Sagnir - 01.04.1990, Blaðsíða 33

Sagnir - 01.04.1990, Blaðsíða 33
Fleytan er of smá, . . . hafi reki verið allmikill svo að ís- lendingar hafi jafnvel verið aflögu- færir með rekavið. En rekinn var svipull og vitað er til þess að sum ár brást hann alveg og rekaleysi gat jafnvel staðið mörg ár í senn. Þann- ig mun einmitt hafa verið ástatt um aldamótin 1700 og svo virðist sem rekaleysi hafi verið nokkuð algengt víða um land á fyrri hluta 18. aldar. Ein heimild skýrir frá því að reka- brestur hafi stuðlað að því að jarðir legðust í eyði árið 1702 og önnur frá árinu 1744 lýsir því að síðastliðin 20 ár hafi reki brugðist í Vestur-Skafta- fellssýslu.16 Ólafur Olavius, sem ferðaðist um Island sumurin 1775-1777, rannsak- aði m.a. rekavið á fjörum og reyndi nokkuð að áætla magn hans. Raun- ar vildi svo til að um það leyti sem Olavius fór um landið var reki held- ur með minna móti víðast hvar. Hann lýsti þó allvíða talsvert mikl- um rekavið á fjörum, t.d. í Barðsvík á Hornströndum en þar taldi hann að svo mikill rekaviður lægi að nægt gæti til að fylla 100 lesta skip.17 Par, sem reki var nálægt byggð, segir Olavius að menn hafi nýtt hann til ýmissa smíða, m.a. báta- smíða, svo sem í Furufirði og á Skaga norður.18 Helsta vandamálið við nýtingu rekaviðarins, samkvæmt frásögn Olaviusar, var að ekki voru til nægi- lega stór skip eða bátar til að sækja við á rekafjörur. í sama streng tók Niels Horrebow, sem dvaldi á Is- landi árin 1749-1751 og kannaði landshætti.19 Petta flutningavanda- mál höfðu menn áður leyst með svonefndum byrðingum, en það voru stór skip, sem á voru sett borð ofan á stokkana til að hækka þau og þau síðan hlaðin viði. Var þá hægt að flytja talsvert magn í hverri ferð. Notkun þessara skipa virðist hafa lagst af að mestu snemma á 18. öld20 og helst það í hendur við fækkun stórra báta. Ætla má að þegar byrðingsferðir lögðust af hafi möguleikar manna á að nýta rekavið til bátasmíða minnkað verulega. En gjöfulustu rekafjörurnar lágu víðsfjarri helstu verstöðvunum þar sem bátanna var mest þörf. Prátt fyrir rekaviðinn er ljóst að mikil nauðsyn var að timbur væri flutt inn til landsins, enda reki mis- mikill eftir árum og sum árin afar lítill. Bent hefur verið á að þegar saman fóru miklir skipsskaðar og lítill reki, hafi rekaviðurinn ekki dugað til að fylla í skörðin.21 Ekki liggur ljóst fyrir hversu mik- ið timbur var flutt til íslands tíma- bilið 1690-1770, en víst er að alloft var kvartað undan því að innflutt timbur væri lélegt.22 Olavius skýrir frá því að menn taki rekavið fram yfir innflutt timbur til bátasmíða sem bendir til þess að um heldur lélegan varning hafi verið að ræða.23 Einnig bar á því að kaupmenn kæmu sér undan verslun með timb- ur, enda þótti þeim það erfitt í flutningi og hagnaður af því lítill.24 Athyglisvert er að líta á verðþró- un á innfluttu timbri milli kaup- setninganna 1684 og 1702, en sú síðarnefnda var í gildi til ársins 1776. Með henni lækkaði flestur innfluttur varningur nokkuð í verði. P>ar á meðal lækkaði skipa- viður um 10-25% og veiðarfæri um 10-12%.Verðlækkunin á vafalaust rætur að rekja til hallærisins, sem ríkti á íslandi um þessar mundir, er merki um viðleitni stjórnvalda til að bæta ástandið. Líklegt er þó að hvað timbur snerti hafi þessi verð- lækkun ekki komið að tilætluðum notum, jafnvel verkað gagnstætt vegna tregðu kaupmanna til að flytja það. Þegar verð lækkaði hefur orðið enn minni hagnaður af timb- urflutningum. Þar sem verð á innfluttu timbri lækkaði í byrjun 18. aldar, verður okurverði á því ekki kennt um fækkun stórra báta, miklu heldur því að framboð hafi ekki verið nægjanlegt og gæðin rýr. Aflabrestur og sjóslys Á seinustu árum 17. aldar, eða frá og með árinu 1686, varð mikill afla- brestur við ísland sem stóð að heita mátti samfellt til ársins 1704 eða í 17 ár.26 Það segir sig sjálft að svo langur Rekaviðurinn bætti skógleysið upp.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100

x

Sagnir

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Sagnir
https://timarit.is/publication/1025

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.