Sveitarstjórnarmál - 01.12.1995, Blaðsíða 37

MÁLEFNI ALDRAÐRA
yrði unnið að flutningi verkefna frá ríki til sveitarfélaga
til að styrkja og efla sveitarstjórnarstigið og færa
ákvarðanatöku og ábyrgð nær þeim sem þjónustunnar
njóta.
Einnig lagði þingið til að komið yrði á fót sérstakri
samninganefnd ríkis og sveitarfélaga til að vinna að
flutningi verkefna, meta kostnað vegna þeirra og gera
tillögur um á hvem hátt sveitarfélögunum yrðu tryggðar
tekjur til að annast þau.
I febrúar sl. vom samþykkt lög á Alþingi sem gera ráð
fyrir yfirtöku sveitarfélaga á öllum rekstrarkostnaði
grannskólanna þann 1. ágúst 1996. Undirbúningur þeirr-
ar verkefnatilfærslu hófst í fyrra og stendur nú yfir.
Landsþing sambandsins hefur æðsta vald í málefnum
þess og þar er mörkuð stefna sambandsins í ýmsum
málum til lengri tíma. Landsþingið á Akureyri taldi rétt
að eftir yfirtöku sveitarfélaga á grannskólakostnaði yfir-
tækju sveitarfélögin verkefni á sviði ntálefna fatlaðra og
aldraðra.
Stefna sambandsins varðandi öldrunarmálin er því
afar skýr. Sveitarfélögin eru tilbúin til að axla meiri
ábyrgð í þeim málaflokki að því gefnu að þeim séu
tryggðar til þess nægar tekjur. Bæði fagleg og fjárhags-
leg rök má færa fyrir því að verkaskiptingin sé gerð
gleggri og stjómun og fjárhagsleg ábyrgð sé á einni
hendi næst þeim er þjónustunnar eiga að njóta.
Sú breyting ætti að leiða til lægri kostnaðar og jafn-
framt til betri þjónustu við aldraða. Þó er engum betur
ljóst en sveitarstjómarmönnum að ráðstöfunarfé til öldr-
unarþjónustu er takmarkað eins og til annarrar þjónustu.
Þeim mun brýnna er að við úrlausnir sé ætíð leitað hag-
kvæmustu leiða.
í þessu sambandi er jafnframt rétt að geta þess að Al-
þingi hefur samþykkt lög um reynslusveitarfélög. Þar er
heilbrigðis- og tryggingamálaráðherra heimilað að fela
reynslusveitarfélagi byggingu og/eða rekstur heilsu-
gæslustöðvar og sjúkrahúss gegn umsaminni greiðslu á
kostnaði og framlagi úr framkvæmdasjóði aldraðra ef
við á. Einnig er ráðherra heimilt að víkja frá ákvæðum
laga um málefni aldraðra þegar í hlut á reynslusveitarfé-
lag sem vill gera tilraun á því sviði sem lögin ná yfir.
í samræmi við lög um reynslusveitarfélög er nú m.a.
unnið að samningum milli ríkisins og einstakra reynslu-
sveitarfélaga um yfirtöku sveitarfélaga á verkefnum rík-
isins, þ.á m. verkefnum samkv. lögum um málefni aldr-
aðra. Af reynslusveitarfélögunum 15 hafa 8 sótt um að
yfirtaka verkefni á sviði öldranarþjónustu.
Stefnumörkun ríkisvaldsins og sambandsins varðandi
framtíðarskipan öldrunarþjónustunnar fer því saman í
meginatriðum. Þess má því vænta að á næstu áram verði
öldrunarþjónustan að mestu leyti á hendi sveitarfélag-
anna.
Öruggt umhverfi fyrir aldraóa
Eitt af aðalmarkmiðum öldranarþjónustu á að vera að
einstaklingurinn haldi reisn sinni og þátttöku í mannlegu
lífí til hinstu stundar. Því eldri sem við verðum höfum
við í ríkari mæli þörf fyrir öryggi og stöðugleika. Að frá-
talinni góðri heilbrigðisþjónustu á það sérstaklega við í
húsnæðismálum.
Frumskilyrði er að gera sem flestum kleift að búa
heima svo lengi sem mögulegt er, þótt það sé ekki algilt.
Margir aldraðir standa nú frammi fyrir þeirri staðreynd
að skortur er á sjúkrarými á dvalar- og hjúkranarheimil-
um. Sú vitneskja veldur mörgum öldruðum kvíða og
angist. Slíkt ástand eyðileggur sjálfsbjargarviðleitni og
slítur fólki langt um aldur fram.
Áframhaidandi forysta sveitarfélaga í
öldrunarmálum
Eins og áður hefur verið getið, kemur fram í lögum
um málefni aldraðra að frumkvæði að stefnumótun í
málefnum aldraðra skuli vera hjá heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytinu. I stefnu- og starfsáætlun ríkis-
stjórnar Davíðs Oddssonar frá í október 1991 segir:
„Öldruðum fer ört fjölgandi. Brýn þörf er á auknu hjúkr-
unarrými fyrir þá og verður nokkram sjúkrahúsum breytt
í þessu skyni. Ennfremur verður kappkostað að efla
heimaþjónustu og stoðþjónustu við aldraða."
Ugglaust era skiptar skoðanir á því hvaða árangri rík-
isstjómin hefur náð í að framfylgja þessari stefnumörkun
sinni. Stefnumörkun þessi lýtur einnig að hlutverki og
skyldum sveitarfélaganna. Ljóst er að þeirra hlutur hefur
ekki legið eftir hvað úrbætur varðar og mörg sveitarfélög
hafa á síðustu árum lagt í umfangsmiklar framkvæmdir
við stofnanir og íbúðir í þágu aldraðra og aukið margs
konar þjónustu við þá.
Hér eftir sem hingað til munu sveitarfélögin gegna
ákveðnu forystuhlutverki í málefnum aldraðra og þau
skorast ekki undan meiri skyldum og ábyrgð varðandi
þann málaflokk að því tilskildu að eðlilegir tekjustofnar
fylgi.
Það er von mín að þessi ráðstefna leiði til aukins skiln-
ings á mikilvægi þessa málaflokks og nauðsyn á skýrari
stefnumörkun og skipulagningu öldrunarþjónustunnar.
Með vel skipulagðri, markvissri og góðri félagsþjónustu
má spara samfélaginu mikla fjármuni jafnframt því sem
líf hinna öldraðu verður innihaldsríkara og ánægjulegra.
227