Sveitarstjórnarmál - 01.12.1995, Blaðsíða 34

MÁLEFNI ALDRAÐRA
Hlutverk sveitarfélaga í framtíðar-
skipan öldrunarþjónustu
Vilhjálmur Þ. Vilhjálmsson, formaður Sambands íslenskra sveitarfélaga
Erincli flutt á ráðstefiiu um öldrunarþjÓ7itistu - rekstur oggceði -17. mars 1995
Ráðstefnustjóri, félagsmálaráðherra,
góðir ráðstefnugestir.
Árið 1979, eða fyrir 16 árum, hélt Sam-
band íslenskra sveitarfélaga ráðstefnu um
málefni aldraðra. Niðurstöðu af umræðum
þeirrar ráðstefnu má draga saman í megin-
atriðum og fróðlegt er að bera hana saman
við stöðuna nú.
Á ráðstefnunni var aðaláherlsan lögð á
að aldraðir fengju að búa og dveljast sem
lengst í því umhverfi sem þeir þekkja og
við þær aðstæður sem þeir hafa vanist. Það
takmark næðist með framkvæmd mark-
vissrar heimilisþjónustu og heimahjúkrun og drægi úr
dvöl á stofnunum um lengri eða skemmri tíma. Slík
skipan hentaði hinum öldruðu vel og sparaði þjóðfélag-
inu fjármuni.
Lögð var áhersla á nauðsyn þess að anna vistunarþörf
aldraðra með byggingu íbúða og dvalar- og hjúkrunar-
heimila. í þessum efnum þyrftu að vera valkostir og
staðarval ákveðið þannig að aldraðir einangruðust ekki
en yrðu áfram í snertingu við daglegt líf.
Af sumum var talið að skipulag og samvinna hinna
ýmsu aðila, sem að öldrunarmálum starfa, væri í molum
þannig að vistunarrými sem fyrir hendi væri nýttist ekki
á hagkvæman hátt. Nauðsynlegt væri að koma á heildar-
stjórn þessara mála í samvinnu ríkis, sveitarfélaga og
þeirra sjálfseignarstofnana og einkaaðila sem að þessum
málum vinna. Þó kom fram skoðanamunur um hversu
langt slík samvinna eða samstarf skyldi ganga og hversu
bindandi það skyldi vera.
Ennfremur var fjallað um það á ráðstefnunni að ein-
staklingurinn hefði sem mest frjálsræði, þ.e. að hann
ætti sem mest val um það sjálfur hvort hann nyti aðstoð-
ar í heimahúsum eða ætti kost á dvöl í íbúð eða á stofn-
un.
Fróðlegt verður að bera saman niðurstöðu umræðna á
ráðstefnunni fyrir 16 árum við umræður þeirrar ráð-
stefnu sem við sitjum í dag. Líklegt er að áherslumar
verði nokkuð samhljóða þó að margt hafi verið vel gert
og mikið áunnist.
Hlutverk sveitarfélaganna
Samkvæmt lögum gegna sveitarfélögin á
íslandi mikilvægu hlutverki varðandi fram-
kvæmd málefna aldraðra. Ákvæði um hlut-
verk og skyldur sveitarfélaganna er fyrst
og fremst að finna í sveitarstjómarlögum,
lögum um félagsþjónustu sveitarfélaga og
lögum unt málefni aldraðra. Auk þess
leggja lög um heilbrigðisþjónustu ákveðnar
skyldur á sveitarfélögin, sem lúta að skipu-
lagningu heilbrigðisþjónustunnar og upp-
byggingu sjúkrastofnana, sem í eðli sínu er
nátengd þjónustu við aldraða.
Samkvæmt lögunum felst skilgreint hlutverk sveitarfé-
laganna m.a. í því að:
• sveitarfélög skulu stuðla að því að aldraðir geti búið
við eðlilegt heimilislíf í umgengni við aðra svo lengi
sem verða má og að jafnframt verði tryggð nauðsynleg
stofnanaþjónusta þegar hennar er þörf,
• sveitarfélög skulu leitast við að tryggja framboð á
hentugu húsnæði fyrir aldraða,
• sveitarfélög skulu skipuleggja félagslega heimaþjón-
ustu fyrir aldraða,
• sveitarfélög skulu sjá um að félagsþjónusta aldraðra
sé fyrir hendi í sveitarfélögunum eftir þörfum.
Þessum verkefnum sinna sveitarfélögin með fjöl-
breytilegum hætti, er tekur mið af aðstæðum og þörfum
á hverjum tíma og í hverju sveitarfélagi um sig. Algengt
er að sveitarfélögin hafi samvinnu sín í milli og sam-
vinnu við félagasamtök og sjálfseignarstofnanir um
verkefni á sviði öldrunarmála og samstarf ríkis, sveitar-
félaga og félagasamtaka um uppbyggingu og fram-
kvæmd öldrunarþjónustunnar er mjög mikilvægt.
Verkefni sveitarfélaga við framkvæmd öldrunarþjón-
ustunnar hafa vaxið mjög mikið á undanfömum árum og
jafnframt hefur kostnaður sveitarfélaganna vegna þess
málaflokks aukist verulega. I því sambandi er sérstök
ástæða til að nefna hina miklu aukningu sem orðið hefur
í félagsstarfi aldraðra og sveitarfélögin styrkja með
margs konar hætti.
í heildina tekið er áætlað að árlegur rekstrarkostnaður
224