Sveitarstjórnarmál - 01.12.1995, Blaðsíða 42

MALEFNIALDRAÐRA
Ævikvöldið
heima, á sjúkrahúsi eða á hjúkrunarheimili?
Sigurbjörg Sigurgeirsdóttir, yjinnaður öldrunarþjón ustudeildar,
Félagsmálastofnun Reykjavíkurborgar
Erindi flntt á ráðstefnu um öldrunarþjónustu - rekstur oggœði - 17. mars 1995
Góðir ráðstefnugestir.
Hér í dag erum við að fjalla um öldr-
unarþjónustu - rekstur og gæði. Gæða-
þjónusta, gæðastjórnun, gæðaeftirlit,
gæðamat og gæðahvaðeina eru hugtök
sem á undanfömum árum hafa verið á-
leitin og vinsæl í hugum margra stjórn-
enda fyrirtækja og stofnana. Stjórnendur
innan öldrunarþjónustu hafa ekki farið
varhlula af þeim bollaleggingum sem
fylgt hafa þessari hugtakaskriðu. Við
nánari rannsóknir í þessum „gæðafræð-
um“ uppgötvuðu menn nokkuð sem þeir
kölluðu „mannleg samskipti". Mannleg samskipti var
eitthvað sem við virtumst öll þurfa á að halda og það
mcrkilega við þetta fyrirbæri var að ungir jafnt sem
gamlir og reyndar allir aldurshópar þar á milli virtust
hafa mikla þörf fyrir mannleg samskipti. Frekari rann-
sóknir á fyrirbærinu innan stofnanahagfræðinnar hafa
leitt í ljós að svo virðist sem það heyri til hinna dýrustu
gæða. I það minnsta er það æði oft svo að mannlegum
samskiptum sem lið í þjónustu er búinn þröngur stakkur
þegar harðnar á dalnum og samdráttur er í þjóðfélaginu.
Þá verður æ vandasamara fyrir forstöðumanninn að ná
endum saman í rekstri stofnunarinnar því þar, eins og
annars staðar í rekstri hins opinbera, þarf að skera niður
og spara. A stóru heimili þurfa hin reglubundnu störf að
hafa sinn gang og starfsmenn að standa skil á sínu fyrir
næstu vaktaskipti og þannig koll af kolli. Ég ætla hér
ekki að gera lítið úr gæðum eða þeim fræðum er lúta að
gæðarannsóknum. Hins vegar er flestum nú að verða
ljóst að það er snúin þraut að fá gæðaþjónustu og góðan
rekstur til að hanga saman innan einu og sömu stofnun-
ar. Til eru önnur fræði sem einnig eru nokkuð ný af nál-
inni og kallast „öldrunarfræði". Þessum fræðum vex nú
óðum fiskur um hrygg eftir því sem hlutfall aldraðra af
heildaríbúafjölda hins vestræna heims hækkar. Með til-
komu þessa nýja aldursskeiðs í lífi mannsins, er spannað
getur allt að 30 ár, ljölgar einnig rannsóknum er færa
okkur aukna þekkingu bæði á líffræðilegum, læknis-, fé-
lags- og sálfræðilegum hliðum þess að vera gamall í nú-
tíma þjóðfélagi. Innan fárra ára verður einn
af hverjum þremur kjósendum í lýðræðis-
ríkjum Vestur-Evrópu 65 ára eða eldri. Ef
til vill á þessi staðreynd eftir að hafa ein af-
drifaríkustu pólitísku áhrif síðari tíma.
Deildarstjóri málefna aldraðra í ráðuneyti
velferðar-, heilbrigðis- og menningarmála í
Hollandi, dr. H. Bakkerode, hefur á Evr-
ópuvettvangi vakið sérstaka athygli á þess-
ari staðreynd og þeim áhrifum sem hún
kann að hafa á alla stefnumörkun í málefn-
um aldraðra í náinni framtíð. Val og áhrif
aldraðra sjálfra verði meira ráðandi og þjón-
ustumarkaðurinn verði að laga sig að þeim aðstæðum
hverju sinni. Hann lýsir hinum aldraða í Evrópu framtíð-
arinnar svo: „Hann er gagnrýninn, betur upplýstur og í
betri efnum en almennt gerist í dag. Hann setur sjálf-
stæði, eigin forráð og góða heilsu ofar öllu. Hinn aldraði
aldamótaársins hefur lifað ár róttækustu og byltingar-
kenndustu breytinga í sögu mannkyns, breytingar sem á
fáum mánuðum jafnvel dögum kollvörpuðu daglegu lífi
fólks.“ Hinar öru breytingar í íslensku samfélagi á þess-
ari öld hafa getið af sér margar ólíkar kynslóðir með að-
eins nokkurra ára millibili. Hætt er við að gjósti vel um
bollaleggingar okkar stjórnenda í dag um rekstur og
gæði innan öldrunarþjónustu þegar hin nýja kynslóð
aldraðra sem dr. Bakkerode lýsir kemur til skjalanna. Þá
getur einnig skipt sköpum hvort sveitarfélögin fari alfar-
ið með umsjón þessa málaflokks, ríkið eða ábyrgðinni
skipt eins og nú er.
Hvati aö stefnubreytingu í lögum um
málefni aldraðra frá árinu 1982
Arið I983 öðluðust gildi í fyrsta sinn sérstök lög um
málefni aldraðra. Samkvæmt þessum lögum var sveitar-
félögum falin ábyrgð og umsjón með skipulagi heimilis-
hjálpar fyrir þennan aldurshóp en ríkið tók að sér að
greiða 35% af hallanum er sveitarfélögin kynnu að hafa
vegna reksturs heimilishjálparinnar. Þetta ákvæði reynd-
ist verða veruleg hvatning fyrir mörg sveitarfélög er sum
hver höfðu ekki fjárhagslegt bolmagn til að reka þjón-
232