Sveitarstjórnarmál - 01.12.1995, Blaðsíða 46

MÁLEFNI ALDRAÐRA
mynstrinu styrkt enn frekar þessa skiptingu inni á hjúkr-
unarheimilunum sem þó eiga að heita „heimili fólks“.
Þá hefur þess gætt í seinni tíð að hjúkrunarheimili koma
fyrir verkefnum inni á heimilunum sem frekar ættu
heima á endurhæfingar- eða öldrunarlækningadeildum
sjúkrahúsanna. Með tilkomu hugmyndafræði heima-
þjónustunnar og vaxandi áherslu á sjálfsákvörðunarrétt
og einstaklingsbundna persónuþjónustu hljóta viðbrigð-
in við að flytjast úr slíku umhverfi og inn á stofnun að
verða enn meiri nú en fyrr. Eg leyfi mér að fullyrða
þetta vegna þess að einstaklingar sem háðir eru utanað-
komandi aðstoð til hvers kyns daglegra athafna geta ver-
ið viðkvæmir fyrir ýmsu því smáa sem bærist í umhverli
okkar. Við hins vegar sem höfum fulla starfsorku en
aldrei nægan tíma til að staldra við Ijáum slíkum hlutum
minni athygli eða þá að við gleymum slíkum hlutum
fljótt í annríki dags og nætur. Það er að mínu mati mál
til komið að taka upp alvarlega umræðu hér á landi unt
hlutverk dvalar- og hjúkrunarheimila í þjónustunni við
aldraða. Skoða þarf í kjölinn með hvaða hætti við getum
brotið upp það mynstur heimilanna er byggir á sjúkra-
húshefðinni sem á ekkert skylt við eðlilegt heimilislíf.
Hér þarf að aðskilja heintili sem bústað fólks í hvaða
mynd sem það er frá þeirri þjónustu sem einstaklingur-
inn sem þar býr þarf á að halda hverju sinni. Það á að
vera hægt að koma fyrir þeirri þjónustu sem hver og
einn þarf á að halda hvar svo sem hann býr. Hér þarf ef
til vill að koma til samstarf einstaklingsins og/eða að-
standenda, sveitarfélaganna, Húsnæðismálastofnunar og
ráðuneytis. Ég spyr sjálfa mig stundum að því hvort rétt
sé að fastbinda það sem við viljum kalla heimili fólks
tilteknum starfsgreinum eða stéttum. Tryggir það eðli-
legt heimilislíf og heimilislegra umhverfi? I þessari
skoðun á hlutverki og eðli stofnananna væri réttara að
leita í smiðju til heimaþjónustunnar og þeirrar hug-
ntyndafræði sem sprottin er úr daglegu lífi hins venju-
lega heimilis. Þannig mætti freista þess að mynda meiri
samfellu í lífi þeirra sem ekki komast hjá stofnanadvöl.
Víða erlendis er farið að tengja þetta tvennt saman bæði
landfræðlega og einnig að því er varðar starfsmanna-
hald. Þannig vinna sömu starfsmenn bæði í heimaþjón-
ustunni svo og á hjúkrunarheintilinu í sama hverfi og
geta þannig fylgt eftir sínum aldraða skjólstæðingi sem
þeir hafa ef til vill veitt þjónustu í mörg ár. Hér gæti
framkvæmdasjóður aldraðra fengið verðugt verkefni
sem nokkurs konar þróunarsjóður og stuðlað að tíma-
mótum og nýbreytni innan öldrunarþjónustu.
Aldraöir á sjúkrahúsum
Aldraðir eru sá hópur sem er stærstur sem neytandi
heilbrigðisþjónustunnar og þykir það í sjálfu sér ekki
óeðlilegt. Það sem telja verður samfélagi okkar til vansa
er að almennt er talið að í u.þ.b. 70% sjúkrarúma á al-
mennum sjúkrahúsum á landinu dvelji aldraðir einstakl-
ingar mánuðum saman og jafnvel svo árunt skiptir.
Margir þekkja þá tilfinningu að leggjast á sjúkrahús og
vera þar í hlutverki sjúklingsins. Sem slíkur er hann háð-
ur umhverfi sínu og starfsfólki sjúkrahússins sem kemur
og fer á vaktaskiptum, fagfólkinu sem „veit betur“ um
hann og hans heilsufar. Hvorki umhverfi né aðstæður
bjóða upp á að einstaklingurinn fái staðfestingu á félags-
legri stöðu sinni eða persónulegunt þörfum sínum, þrátt
fyrir góðan vilja og ásetning starfsfólks. í fiestum tilfell-
um kemur það ekki að sök þegar dvöl er stutt og ein-
staklingurinn snýr aftur til síns heima og/eða til vinnu
sinnar þar sem hann endurheimtir sjálfsmynd sína á ný.
En þegar um er að ræða langvarandi dvöl á almennu
sjúkrahúsi hvar viðkomandi er háður viðvarandi aðstoð
til daglegra og persónulegra athafna hlýtur stöðu hans og
sjálfsmynd að vera verulega ógnað.
Ohætt er að segja að umræðan um að aldraðir teppi
„rándýr“ sjúkrarýnti á almennum sjúkrahúsum hér á
landi sé að mestu bundin við sjúkrahúsin í Reykjavík.
Við heyrum gjaman hástemmdar yfirlýsingar úr röðunt
lækna sem ítrekað hafa vakið athygli á löngum biðlistum
eftir ýmsum aðgerðum og endurhæfingu. Vissulega kann
það að vera rétt og reyndar bæði afleitt og beinlínis fjár-
hagslega kostnaðarsamt fyrir jyjóðfélagið að hafa langa
biðlista þar sent fólk bíður aðgerða eða endurhæfingar
því slíkt hefur oftast í för með sér marga veikindadaga
hjá fyrirtækjum og stofnunum. En á tímum hátækni-
læknisfræði sem þykir mjög dýr gera læknar sífellt meiri
kröfu til fleiri svokallaðra virkra rýma á almennum
sjúkrahúsum. A þetta sérstaklega við um sjúkrahúsin í
Reykjavík. Þetta kallast að auka veltuhraða hvers rýmis,
svo notuð séu hugtök úr viðskipta- og hagfræðinni. Það
skyldi þó ekki vera dulbúin leið heilbrigðisyfirvalda að
draga úr þessum veltuhraða með því að hafa ákveðið
hlutfall af gömlu fólki inni á almennum sjúkrahúsum,
fólki sem ekki gerir tilkall til dýrra aðgerða en þarf að-
eins á aðhlynningu og hjúkrun að halda? Víst er það
skrýtin hagfræði ef svo er en það hefur þó löngum skort
á heilsuhagfræðilega heildarsýn í þessu tilliti hér á landi,
eins og nýleg dæmi um fyrirhugaðar hrókeringar á
hjúkrunarrýmum í Reykjavík gefa til kynna.
Erindinu fylgja nokkur yfirlit er sýna mannfjöldaþró-
un, þróun þjónustunnar á undanfömum árum og nánari
skiptingu verkefna milli rikis og sveitarfélaga.
236