Hermes - 01.12.1988, Side 11

9
lendinga var lýðskólinn í Askov á Jót-
landi. Jónas ákvað að faraþangað. Hann
safnaði farareyri sem kaupamaður á
Grímsstöðum við Mývatn og kennari við
Ljósavatnsskóla.
En meira þurfti tii. Jónas leitaði til
séra Arna Jónssonar alþingismanns á
Skútustöðum, sem tókst að útvega Jón-
asi styrk Alþingis til tveggja ára kennara-
náms erlendis. í máli séra Árna um
styrkveitinguna í þinginu kom fram, að
Jónas hefði viljað fara í menntaskólann í
Reykjavík, en ekki átt þess kost vegna
þröngra inntökuskilyrða skólans, og
væri því erlendis að læra:
„ Tilgangur hans er að búa sig sem best
undir að verða unglingakennari, en
þeirra skóla telur hann mikla þörfhér
ogfinnst þar vera mikið verkefni fyrir
liönchim. Pessi imgi maður, sem nú er
að berjast áfram einn síns liðs í fram-
andi landi, liefur einlœga löngnn og
vilja til þess að vinna fyrir landið sitt.
Honum hlýtur að verða kcerara til
lands síns, þjóðar og þings, ef liann
finnurþað, að þessir völdu menn, sem
á þinginu sitja, kunna að meta við-
leitni hans og verðleika og vilja því
styðja hann í störfum hans. “
Haustið 1906, rúmu ári eftir að hann
útskrifaðist frá Möðruvallaskóla, stég
Jónas á skipsfjöl og hélt fyrsta sinni á vit
framandi landa. Hann var í för með
tveimur þingeyskum skólabræðrum
sínum. Ferðin frá Islandi tók einn mánuð
með viðkomu í Þórshöfn í Færeyjum,
Edinborg, Kristjánssandi í Noregi og
Kaupmannahöfn.
Þótt Jónasi líkaði margt vel í Askov,
eins og fram kemur í grein sem hann
skrifaði um skólann og birtist árið 1909,
fannst honum möguleikarnir þar ekki
nægir. Námið tók tvö ár, en þegar eftir
fyrri veturinn taldi Jónas tíma til kominn
að leita á önnur mið. Hann sótti um og
fékk inngöngu í Kennaraháskólann í
Kaupmannahöfn.
Sumarið 1907 ferðaðist hann um Dan-
mörku á reiðhjóli og kynnti sér þannig
land og þjóð, en kennaranámið í Kaup-
mannahöfn um haustið. Þar lagði hann
einkum stund á mannkynssögu, sem var
honum alla tíð afar hugleikin, og tungu-
mál.
En Jónas notaði veturinn einnig til að
kynnast því besta sem Kaupmannahöfn
hafði upp á að bjóða í listum og menn-
ingu. Á dönsku listasöfnunum opnaðist
þingeyska sveitapiltinum fyrsta sinni
auðug veröld evrópskrar listsköpunar.
Hanii var gagntekinn af þeirri andlegu
auðlegð og miðlaði af reynslu sinni í
skrifum heim til sveitunganna.
Kaupmannahöfn var á þessum árum
höfuðborg íslands. Þar voru æðstu
skólastofnanir landsins og margir íslend-
ingar við nám. Þótt Jónas hefði ekki mik-
ið samneyti við landa sína, fann hann
samt ljóslega að stéttaskiptingin sem
ríkti heima á Islandi, -embættismenn og
kaupmenn annars vegar en fátæk alþýða
liins vegar -, var ekki síður til staðar
meðal stúdenta í Höfn:
„Peir snúa broddunum móti öllu og
öllum, allt finnst þeim ófullkomið, og
það sem mérþykir verst, liafa ekki trú
á alþýðunni öðruvísi en sem áburðar-
dýntm og húðarjálkum. Mér finnst
það ósamkvœmni að bregða okkur
um heimsku, en ef einliver úr okkar
flokki vill lœra ogfylgjast með, eins og
t. d. skáldin okkar heima í Pingeyjar-
sýslu, þá þykirþað ósómi. Fáir eru þó
hataðir og fyrirlitnir hér meira af
stúdentum og kaupmönnum en við
veslings Möðruvellingar. Allar mann-
legar ódvggðir telja þeir að eigi örugg-
an griðastað lijá okkur, svo sem
hroki, lieimska, leti, eyðslusemi og
kvennafar. Sumir álíta að alþýðunni
sé skaðlegt að ganga í skóla, og sanna
það með líferni okkar. Ég liefi aldrei
vitað live innilega „lœrðu mennirnir“
hata þann skóla fyrr en nú“.
Dvölin í Kaupmannahöfn varð því til
þess að skerpa enn frekar vitund Jónasar
um andstæðurnar í íslensku þjóðfélagi
milli alþýðu manna og þeirrar yfirstéttar
sem réði í krafti fjármagns og embætta.
Þótt þannig safnaðist smám saman
eldur í það bál sem Jónas kveikti síðar í
íslenskum þjóðmálum, hafði hann lítinn
áhuga á stjórnmálaátökum dagsins. Sig-
urður Nordal, sem var einn fárra ís-
lenskra stúdenta í Kaupmannahöfn sem
Jónas tengdist sterkum vináttuböndum,
sagði frá því síðar, að á þeim árum hafi
Jónas ekki kært sig nokkurn skapaðan
hlut um pólitík, sem þá snérist nær ein-
vörðungu um samskiptin við Dani. Nei,
það voru skólamálin, fagrar bókmennt-
ir, saga og listir sem áttu hug hans öðru
fremur.