Hermes - 01.12.1988, Side 20

18
inn átti helst engum að duga til óhófslífs
né upphafningar. í þessu þjóðfélagi áttu
menn að lifa af vinnu sinni og sameigin-
legri öflun og miðlun lífsgæða, en ekki
hremsigróða á kostnað annarra.
Til þess að nálgast slíkt þjóðfélag
dygði ekki góð stjórnarskrá ein, sett af
vitru mannþingi, né orðskýr lög. Hún
yrði aðeins auður hellir og fóstraði ríki
rándýrsins. Ríki félagsábyrgðarinnar,
laust úr helsi einkaauðsins, yrði aðeins
stofnað og grundvallað á félags- og sam-
vinnuþroska einstaklinganna. Þessa
þjóðfélagsgerð yrði að nálgast með því
að efla þá til hugsjónaþjónustu og sam-
félagsdáða.
í landinu bjuggu þá tvær meginfylk-
ingar almennings - bændur og hraðfjölg-
andi stétt sjómanna og verkamanna í
þorpum og bæjum. Bændastéttin átti
sterkari og eldri félagssamtök, þar sem
samvinnan var gildur þáttur í strengnum.
Samtök sjómanna og verkamanna voru
aðeins veikburða vísar. Pegar dró til
myndunar íslensks flokkakerfis um inn-
lendu málin í dögun fullveldisins, þóttist
Hópmynd af nemendum 1933. Fremsta röö f.v.: Ingimundur Steinsson, Pórarinn Þórarinsson,
Friðrik Páll Jónsson og Cuömundur Hjálmarsson. Önnur röö f. v.: Guömundur Ludviksson, Gyöa
Steinsdóttir, Petra Ástrún Jónsdóttir, Jakobína Hallsdóttir, Jónas Jónsson, skólastjóri, Ingibjörg
Guömundsdóttir, Rósborg Jónsdóttir og Anna Guöbjörg Björnsdóttir. Þriöja röö f.v.: Friöjón
Stefánsson, Guölaugur Stefánsson, Einar Vernharösson, Björn Björnsson, Borgþór Björnsson,
Gunnar Kristjánsson, Jóhannes Helgason, Kjartan Ólafsson og Trausti Árnason. Aftasta röö f.v.:
Ólafur Valdimarsson, Hjörleifur Magnússon, Randver Sæmundsson, Baldur Guömundsson,
Björn Stefánsson, Þorleifur Guömundsson, Friörik Friöriksson og Einar Bjarnason.
Margir samvinnuskólanemar hafa veriö list-
hneigöir. Einn þeirra var Sófus Sveinsson sem
útskrifaöist 1926. Hann var lengst afbóndi en
fékkst líka viö útskurö og smíöaöi m.a. þetta
manntafl sem hlaut mikla frægö og er nú
geymt á Þjóöminjasafninu.
Tvær Skinfaxagreinar Jónasar eru
órækust vitni um þetta viðhorf, en raun-
ar má sjá þessa boðun í einhverri mynd í
annarri hverri grein hans á þessum árum.
Þessar tvær greinar eru: „Eru fátækling-
ar réttlausir?“ (1911) og „Þjóðskólar"
(1913). í þessum greinum drepur hann
fingri á tvo málakjarna, í hinni fyrr-
nefndu á sárbrýnasta endurreisnarverk-
ið, í hinni síðari á haldreipi í þeirri sókn
að láta nýjar mennta- og uppeldisstofn-
anir, byggðar á reynslu þjóðarinnar og
nýrri þekkingu, efla einstaklingana og
skæða þá til lífsbaráttunnar og þátttöku í
samfélagi sjálfstæðrar þjóðar, þar sem
félagsábyrgð, samhjálp og dugnaður
væri skráð á gunnfánann, en vinnan væri
þar mesta auðlindin og virt öðru meir, ef
henni væri beitt til þess að heyja almenn-
ingi lífskosti úr gæðum lands og hafs,
jafnt með orku hugar og handa. Sérgróð-