Hermes - 01.12.1988, Page 28

26
rífra tveggja áratuga gamall. Hið alfyrsta
starf hans fór fram í tveimur herbergjum
í íbúð Jónasar og Guðrúnar að Skóla-
vörðustíg 35 í Reykjavík, í húsi sem
stendur enn, þegar þetta er ritað, en hef-
ur látið æði nokkuð á sjá hin síðari ár.1^
Jónas segir í bókinni „Samvinnuskólinn
30 ára“, að bæði herbergin hafi verið
„hituð með einum móofni, og þótti mega
una við þann aðbúnað." Þetta var
„Frostaveturinn mikla“, 1918-19.
„Haustið 1919 tók Samvinnuskólinn
til starfa sem tveggja vetra skóli“, segir
Jónas ennfremur í þessari sömu grein.
„Voru nemendur misjafnt undirbúnir og
luku þeir sér af á einum vetri, sem meiri
höfðu skólagönguna. Lítið var um hús-
rúm í bænum og erfitt um kennsluher-
bergi. Iðnskólinn átti þá hús sitt við
Lækjargötu, en kennsla iðnnema fór
aðallega fram á kvöldin, en nokkur húsa-
kostur auður fyrri hluta dags. Leituðu
forráðamenn Samvinnuskólans til eig-
enda Iðnskólans og fengu þar leigðar
tvær kennslustofur fyrri hluta dags. En
engin aðstaða var þar fyrir nemendur
Samvinnuskólans á öðrum tímum, því að
þá þurftu eigendur hússins að hafa af því
full afnot til sinna þarfa. Þróun sam-
vinnumálanna var svo hraðfara, að búið
var að ákveða skólastofnun, án þess að í
fyrstu hefði verið hægt að tryggja ákveð-
ið húsnæði."
Síðan segir Jónas frá því, að sam-
vinnumenn hafi um þessar mundir hald-
ið kaffikvöld í Reykjavík nokkuð reglu-
lega. Á einum slíkum fundi var rætt um
húsnæðismál Samvinnuskólans. Kom þá
fram, að á Akureyri myndi til sölu vel
viðað hús, sem hentað gæti til flutnings
suður og orðið framtíðarhúsnæði fyrir
skólann. „Menn urðu hrifnir af þessari
tillögu, enda myndi það hafa verið mikið
happ fyrir skólann, að fá svo prýðilegt og
rúmgott skóla- og heimavistarhús. Ef til
flutnings hefði komið, myndi hafa hent-
að bezt að reisa það í útjöðrum bæjarins.
Hallgrímur Kristinsson var að vísu djarf-
ur en jafnframt varfærinn. Hann skildi
manna bezt þörf skólans og sá glögglega,
hve mikill ávinningur væri að geta mynd-
að þvílíkt skólaheimili. En Sambandið
var líka heimilislaust, og stjórn þess var á
góðum vegi með að reisa mikla skrif-
stofubyggingu við Sölvhólsgötu. For-
stjórinn taldi Sambandinu ofurefli að
reisa í einu tvö stórhýsi. En hann þóttist
sjá, að Sambandið og skólinn gætu um
stundarsakir búið undir sama þaki.
11 Raunar var þar aðeins haldið námskeið, sem telja
má undanfara Samvinnuskólans. Raunverulegt
skólastarf í nafni Samvinnuskólans hófst skömmu
fyrir jól 1918 í Iðnó.
Innsk. 1988, S.H.H.
Hamragaröar.
Sambandið hafði keypt af Sigurði
Jónssyni, atvinnumálaráðherra, mjög
stóra lóð á Arnarhólstúni, sem hafði
áður fylgt bústað stiftamtmanns og
landshöfðingja. Var þá gert ráð fyrir, að
járnbraut yrði lögð austur yfir heiði, og
stöðin þar sem síðar var reist Nýborg og
Grænmetisskálinn. Sá Hallgrímur Krist-
insson af framsýni sinni, að við járn-
brautartorgið yrði miðstöð verzlunar og
samgangna í bænum. Vildi hann reisa
sterka og myndarlega skrifstofubygg-
ingu gegnt væntanlegri járnbrautar-
stöð.“
Guðrún og Jónas með dætrum sínum
Auði og Gerði.
Jónas heldur áfram að lýsa upphafi
Sambandshússins í grein sinni. Sam-
vinnuskólinn fékk til umráða þriðju hæð
hússins, sem í fyrsta áfanga var efsta hæð
þess. Annars vegar við gang eftir miðri
hæðinni voru þrjár samliggjandi stofur
skólans, sem gera mátti að einni, en hins
vegar íbúð skólastjórans, en kennara-
stofa gegnt stigauppgangi. „í íbúð skóla-
stjóra var skrifstofa, borðstofa, gesta-
stofa, og eitt svefnherbergi. Var oft
nokkuð þröngt í þessari íbúð, þegar fjöl-
skyldan stækkaði. Notuðum við hjónin
kennarastofuna vetrarlangt sem svefn-
herbergi okkar. En þar varð allt að vera
í lagi fyrir þarfir skólans klukkan 8 að
morgni, þegar kennarar og nemendur
komu í skólann. Mikil öfund lá á veru
minni í Sambandshúsinu frá mönnum,
sem voru á annarri skoðun í landsmál-
um, og var oft vikið í blöðum að þeirri
óhófseyðslu, sem ég væri valdur að, en
bitnaði á samvinnumönnum um allt
land. í einni slíkri blaðagrein voru reikn-
aðir vextir af kaupverði allrar byggingar-
lóðarinnar og öllu Sambandshúsinu, og
öll vaxtabyrðin talin mér til skuldar.“
I þetta húsnæði fluttu þau Jónas á
miðju ári 1920, en skólinn nokkru fyrr.
Og þar var nú ekki kyrrðin á. Dætrum
Jónasar segist svo frá, að „þetta hafi í
rauninni verið líkast stóru sveitaheimili.
Við munum varla eftir nokkurri máltíð,
svo ekki væru gestir. Oft sváfum við í
borðstofunni, því þá voru næturgestir.
Nábýlið við skólann var svo mikið, að