Uppeldi og menntun - 01.01.2014, Page 127

Uppeldi og menntUn/icelandic JoUrnal of edUcation 23(1) 2014 127
ingÓLfUr ásgeir jÓHannesson
(bls. 77). Viðmiðin setja vonandi ramma þar sem undanþágur frá þátttöku í ákveðnum
þáttum skólastarfsins vegna uppeldisréttar foreldra og lífsskoðana þættu óþarfar.
Næstsíðasti kafli ritsins fjallar um trú og lífsviðhorf í uppeldi og menntun og er
umræðan þar beint framhald af kaflanum um grunngildi. Sigurður áréttar að skólar
hvorki geti né megi vera „dauðhreinsaðir af mikilvægum álitamálum …“ heldur þurfi
skólinn að geta tekist á við álitamál er varða trú og önnur lífsviðhorf. Hann telur
að það séu einkum þrír samfélagshópar sem skólar þurfi að gefa sérstakan gaum
þannig að foreldrunum finnist ekki brotið á réttinum til að ala börnin upp í þeirri
trú eða lífsskoðun sem þeir aðhyllast, það eru múslimar, þeir sem aðhyllast siðrænan
húmanisma og vottar Jehóva (bls. 73).
Í síðasta kaflanum, um virkan uppeldisrétt, leggur Sigurður til að sett verði löggjöf
um fjölskyldupólitík. Ef ég skil þá kröfu rétt þarf hún að segja eitthvað markvert
um verkaskiptingu foreldra og annarra við uppeldi barna. Sigurður heldur því
fram að með aukinni vinnu utan heimilis setji foreldrar nú traust sitt á menntaðar
uppeldisstéttir. Ég er reyndar ekki alveg viss um að það sé rétt. Um hitt er ég hjartan-
lega sammála Sigurði, að „sérfræðingar geta aldrei leyst foreldrana undan hlutverki
sínu og ábyrgð“. Sum sveitarfélög hafa sérstaka fjölskyldustefnu, t.d. Akureyrarbær
(2005). Samkvæmt henni eiga skólar að hafa stefnu um samskipti skóla og heimila.
Frágangur ritsins er skínandi góður og í því er rúmlega einnar blaðsíðu ágrip
(abstract) á ensku.
UpplýsanDi rit Og pErsónUlEgt
Ritið er glíma kristins skólamanns við að skilja hvernig forðast megi að útrýma áhrif-
um kristninnar en jafnframt virða ólík sjónarmið. Trú Sigurðar byggist á upplýsingu
og umræðu, ekki því að kirkjan sé yfirvald sem hafi rétt til að segja öðrum fyrir verk-
um.
Mér sýnast almennar lýsingar í ritinu á ólíkri afstöðu ýmissa trúarbragða til upp-
eldisréttar vera meðal eldra efnis, en nýrri er kafli um áhrif múslima, siðræns húman-
isma, sem var tæpast til á Íslandi þegar ritið kom fyrst út, og votta Jehóva á skólastarf-
ið (bls. 73–79). Þótt ég geti ekki ábyrgst að hópunum þremur þyki hvergi á sig hallað
tel ég þessa umfjöllun upplýsandi um álitamálin sem þarf að leysa til að skólarnir geti
rækt hlutverk sitt gagnvart þessum börnum sem öðrum. Ég leyfi mér þó að fullyrða
að kaflarnir voru ekki skrifaðir til að halla á neinn eða draga taum trúarsjónarmiða
höfundar.
Þegar aðalnámskrá leik-, grunn- og framhaldsskóla kom út 2011 var lögð áhersla
á svokallaða grunnþætti menntunar, það er læsi, sjálfbærni, lýðræði og mannréttindi,
jafnrétti, heilbrigði og velferð og loks sköpun. Trúarbrögð eru nefnd meðal margra þátta
sem þarf að taka tillit til þegar horft er til jafnréttis. Kröfum um trúarbragðafræðslu og
um að kristin arfleifð íslenskrar menningar móti starf grunnskóla var síðan fylgt eftir í
námskrá um greinasvið sem kom út 2013. Í kaflanum um menntun í samfélagsgreinum
eru fjögur hæfniviðmið fyrir hvern þessara bekkja: 4., 7. og 10.