Helgafell - 01.06.1942, Blaðsíða 35

Gylfi Þ. Gíslason:
Þjóðrækni og þjóðareining
i.
Allmikið hefur verið rætt og ritað um þjóðræknismál vor íslendinga, síð-
an erlendur her tók sér setu í landinu. Er það eðlilegt, enda mun áhugi
þjóða á verndun eigins þjóðernis og eiginnar menningar oft hafa glæðzt af
minna tilefni en því, að íbúum lands þeirra fjölgi skyndilega svo mjög, að
þriðji hver maður eða jafnvel annar hver sé þar erlendur.
Mönnum verður nú tíðrætt um þá hættu, sem þjóðerni voru, tungu og
menningu allri stafi af því, að hér dvelst fjölmennur erlendur her, og er
víst um það, að ýms rök hníga að því, að hætta sé á ferðum. Þó finnst mér
íæðum og ritum um þessi efni oftar vera beint til tilfinninga þjóðarinnar en
skynsemi hennar. En hvatningarorðin bera minni árangur en til er ætlazt
sökum þess, að tilfinningar þær, sem til er talað, eru nú ekki eins næmar
og stundum mun hafa verið áður, þótt segja megi að vísu, að þær ættu að
vera það.
í sambandi við hættuna, sem vér teljum oss stafa af hinu erlenda liði,
er rétt að minnast þess, að ekki er hægt að staðhæfa, að eitthvað sé hættu-
legt eða hættulaust, þannig að algilt sé. Hættan, sem mönnum stafar af
einu eða öðru, fer eftir því, hvernig menn eru við henni búnir. Það er
hættulegt að fara fáklæddur út í frosthörku, en það er hættulaust þeim,
sem vel er búinn, — það getur verið hættulegt fyrir ósyndan mann að
róa báti yfir lygna á, en það er hættulaust þeim, sem er syndur, og þannig
mætti lengi telja. Svipuðu máli gegnir um hættuna, sem stafar af hinum
erlenda her í landinu. Þjóðerni voru og menningu þyrfti engin hætta að stafa
af sambýli við erlenda menn, hversu margir sem þeir væru, ef þjóðernis-
kennd vor væri rík og menning vor öll stæði styrkum fótum. En það er
hyggilegast að gera sér ljóst, að svo er ekki, og íslenzkum menningarverð-
mætum er því nokkur hætta búin.
En í hverju er þessi ,,hætta*‘ fólgin ? Engin líkindi eru til þess, að vér
glötum tungu vorri, menningu allri og þjóðemi í náinni framtíÖ, — tökum
t. d. að tala ensku, álíta oss brezka og aÖhyllast brezka menningu, en menn
munu sammála um, að slíkt væri hið alvarlegasta, sem fyrir gæti komið í
þessum efnum. En því er þetta taliÖ hættulegt ? Er það vegna þess, að ís-
ienzk tunga sé í sjálfu sér fegurri eða merkilegri en brezk tunga ? Er það
vegna þess, að vér íslendingar séum meiri þjóð og merkari en Bretar eða