Helgafell - 01.06.1942, Blaðsíða 105

BÓKMENNTIR
235
hann þarf ekki að óttast bölvun atvinnuleysis-
ins. Þjóðfélagið leggur engar torfærur í veg
hins unga manns. Hann getur frjáls og óháður
kosið sér þá lífsbraut, er hugur hans girnist og
hæfileikar leyfa. Hewlett Johnson telur þetta,
sem von er, eitt hið mesta afrek ráðstjórnar-
innar. Og ef menn hafa undrazt varnir Rauða
hersins hina síðustu mánuði, þá ættu menn að
muna, að hann er skipaÖur þessum ungu mönn-
um, sem hafa eignazt föÖurland og framtíð að
berjast fyrir. — í daglegu tali er á Vesturlönd-
um venjulega rætt um „Ráðstjórnar-Rússland".
Þetta er ekki rétt. RáSstjórnarskipulagiö er
samband 11 ráÖstjórnarlýÖvelda, sem byggð
eru sundurleitum kynflokkum, ólíkum að
tungu og menningu. Hið samvirka framleiðslu-
skipulag tengir þessar ólíku þjóðir saman og
hefur gert þær að óbrotgjarnri heild, sem með-
al annars kemur fram í því, að Hitler hefur ekki
treyst sér til að skapa ..innlenda" stjórn í
þeim héruðum, er hann hefur hernumið um
stund. Hewlett Johnson lýsir frábærlega vel
hinu mikja menningarafreki, sem unnið hefur
verið á sviði þjóÖernismálanna í Ráðstjórnar-
ríkjunum. Barátta bolsévíka fyrir menningar-
legri eflingu þeirra þjóða, sem kúgaðar voru
á dögum keisarastjórnarinnar, þykir mér einn
fegursti kaflinn í bók dómprófastsins, að ó-
gleymdum þeim kaflanum, sem fjallar um frelsi
og jafnrétti kvenna.
En nú munu menn kannski spyrja: Er bók
þessa brezka guðsmanns ekkert annaÖ en sól-
skinssaga, ber hvergi skugga á? Er allt lýgi og
rógur, sem sagt hefur verið að aflaga fari f
Ráöstjórnarríkjunum. Fjarri fer því að svo sé.
Ráöstjórnarríkin eru ekki nein paradís þar sem
fullkomnir menn Jifa í tilbreytingarlausri sælu
eins og hinir framliðnu í Gullna hliðinu. Líf
manna í RáÖstjórnarríkjunum er hrjúft. Tilver-
an er erfið, full af striti og fórnum. Dómprófast-
urinn játar þetta með fullri hreinskilni, eins og
eðlilegt er. En hann fann þar meiri lífsfyllingu,
meiri líjanauin, en í öðrum löndum. Og hann
fann þar stórfelldustu tilraun, sem mennirnir
hafa gert, til þess að beizla hin stjórnlausu öfl
framleiðslunnar og þjóðfélagsins og gera þau
undirgefin mannlegu viti og áætlun. Hann þótt-
íst komast að raun um, að hinir guðlausu bolsé-
víkar voru að framkvæma þær siÖgæÖishugsjón-
■r, sem kristindómurinn og vestræn menning
hafa boðað — í orði — í tvö þúsund ár. Þessar
niðurstöður hafa án efa orðið mörgum nokkurt
undrunarefni — jafnt trúheitum kristindóms-
frömuði sem gallhörðum kommúnista —, en þó
er þetta eigi að síður satt. Hin félagslega hug-
sjón kristindómsins um bræðralag allra þjóða
og virðingin fyrir manninum, sem einstakling
og samfélagsveru, er þegar öllu er á botninn
hvolft einn ríkasti þátturinn í lífsskoðun komm-
únismans. Og fyrir þá sök gat Hewlett John-
son látið undir höfuð leggjast að tína til gallana
og veilurnar, sem eru á ráÖstjórnarskipulaginu.
Hann segir líka sjálfur, að margir aðrir hafi
þegar tekið af sér ómakið í þeim efnum, og er
það mála sannast.
Ritstjórn Helgafells hefur farið þess á leit við
mig, að ég minntist að nokkru á ritvörzluna f
Ráöstjórnarríkjunum. Ég hef þvi miÖur ekki
haft tækifæri til að kynna mér það mál sem
skyldi. Að þessu sinni get ég því aÖeins upp-
lýst það, sem ensku rithöfundarnir Sidney og
Beatrice Webb geta um f hinu mikla riti sínu:
Soviet Communism — a new civilisation. Allt
prentað mál er undir eftirliti hinnar opinberu
ritvörzlu (Glavlit), sem hefur fulltrúa í öllum
útgáfufélögum. Utgáfustarfsemin er í höndum
ríkisins, flokksins, vísindastofnana, menningar-
stofnana eða félaga. Stórfyrirtæki, svo sem
sumar verksmiðjur eða samyrkjubú gefa út sér-
stök blöð. Og loks eru hin svokölluðu vegg-
blöð, sem er að finna í öllum verksmiðjum og
stofnunum.
Ritskoðuninni er fyrst og fremst ætjað að af-
stýra útbreiðslu rita, sem eru „gagnbyltingar-
sinnuð", þ. e. rita, sem mundu vinna að endur-
reisn auðvaldsskipulagsins í landinu. Ennfrem-
ur eru klámrit bönnuð, sömuleiðis rit, sem
vinna að kynflokkahatri, t. d. andjúðsk rit. En
að öðru Ieyti eru litlar hömlur á útgáfu bóka og
rita. Bolsévíkar virðast óhræddir við að gefa út
rit pólitiskra andstæðinga sinna, cins og glögg-
lega má sjá af ritum þeim, er þeir Játa þýða
á rússnesku og önnur mál RáÖstjórnarríkjanna.
Og í fagurmenntum og heimspeki ríkir sízt
minna frelsi en í þeim Iöndum, sem lýðfrjáls-
ust eru talin.
AS lokum skal það tekið fram, að hin opin-
bera ritskoðun hindrar ekki gagnrýni á stjórn-
inni, embættismönnum ríkisins, forstjórum fyr-
irtækja, o. s. frv. Oll blöð Ráðstjórnarríkjanna
eru full af slíkri gagnrýni, og hvergi í heimi
eiga vinnandi menn handar og anda jafnmikið
frjálsræði til að gagnrýna yfirboÖara sína sem
í Rússlandi. Þar þurfa menn ekki að óttast at-
vinnumissi þótt djarflega sé komizt að orði við
þá, sem hærra eru settir, ef gagnrýnin er á rök-
um byggð og ekki er farið með róg. Það er
þetta alþýðulýðræði, sem dómprófasturinn kall-