Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.01.2014, Blaðsíða 50

Viðtal
50 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.1. 2014
Þ
rátt fyrir að búa í Bandaríkjunum
er Skúli ávallt með annan fótinn á
Íslandi. Hér búa börn hans þrjú
og mestur hluti fjölskyldunnar.
Sjálfur á hann hús í Garðabæ
sem hann býr í þegar hann er hér á landi, en
að jafnaði sækir Skúli landið heim á þriggja
mánaða fresti. Foreldrar Skúla búa í Laug-
arási í Biskupstungum þar sem hann ólst upp.
Skúli gekk í Menntaskólann að Laugarvatni
frá 1984 til 1988, þaðan fór hann í læknadeild
Háskóla Íslands og lauk námi 1994. Hann
starfaði í fjögur ár á Landspítalanum sem að-
stoðarlæknir en á þeim tíma beið hann einnig
eftir að þáverandi eiginkona sín kláraði lækn-
isfræðina. „Ég og við bæði höfðum alltaf haft
áhuga á að fara í framhaldsnám til Bandaríkj-
anna. Flestir fara til Skandinavíu eða Evrópu
en ég vildi fara í allt annað umhverfi en ég
var alinn upp í.“
Saman fóru þau hjónin til Madison í Wis-
consin-ríki þar sem Skúli lærði lyflækningar.
Þar voru þau í þrjú ár og eftir það fluttu þau
til Iowa þar sem Skúli fór í framhaldsnám í
hjartalækningumn og síðar frekari sérhæfingu
í því sem kalla má blásningafræði (e. int-
erventional cardiology). Fjórum árum síðar,
eða árið 2005, höfðu þau bæði lokið námi.
„Árið 2005 urðu vatnaskil því við þurftum
að taka ákvörðun um hvað við áttum að gera.
Við áttum tvö börn á þessum tíma og það var
enga vinnu fyrir mig að hafa í minni sérgrein
á Íslandi. Þannig að við ákváðum að vera
áfram úti og enduðum í Huntington í Vestur-
Virginíu. Þar sá ég framsækið tækifæri sem
ég taldi henta mér og hef verið þar síðan.“
Sjálfur með 10 þúsund sjúklinga
Huntington Internal Medicine Group, HIMG,
er það sem kalla má dagspítala (e. Medical
Home of Multispecialties). Þegar Skúli kom
var þetta viðskiptamódel að komast á koppinn
vestra og í dag eru það um sextíu sérfræði-
læknar sem eiga og reka stofnunina, þar á
meðal Skúli. Á dagspítalanum eru sér-
fræðilæknar úr öllum áttum og samskipti
þeirra eins greið og hægt er. Það auðveldi
alla vinnu og auki afköstin mikið, en um leið
er strangt eftirlit með gæðum þjónustunnar.
Sjálfur er Skúli með um 10 þúsund sjúk-
linga, sífellt meiri tími hans fer þó í stjórnun
fyrirtækisins en fyrir utan eigendur spítalans
eru um þrjú hundruð starfsmenn. „Þarna
vinna allir náið saman og finna má nánast
lækni í öllum undirgreinum læknisfræðinnar.
Þannig að sjúklingar fá þarna alhliða og þægi-
lega þjónustu, það sem kallað er hér vestra
„one stop shop“. Ég var vanur að vinna undir
miklu álagi sem krakki þar sem ég var tíu
sumur í sveit hjá Sveini Skúlasyni, föð-
urbróður mínum, í Bræðratungu. Þetta var
eitt stærsta bú á landinu og það var frábær
skóli og þar lærði maður svo sannarlega að
taka til hendinni.“
Eitt af því sem Skúli nefnir er tækjakostur
HIMG. Þar eru öll nýjustu tæki og tækni sem
þarf. Hann segir að það sé ekki síst vegna
þess að HIMG kaupi ekki tækin heldur fái
þau á kaupleigu og síðan eru þau endurnýjuð
nánast um leið og eitthvað nýtt kemur á
markað. Raunar tekur Skúli fram að HIMG
hafi verið nokkuð á undan sinni samtíð í
bandarísku heilbrigðiskerfi. „Mikil umskipti
eiga sér nú stað í tengslum við „Obamacare“
og hefur okkar fyrirtæki verið til fyrirmyndar
um öll Bandaríkin þar sem fjármunir nýtast
miklu betur með samþjöppun þjónustu og
samhæfðri sjúkraskrá. Þetta sem stjórn
Obama hefur verið að breyta vorum við þá
þegar komin með. Allt sem við gerum er
skráð á tölvutæku formi og hægt að sam-
keyra við árangur og hið opinbera veit hvað
við erum að gera. Fyrir vikið vorum við kom-
in með mikið forskot á flesta og vorum í stakk
búin að takast á við regluverkið sem mörgum
annars staðar hefur reynst fjötur um fót.“
Rífa sig upp með rótum
Bandarískar heilbrigðisstofnanir eru þó ekki
þær einu sem leita til Skúla og HIMG vegna
þess árangurs sem þar hefur náðst. Á árinu
2012 leituðu til Skúla þrír íslenskir læknar
sem eiga það sameiginlegt að hafa lært í
Bandaríkjunum á svipuðum tíma og hann.
Þeir fluttu til Íslands eftir námið og hafa unn-
ið síðan á Íslandi. „Þeir voru búnir að vinna á
Íslandi í tæp tíu ár og sáu einfaldlega ekki
fram á betri tíð lengur. Þeir höfðu samband
við mig varðandi það að koma í heimsókn og
voru eiginlega búnir að ákveða það fyrir við-
talið að þeir vildu flytja út. Tveir eru við störf
nú þegar og sá þriðji kemur til starfa í maí.“
Starfs- og dvalarleyfi í Bandaríkjunum
kemur ekki af sjálfu sér fyrir Íslendinga.
Skúli sjálfur var svo heppinn vinna í happ-
drætti um græna kortið áður en hann hóf
nám vestanhafs þannig að hann þurfti engar
áhyggjur að hafa, og varð síðan bandarískur
ríkisborgari árið 2007. En fyrir íslensku
læknana þrjá þurfti HIMG að leggja mikið
undir og ábyrgjast leyfi til þess að starfsleyfi
fengist.
Skúli segir að læknarnir þrír séu engir fjað-
urvigtarmenn; langmenntaðir sérfræðingar í
meltingarsjúkdómum, lungna- og gjörgæslu-
lækningum og hjartalækningum. Allir hafa
þeir unnið við góðan orðstír hér á Íslandi frá
því þeir komu úr námi. „Þetta eru menn sem
hafa verið mjög duglegir og drógu ansi þungt
hlass þar sem þeir störfuðu. Menn með mik-
inn metnað og sterkan vilja að standa sig vel.
Þeir vita hvernig hlutirnir eru gerðir í Banda-
ríkjunum og sáu að þeir fengu ekki notið sín
á Íslandi.“
Læknisfræði er alþjóðleg menntun og eng-
um Íslending dylst að heilbrigðiskerfið á Ís-
landi á undir högg að sækja. Margoft hefur
verið greint frá því að læknar í útlöndum vilji
ekki snúa heim eftir nám og Ísland horfist í
augu við, í fyrsta skipti í langan tíma, að
læknarnir setjast flestir að þar sem þeir fóru í
framhaldsnám. Þetta er í raun alveg nýtt. Þá
drýgja margir læknar á Íslandi tekjur sínar
með því að vinna samhliða í öðrum löndum.
Skúli segir þriðja hópinn vera að skjóta upp
kollinum. Sá hafði skotið rótum á Íslandi eftir
nám, starfað þar í einhver ár en er að gefast
upp. „Þeir eru núna að rífa sig upp með rót-
um og taka fjölskylduna með. Það er meiri-
háttar ákvörðun að flytja með alla fjölskyld-
una til annars lands, hvað þá heimsálfu, en
þetta fólk lætur sig hafa það. Þetta hefur
aldrei gerst í stórum stíl áður. Ef þetta held-
ur áfram þá fjarar undan íslenska heilbrigð-
iskerfinu. Það er alveg ljóst.“
Enn eitt dæmið um atgervisflóttann, bara á
síðustu vikum, er að einn af burðarásum í
krabbameinslæknunum á Íslandi, kona á
besta aldri, hefur ráðið sig til starfa vestur
um haf. Að sögn ríkir hremmingarástand á
krabbameinsdeildinni vegna skorts á læknum.
Erum að tapa þessari samkeppni
Þrátt fyrir að hafa búið í Bandaríkjunum í
sautján ár er hugur Skúla ávallt á heimaslóð-
um. Hann starfaði í fjögur ár sem aðstoðar-
læknir á Landspítalanum, á hérna utan fjöl-
skyldu fjölmarga vini og kunningja í
læknastéttinni og lítur inn á sjúkrahúsinu í
hverri heimsókn til landsins. Margt hefur
breyst og hefur hann miklar áhyggjur af
kennslu læknanema og unglækna.
Hann minnist þess þegar hann útskrifaðist
úr læknadeild Háskóla Íslands og hóf störf
sem aðstoðarlæknir. „Þá lærði ég gífurlega
mikið. Þarna voru frábærir kennarar, séstak-
lega í lyf-, skurð- og gjörgæslulækningum.
Það var geysilega gaman að vinna þarna og
maður kom virkilega vel undirbúinn undir
framhaldsnám. Þá voru teymi sérfræðilæknis,
reynds aðstoðarlæknis og aðstoðarlæknis.
Sumir af bestu kennurum sem ég hef unnið
með störfuðu þarna. En nú er svo komið að
þessi keðja er brostin. Það er orðið svo fálið-
að, sérfræðilæknarnir standa nú í mörgum til-
vikum einir eftir hlaupandi eins og útspýtt
hundskinn að redda hinu og þessu, papp-
írsvinnu og fleiri slíkum erindum þar sem
þekking þeirra nýtist illa. Þarna ættu ung-
læknarnir að vera, að læra af sér reynslumeiri
læknum. Svo er ekki lengur og þetta er ein
birtingarmynd hnignunar kerfisins.“
Skúli segir að flaggskip íslenskrar heil-
brigðisþjónustu, Landspítalinn, sé í hættu.
Hann minnist þess þegar það voru þrjú
sjúkrahús í Reykjavík og þegar ákveðið var
að sameina þau. „Það voru hérna þrír spít-
alar; Landakot, Borgarspítalinn og Landspít-
alinn sem voru sameinaðir. Hugmyndin var
góð að mörgu leyti en framfylgd sameining-
arinnar ekki að sama skapi. Þá var sagt af
nokkrum þótta að ekki þyrfti samkeppni inn-
anlands því að við værum í samkeppni við al-
þjóðlega spítala. Það má með nokkrum rétti
halda því fram að við séum að tapa þessari
samkeppni og sumir segja að þjónustan hafi
versnað.“
Beðinn um að skýra hvað hann eigi við með
að hugmyndin hafi verið góð en henni ekki
fylgt eftir segir Skúli: „Það liggur í augum
uppi að bráðaspítalinn er enn á tveimur stöð-
um. Þó svo að læknar geti verið á tveimur
stöðum getur hjúkrunarfólk það ekki og það
er galið að vera að flytja fárveika sjúklinga
milli þessara staða og gífurlegt óhagræði. Það
mistókst eða var látið undir höfuð leggjast að
byggja upp einn meðferðarkjarna. Yfirstjórn-
in var sameinuð en ekki meðferðarkjarninn.
Þetta hef ég hvergi séð annars staðar og
þetta er allt of kostnaðarsamt. Þetta módel
virkar bara ekki. Síðan er heilsugæslunni að
mestu miðstýrt af ríkinu og afköstin þar ekki
til eftirbreytni. Þetta lagast ekki fyrr en
læknarnir sjálfir fá að taka þátt í rekstri
heilsugæslustöðvanna með samning við ríkið
eða í samkeppni við það. Þetta er gert í ná-
grannalöndunum. Þetta myndi auka afköstin,
bæta þjónustana, létta á spítölunum og þegar
upp er staðið spara fjármuni. Um leið þarf að
auka áherslu á eftirlit landlæknis með þessu.
Einkarekstur án einkavæðingar virkar mjög
vel svo lengi sem eftirlitið er öflugt. Mér
finnst umræðan um þessi mál heima oft vera
út og suður og ekki til þess fallin að þetta
ófremdarástand lagist á næstunni.“
Markaðslögmálin ekki látin gilda
Fréttir af biluðum tækjum og óánægju starfs-
fólks Landspítalans hafa vitaskuld ekki farið
framhjá Skúla. Nú er endurnýjun hafin og
var raun óumflýjanleg því að þessi tæki voru
ónýt og spítalinn var þannig á leið fram af
hengifluginu. „En þrátt fyrir að skipt verði
um tæki á spítalanum þá eru það launamálin
sem standa óleyst. Markaðslögmálin eru ekki
látin gilda. Hvers vegna ætti læknir með eft-
irsóknarverða, alþjóðlega sérþekkingu í ein-
stakri grein að starfa á Landspítalanum þar
sem hann fær margfalt lægri laun en hann
fengi annars staðar? Vissulega eru margir
sem leggja mikið á sig til að vera á heima-
slóðum en hér ber einfaldlega allt of mikið í
milli og mönnum fallast hendur og gefast upp.
Ef það stendur til að halda í hæft fólk og
halda uppi þjónustustigi á heimsmælikvarða
þá verður að greiða því laun í samræmi við
það. Landspítalinn er mjög illa í stakk búinn
Hugurinn ávallt á
heimaslóðum
HJARTALÆKNIRINN SKÚLI GUNNLAUGSSON BÝR OG STARFAR Í BANDARÍKJUNUM. HANN ER EINN
SEXTÍU SÉRFRÆÐILÆKNA SEM EIGA OG REKA SPÍTALA Í HUNTINGTON Í VESTUR-VIRGINÍU, SEM ER
SANNKALLAÐ HÁTÆKNISJÚKRAHÚS. ENDA ÞÓTT HANN BÚI VESTANHAFS HEFUR SKÚLI STERK TENGSL
VIÐ ÍSLAND, ER MIKILL ÁHUGAMAÐUR UM ÍSLENSKA LIST OG ÖTULL LISTAVERKASAFNARI EN HEFUR
EINNIG STERKAR SKOÐANIR Á ÍSLENSKU HEILBRIGÐISKERFI.
Andri Karl Elínars. Ásgeirsson andri@mbl.is
* Ef þetta heldur áframþá fjarar undan ís-lenska heilbrigðiskerfinu.
Það er alveg ljóst.
Skúli Gunnlaugsson á
heimili sínu í Garðabæ,
þar sem hann geymir
hluta af málverkasafninu.