Morgunblaðið - Sunnudagur - 19.01.2014, Blaðsíða 56

56 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 19.1. 2014
BÓK VIKUNNAR Draumsverð er önnur bókin í þríleik um
galdra, leyndarmál og óvættir eftir Kjartan Yngva Björnsson
og Snæbjörn Brynjarsson. Spennandi bók fyrir unglinga.
Bækur
KOLBRÚN BERGÞÓRSDÓTTIR
kolbrun@mbl.is
Ein frægasta bók skáldkonunnarDoris Lessing er The Golden No-tebook, skrifuð áratugum áður en
hún, háölduð, fékk Nóbelsverðlaunin.
Bókin kom fyrst út árið 1962 og hefur
verið endurprentuð margoft síðan. Árið
1971 skrifaði Lessing fádæma góðan for-
mála að bókinni þar sem hún fjallaði
meðal annars um skoðanir sínar á lestr-
arupplifun, bókmenntakennslu og bók-
menntatúlkunum.
Lessing segir í formálanum að hún fái
á hverju ári fjölda bréfa frá nemendum í
bókmenntanámi sem biðji hana um að
senda sér lista yfir greinar sem skrif-
aðar hafi verið um hana og verk hennar
svo þeir geti vitnað í þau skrif í ritgerð-
um sínum. Hún segist ætíð svara á sama
hátt: Af hverju lestu ekki það sem ég
hef skrifað og
ákveður sjálf(ur)
hvað þér finnst um
það? Vertu ekki að
velta fyrir þér hvað
kennaranum finnst.
Hún segist fá bréf til
baka frá nemend-
unum: Ég verð að
vita hvað fræðimenn-
irnir segja. Ef ég
vitna ekki í þá, þá fæ
ég lélega einkunn. –
Þessi krafa um að vitna í það sem öðrum
finnst, í þessu tilfelli túlkanir bók-
menntafræðinga og gagnrýnenda, fyllir
Lessing skelfingu. Hún leggur ákaflega
mikið upp úr sjálfstæði lesandans og
sjálfsögðum rétti hans til að túlka bæk-
ur á sinn eigin hátt, en ekki eins og
fræðimenn segja honum að hann eigi að
túlka þær.
Lessing segir að fólk eigi að lesa bæk-
ur sem það njóti að lesa og ef því leiðist
bók þá eigi það bara að leggja hana frá
sér, slíkt sé engin synd. Aldrei, aldrei
eigi fólk að lesa bók af skyldu eða vegna
þess að það sé í tísku að lesa hana.
Það er hressandi að lesa þessa grein
Lessing, sem er skrifuð af einlægri ást á
bókmenntum. Hún talar kröftuglega
máli hins venjulega lesanda og harmar
hlutskipti þeirra nemenda sem eru settir
í spennitreyju og gert skylt að tileinka
sér kenningar annarra um það hvernig
skuli túlka bókmenntaverk.
Það er mikil sæla sem fylgir því að
lesa góða bók og vitaskuld eigum við öll
að hafa leyfi til að túlka verk á okkar
eigin hátt, án þess að eiga á hættu að fá
falleinkunn.
Orðanna hljóðan
SJÁLF-
STÆÐI LES-
ANDINN
Doris Lessing hlaut Nóbelsverðlaunin ár-
ið 2007, 87 ára gömul.
Ein frægasta bók
Doris Lessing.
Hin heimsfræga skáldsaga nób-elsverðlaunahöfundarins WilliamsFaulkners, As I Lay Dying, er komin
út í íslenskri þýðingu Rúnars Helga Vign-
issonar. Í íslenskri þýðingu nefnist bókin Sem
ég lá fyrir dauðanum og þar segir frá ferða-
lagi fjölskyldu um sveitir Mississippi með lík
ættmóðurinnar. Rúnar Helgi er þekktur fyrir
vandaðar þýðingar sínar en hann hefur meðal
annars þýtt verk eftir Ian McEwan, Amy Tan,
Philip Roth og J.M. Coetzee. Sem ég lá fyrir
dauðanum er ekki fyrsta verkið eftir Faulkner
sem Rúnar þýðir því árið 1999 kom út þýðing
hans á Ljósi í ágúst.
„Ég kynntist Ljósi í ágúst fyrst í námi
mínu í Bandaríkjunum og féll gjörsamlega
fyrir þeirri bók enda er hún stórkostleg,“ seg-
ir Rúnar Helgi. „Síðan fór ég að skoða aðrar
bækur eftir Faulkner og velti fyrir mér hvort
ég myndi geta þýtt þær fjórar frægustu:
Light in August, As I Lay Dying, Absalom,
Absalom! og The Sound and the Fury. Ég
er búinn með helminginn af þeim pakka en
hef ekki gert upp hug minn um það hvort
gerlegt sé að þýða hinar tvær, það er þó aldr-
ei að vita nema ég nái að safna kröftum í það.
Ég hef fundið að fólk er mjög þakklátt fyrir
þýðingar mínar, ekki síst Faulkner-þýðing-
arnar, og það hvetur mig til dáða enda nýt ég
áskorana af þessu tagi.“
Af hverju finnst þér mikilvægt að þýða
bækur eins og Ljós í ágúst og Sem ég lá fyrir
dauðanum?
„Ég er oft spurður af hverju ég sé að þýða
úr ensku. Allir þykjast kunna ensku en marg-
ir hafa haldið því fram að við Íslendingar
kunnum enskuna ekki eins vel og við höldum.
Þegar kemur að því að lesa verk höfundar
eins og Faulkners lenda meira að segja
Bandaríkjamenn í vandræðum því tungumál
hans var sérstakt og þá ekki síður stíltilþrifin.
Ég las færslu á Facebook um daginn eftir
þekktan íslenskan rithöfund sem hafði fyrir
mörgum árum reynt að lesa As I Lay Dying á
ensku og gefist upp en las bókina til enda í ís-
lensku þýðingunni. Það að lesa á móðurmáli
sínu er allt annað en að lesa á tillærðu tungu-
máli. Maður nær aldrei tillærðu tungumáli
þannig að allar skírskotanir verði augljósar
eins og gerist þegar maður les á íslensku.“
Hvað heillar þig við Faulkner?
„Hann er höfundur sem reynir hið ómögu-
lega og nýtir til þess frumlegri aðferðir en
flestir aðrir. Í Sem ég lá fyrir dauðanum er
uppbyggingin mjög sérstök því fimmtán per-
sónur skiptast á um að segja söguna. Það er
með ólíkindum að Faulkner skuli takast að
búa til heillega frásögn um leið og hann skipt-
ir milli persóna og ævinlega skal hann velja
þá persónu sem er hæfust til að segja frá til-
teknum atburði. Byggingin á bókum hans er
ætíð tilraunakennd og ég er veikur fyrir form-
tilraunum. Sýn Faulkners á veruleikann er
einstök. Hann á líka afar auðvelt með að
skapa eftirminnilegar persónur, þær stökkva
út úr bókunum og í fangið á manni. Svo er
hann aldrei tilgerðarlegur, er aldrei að sýna
sig fyrir neinum heldur er bara hann sjálfur.“
Eru þýðingarverkefni á borðinu hjá þér
núna?
„Það er stórt verkefni á vinnuborðinu sem
hefur titilinn Smásögur heimsins. Ég hef safn-
að saman smásögum frá rúmlega hundrað
löndum sem mig langar til að koma á fram-
færi við Íslendinga en það er ekki ljóst í
hvaða formi sú útgáfa verður.“
Hvernig er staðan á útgáfu á þýddum
heimsbókmenntum hér á landi?
„Eftir hrun fannst mér vera dalandi áhugi
á útgáfu á heimsbókmenntum og ég heyrði
aðra þýðendur kvarta undan því sama. Í
fyrra var eins og yrði sprenging og það
merkilegasta við það bókaár fannst mér vera
frábærar þýðingar á erlendum heims-
bókmenntum. Ég vona að þetta sé til marks
um að áhugi á útgáfu heimsbókmennta sé aft-
ur að aukast.“
SMÁSÖGUR HEIMSINS ER VERKEFNI Á VINNUBORÐI RÚNARS HELGA
Einstök sýn Faulkners
„Hann er höfundur sem reynir hið ómögulega og nýtir til þess frumlegri aðferðir en flestir aðrir,“
segir Rúnar Helgi Vignisson um William Faulkner.
Morgunblaðið/Kristinn
RÚNAR HELGI VIGNISSON ER ÞÝÐ-
ANDI HINNAR HEIMSFRÆGU BÓK-
AR WILLIAMS FAULKNERS, SEM ÉG
LÁ FYRIR DAUÐANUM.
Fyrstu uppáhaldsbækurnar voru Bláskjár og Dísa ljósálfur. Mikið
drama og hætta í báðum. Næst var Lína langsokkur, full af spak-
mælum og sprenghlægileg, en – hún var ein á jólunum! Sorglegt. Oli-
ver Twist og Litli flakkarinn fylgdu fljótt á eftir.
Drama og aftur drama. Grátur og svo gleði yfir góð-
um endi. Basil fursti frábær! Og ævintýrabækurnar.
Þjóðsögur og Grimmsævintýri voru ofarlega á
vinsældalistanum í mörg ár. Yngismeyjar fannst
mér frábær, en Pollýanna leiðinlegasta bók á jarð-
ríki. Á unglingsárunum voru það auðvitað Salka
Valka og Skálholt eftir Kamban. Bækur um
drottningar og keisaraynjur, Elísabetu I, Maríu Stuart,
Katrínu miklu og Maríu Teresu, heilluðu. Las þær aft-
ur og aftur. Sótti í bækur um framandi menningu, til
dæmis bækur Pearl S. Buck um Kína og Indland, Egyptann og Ber-
fætlinga. Aldirnar voru óþrjótandi uppspretta. Kristín Lafr-
ansdóttir skyldulesning á hverju ári.
Nú taka við höfundar fremur en einstaka bækur. Af erlendum nefni
ég rússnesku höfundana Dostojevskí, Tolstoy og Bulgakov. Dor-
is Lessing, Simone de Beauvoir, Karen Blixen og Brontë-
systur. Günter Grass og Thomas Mann. Margir ótaldir.
Íslenskir uppáhaldshöfundar og bækur; Laxness, Sjálfstætt fólk,
Jakobína Sigurðardóttir, Dægurvísa, Svava Jakobsdóttir,
smásögurnar, Steinunn Sigurðardóttir, Tímaþjófurinn, Jón
Kalman Stefánsson, Himnaríki og helvíti, Böðvar Guð-
mundsson, Vesturfarasögurnar og síðast en ekki síst Kristín
Marja Baldursdóttir, Mávahlátur, Karitas og Óreiða á striga.
Uppáhalds núna: Love and Fate eftir Vasily Grossman – rúss-
neskur höfundur sem var bannaður í áratugi, en Rússar telja nú í hópi
sinna stærstu höfunda – og flottar bækur Hilary Mantel, Wolfe
Hall og Bury the Bodies. Get varla beðið eftir þeirri þriðju. Hefði
ekki verið ónýtt að hafa hana um jólin.
Í UPPÁHALDI
ÞÓRHILDUR ÞORLEIFS-
DÓTTIR LEIKSTJÓRI
Þórhildur Þorleifsdóttir á fjölmargar uppáhaldsbækur. Sögulegar skáld-
sögur Hilary Mantel eru nú í miklu uppáhaldi hjá henni.
Booker-
verðlaunabókin
Wolfe Hall.