Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.02.2014, Blaðsíða 14

14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.2. 2014
B
jarni Frímann Bjarnason er 24 ára
og stundar nám í hljómsveitar-
stjórn í Berlín. Fyrir síðustu jól
samdi Bjarni Frímann lög á jóla-
plötu Sigríðar Thorlacius ásamt
vini sínum Guðmundi Óskari í Hjaltalín.
Bjarni Frímann byrjaði ungur að semja og
þegar hann var tólf ára gamall var frumflutt
tónverk eftir hann í Háteigskirkju á tón-
leikum yngri deildar Tónlistarskólans í
Reykjavík og sama ár voru íslensk rímnalög í
útsetningu hans flutt á Háskólahátíð. Hann
spilar jöfnum höndum á fiðlu og píanó og
sigraði á sínum tíma í einleikarakeppni
Listaháskóla Íslands og Sinfóníuhljómsveit-
arinnar.
Bjarni Frímann er fyrst spurður hvort
hann komi úr tónlistarfjölskyldu. „Nei,
grunnurinn er miklu fremur bókmennta-
legur,“ segir hann. „Faðir minn, Bjarni Frí-
mann Karlsson, kennir viðskiptafræði við Há-
skóla Íslands og móðir mín, Sólveig Diðrika
Ögmundsdóttir, er bókasafnsfræðingur á Há-
skólabókasafninu. Þau eru bæði íslensku-
fræðingar og íslensk tunga og bókmenntir
eru lifandi áhugamál á heimilinu. Faðir minn
er vel hagmæltur og kann ógrynni af vísum
og ljóðum. Við bræðurnir sem erum þrír höf-
um allir verið að yrkja þótt sá skáldskapur
rati mestallur í skúffuna. Sem krakkar vorum
við að setja saman ferskeytlur og limrur og
ég held að við höfum verið nokkuð bráð-
þroska í því. Pabbi kenndi okkur líka að
yrkja dróttkvætt og fornyrðislag og til eru
gömul jólakort með tilraunum okkar í þeim
stíl.“
Hvernig barn varstu?
„Mér er sagt ég hafi verið skrýtið barn og
í dag hefði ég sennilega verið greindur á ein-
hverfurófi eða með athyglisbrest. Heima var
ég hinsvegar kallaður forvitinn, starfsamur
og fjörugur. Ég er reikningshaus og mér
fannst alltaf gaman að vita hvernig hlutir
virka. Sem krakki var ég að taka alls kyns
hluti í sundur, ekki til að skemma heldur til
að kanna innvolsið og hvernig þeir eru settir
saman. Ég var stundum utanveltu í skólanum
en það hafði ekki neikvæð áhrif á mig og hef-
ur ekki setið í mér vegna þess að ég hafði
tónlistina. Ég byrjaði í Suzuki-fiðlunámi þeg-
ar ég var lítill og var í því námi í nær tíu ár.
Suzuki-kerfið hefur gríðarlega kosti, sér-
staklega fyrir sjálfsmynd þeirra sem læra
eftir því. Suzuki gengur út á að spila eftir
eyranu sem er mjög mikilvægt, en ef menn
ætla að leggja fyrir sig klassíska tónlist þá er
ekki hægt að spila eingöngu eftir eyranu því
tónlistin er oft það flókin. Kennari minn í Su-
zuki-náminu, Lilja Hjaltadóttir, styrkti sjálfs-
mynd mína og ég er henni óendanlega þakk-
látur fyrir það kærleiksríka og fórnfúsa starf
sem hún innti af hendi.
Ég byrjaði að læra á fiðlu og svo tók pí-
anóið við. Ég á tvo bræður og annar þeirra,
sem er læknir og fimmtán árum eldri en ég,
er góður píanisti og á stóran þátt í því að
tónlistarferillinn hefur gengið þokkalega fyrir
sig hjá mér. Það var um fermingaraldur sem
ég fór að fikta við að spila á pínaóið og hann
spilaði með mér og vakti áhuga minn á fleiri
þáttum í tónlist en bara þeim sem snerta fiðl-
una. Hann byrjaði strax að hvetja mig til að
íhuga form tónverka og hvernig tónskáldin
hugsuðu og um leið fór að kvikna hjá mér
áhugi á því að semja sjálfur.“
Á æskuverk í skúffum
Fyrstu verk þín voru flutt opinberlega þegar
þú varst tólf ára gamall. Varstu undrabarn í
tónlist?
„Þegar ég sé í dag á Youtube hvað krakk-
ar um allan heim eru að afreka þá verður nú
það sem ég var að bauka við hálf-hjákátlegt.
En í litlu samfélagi eins og hérna þá eru
börnin kannski ekki mörg sem fást við svona
lagað þannig að þetta hlaut vitanlega nokkra
athygli. Eftir flutning á þessum æskuverkum
var ég í tónsmíðanámi hjá Guðmundi Haf-
steinssyni og hann kenndi mér að semja fyrir
alvöru. Þá lagði ég töluverða vinnu í að semja
klassíska lærða tónlist en ekkert af henni
hefur verið flutt opinberlega því ég var feim-
inn við að koma henni á framfæri. Ég er ekk-
ert mikið gefinn fyrir að sýna það sem ég er
að gera á þeim vettvangi. En ég á æskuverk
sem eru samin fyrir fimmtán ára aldur. Eftir
það var eins og sköpunaræðin hafi stíflast að
þessu leyti og ég hafði enga knýjandi þörf til
að semja og fékk útrás annars staðar. En svo
kom jólaplatan í fyrra og lögin á henni eru
það fyrsta sem ég sem síðan á barnsaldri.“
Af hverju ákvaðstu að semja jólalög?
„Ég hef spilað sem lausamaður með
Hjaltalín og eitt kvöldið sat ég við píanóið
með Guðmundi vini mínum og bassaleikara í
Hjaltalín og þá fékk hann hugmyndina að
hræra í jólaplötu til heimabrúks. Ég tók vel í
það því ég er alltaf til í að henda mér í verk-
efni sem kunna að virðast glapræði í byrjun.
Þar sem Guðmundur spilar mikið með Sigríði
Thorlacius lá beinast við að fá hana til að
syngja og þar sem hún er svo vinsæl og vel
þokkuð fannst okkur líklegt að hægt yrði að
gefa út jólaplötu fyrir allan almenning. Við
höfðum því samband við útgáfufyrirtæki, en
það var komið fram í október og okkur var
sagt að efni á jólaplötu yrði að vera tilbúið í
byrjun nóvember. Við höfðum því einungis
viku til að semja lögin og taka plötuna upp
en þar sem við vorum búnir að bíta það í
okkur að gera þessa plötu gengum við ótrauð
í verkið. Guðmundur var ansi brattur og bók-
aði stúdíó og þá frábæru músíkanta sem
spiluðu með okkur. Við vildum hafa lögin lág-
stemmd og textana góða og ákváðum að gera
lög við texta ýmissa þjóðskálda. Við sömdum
lögin á tveimur dögum og reyndum að hafa
þau eins einföld og hægt var þannig að text-
inn nyti sín sem best. Fyrir utan það hvað
Sigríður syngur lögin yndislega þá er stærsti
velgengnisþáttur plötunnar sjálfsagt hvað
textarnir eru fallegir.“
Áhyggjur af framtíð
klassískrar tónlistar
Þú ert menntaður í klassískri tónlist. Á slík
tónlist enn erindi til ungs fólks?
„Ég hef töluverðar áhyggjur af framtíð
klassískrar tónlistar. Klassísk tónlist höfðar
ekki nógu vel til ungs fólks sem skilur ekki
miðilinn og veit ekki hvað raunverulega býr í
tónlistinni. Hið raunverulega innihald hennar
er ekki fólgið þeim tilteknu tónum sem mað-
ur heyrir heldur miklu frekar í því sem býr
að baki þeim, því sem þeim er ætlað að tjá.
Alveg eins og hið raunverulega innihald tal-
aðs máls felst í þeirri hugsun sem orðin tjá,
en ekki hljómnum af sérhljóðum og sam-
hljóðum. Í klassísku tónlistarnámi er kennt
að lesa nótur og svo er kennd endalaus spila-
tækni. Það væri eins og að kenna tilvonandi
skáldum og leikurum stafrófið og svo tómar
framburðaræfingar. Tónlist er oft líkt við
tungumál, en til að tungumál sé eitthvað ann-
að en einhver tunguleikur þarf það að hafa
skipulag og byggingu. Þessa hnitmiðuðu frá-
sagnarlist og framsögn er hvergi skýrar að
finna en í klassískri tónlist. Með því að raða
nokkrum tónum upp í laglínu má segja svo
ótrúlega margt, gefa til kynna gleði, eftirsjá,
eftirvæntingu, vonbrigði og svo framvegis.
Með tónum má tjá allar mannlegar tilfinn-
ingar. En það er einmitt þetta sem klassískir
tónlistarmenn kunna alltaf minna og minna
að miðla, því nám þeirra miðast æ meir við
tæknikröfurnar sem aukast með upptöku-
tækninni. Það væri líkt og leikarar stögluðust
alltaf á sömu textunum án þess að skilja
tungumálið eða skeyta nokkru um hvað verk-
ið fjallaði.
Þegar kemur að tónlist er bragfræðinálg-
unin sterk í mér. Ég er áhugasamur um
formfræði tónlistar og um það hvernig formið
talar. Mér finnst klassískri tónlist fyrst gerð
full skil þegar flytjendur skilja formið, en það
er dapurlega lítil áhersla á það í tónlistar-
námi. Í náminu í hljómsveitarstjórn er höf-
uðáherslan á hljóminn í hljómsveitinni,
Maður
augna-
bliksins
BJARNI FRÍMANN BJARNASON ER FJÖLHÆFUR TÓNLIST-
ARMAÐUR OG TÓNVERK EFTIR HANN VORU FLUTT
OPINBERLEGA ÞEGAR HANN VAR TÓLF ÁRA. NÚ ER
HANN 24 ÁRA OG Í NÁMI Í HLJÓMSVEITARSTJÓRN Í
BERLÍN. HANN SEGIST HAFA TÖLUVERÐAR ÁHYGGJUR
AF STÖÐU KLASSÍSKRAR TÓNLISTAR.
Kolbrún Bergþórsdóttir kolbrun@mbl.is
* Með tónum má tjá allar mannlegar tilfinningar.En það er einmitt þetta sem klassískir tónlistar-menn kunna alltaf minna og minna að miðla, því
nám þeirra miðast æ meir við tæknikröfurnar sem
aukast með upptökutækninni. Það væri líkt og leikarar
stögluðust alltaf á sömu textunum án þess að skilja
tungumálið eða skeyta nokkru um hvað verkið fjallaði.
Svipmynd