Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.02.2014, Blaðsíða 46

Viðtal
46 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.2. 2014
V
ið heilsumst á ensku. George
Valdimar Tiedemann við-
urkennir að hann sé ekki sam-
ræðufær á íslensku enda þótt
hann skilji sumt og kunni orð og
orð. „Komdu hérna, stelpa,“ er frasi sem hann
hefur á hraðbergi. „Er það ekki nóg?“ spyr
hann svo og skellihlær. Eflaust saga á bak við
það.
Daginn áður en við hittumst á hóteli í mið-
borginni hélt George upp á sjötugsafmæli sitt
í faðmi ættingja í Reykjavík. Með honum í för
eru eiginkonan, Sharon, og bróðir, Bob.
„Þetta var fullkominn dagur. Ég gat ekki far-
ið fram á meira. Mér var haldin fjölmenn af-
mælisveisla og boðið á tónleika í tónlistarhús-
inu við höfnina. Þvílíkt hús. Þvílíkur söngur.
Hápunkturinn var samt guðsþjónustan í kirkj-
unni sem ég var skírður í fyrir öllum þessum
árum og foreldrar mínir giftu sig í,“ segir
George og á þar við Kristskirkju á Landakoti.
Þetta gerðist hvort tveggja á stríðsárunum
meðan faðir hans gegndi hér herþjónustu.
Brúðurin var íslensk blómarós vestan af fjörð-
um.
George og Sharon eiga þrjú börn og tíu
barnabörn heima í Bandaríkjunum og einhver
stakk upp á því að hann héldi upp á sjötugs-
afmælið þar en kæmi til Íslands þegar hann
yrði 75 ára. Það tók hann ekki í mál. „Mest af
öllu langaði mig að koma til Íslands og maður
á aldrei að fresta því sem maður getur gert í
dag þangað til á morgun. Allra síst þegar
maður er kominn á þennan aldur. Ef til vill
kemur morgundagurinn aldrei!“
Mikið til í því.
Eftir að hafa heilsað dregur Sharon sig í
hlé en Bob situr áfram okkur til samlætis.
„Hann er blaðafulltrúi minn. Og betri sögu-
maður. Bob er eins og pabbi, dregur bara upp
buxnaskálmarnar þegar skíturinn dýpkar,“
segir George sposkur á svip. Bob lætur ekki
sitt eftir liggja, áður en ég veit af er hann
kominn með skálmarnar upp að hnjám.
Missti foreldra sína ung
Móðir George, Magnúsína Brynjólfína Valdi-
marsdóttir, var fædd árið 1925 og uppalin á
Látrum í Aðalvík. Dóttir hjónanna Valdimars
Ásgeirssonar og Kristínar Jónu Friðriks-
dóttur. Hvorugu þeirra varð langra lífdaga
auðið. Valdimar, sem var vélstjóri á fiskibát,
drukknaði aðeins 22 ára að aldri og Kristín
Jóna dó 27 ára frá þremur ungum börnum.
Banamein hennar var berklar. Magnúsínu, þá
átta ára, og systkinum hennar, Valdimar og
Sigríði var komið fyrir hjá ættingjum fyrir
vestan, hverju á sínum staðnum.
Sextán ára gömul flutti Magnúsína til
Reykjavíkur til að freista gæfunnar. Ekki
hafði hún búið þar lengi þegar hún kynntist
bandarískum hermanni, Robert L. Tiedemann
að nafni. Felldu þau hugi saman og gengu í
heilagt hjónaband í mars 1943. „Gagnkvæm
hrifning hlýtur að hafa verið mikil því pabbi
talaði mjög takmarkaða íslensku á þessum
tíma og mamma örugglega enga ensku,“ segir
George. „Mamma ræddi sjaldan um þetta en
eftir að pabbi dó spurði ég hana út í þeirra
fyrstu kynni og hvers vegna þau hefðu gift
sig svona snemma, mamma var ekki nema
átján ára. Þá sagði hún: „Sjáðu til, ég elskaði
föður þinn en á þessum tíma átti ég engan
að.“ Auðvitað hefur það haft sitt að segja.
Hún gat ekki hugsað sér að standa ein.“
Frumburður Magnúsínu og Roberts Tie-
demanns kom í heiminn í Reykjavík 19. jan-
úar 1944 og var skírður George Valdimar í
höfuðið á öfum sínum. Í október sama ár lauk
skyldum Roberts á Íslandi og flutti litla fjöl-
skyldan þá til Neptune í New Jersey. George
dregur upp úr pússi sínu grein úr staðarblaði
frá þessum tíma, þar sem fjallað er um heim-
komu föður hans undir fyrirsögninni: „Her-
maður frá Neptune sendir lifandi minjagrip
heim frá Íslandi – barn sitt.“
Í greininni kemur fram að bróður Roberts,
Melvin, hafi verið saknað frá því í ágúst en
hann barðist í Frakklandi.
Eftirsjá að íslenskunni
Þegar Magnúsína hélt vestur um haf var hún
kona ekki einsömul, var þá þegar ófrísk af
öðrum syni þeirra hjóna, Friðriki sem kall-
aður er Fred. „Friðrik fæddist í Bandaríkj-
unum en lítur á sig sem Íslending, þar sem
hann var getinn hér,“ segir George hlæjandi.
„Hann er bara öfundsjúkur,“ skýtur Bob
inn í.
Fjölskyldan sneri aftur til Íslands árið 1947
og dvaldist á Keflavíkurflugvelli næstu fjögur
árin, þar sem Robert gegndi herskyldu. Þar
fæddist þriðji sonurinn, Bob, árið 1948. „Á
þessum árum var íslenska mitt fyrsta tungu-
mál. Við töluðum íslensku heima og þótt við
byggjum á Vellinum lékum við Fred okkur
mikið við íslensk börn,“ segir George. Þegar
hér er komið sögu var faðir hans farinn að
tala ljómandi góða íslensku. „Pabba leið af-
skaplega vel á Íslandi og þótti mjög vænt um
landið,“ segir George.
Árið 1951 lá leiðin aftur til New Jersey og
fljótlega bættust tvö börn til viðbótar í systk-
inahópinn, Eric og Kristín Jóna. „Þegar við
komum til Bandaríkjanna 1951 þótti félögum
okkar bræðranna tungumálið sem við töluðum
heima fyrir skrýtið og þar sem við vorum á
viðkvæmum aldri skiptum við yfir í ensku.
Eftir það varð ekki aftur snúið, við töpuðum
niður íslenskunni,“ útskýrir George. „Það er
mín mesta eftirsjá í þessu lífi.“
Á þessum tíma var George ekki sleipari í
enskunni en svo að hann þurfti að fara tvisvar
í sama bekkinn.
Bjuggu um tíma í Líbíu
Líf hermannsins getur verið ófyrirsjáanlegt
og þegar George var níu ára var föður hans
úthlutað verkefni í Trípólí, höfuðborg Líbíu.
Þar dvaldist fjölskyldan næstu sjö árin.
George segir þeim hafa liðið vel í Líbíu og á
þaðan góðar minningar. „Mamma talaði svo
sem aldrei um það en það hljóta að hafa verið
viðbrigði fyrir hana, stúlkuna úr Aðalvík, að
vera allt í einu stödd í útjaðri Sahara, heitustu
eyðimerkur í heimi,“ segir George.
Þegar fjölskyldan sneri aftur til Bandaríkj-
anna 1961, settist hún að í New Jersey og
bjuggu Robert og Magnúsína þar til dauða-
dags.
George segir móður sína alla tíð hafa hugs-
að heim yfir hafið. Foreldrar hans voru dug-
legir að heimsækja Ísland og seinustu árin
sem þau lifðu bæði komu þau hingað svo að
segja á hverju ári. „Þegar pabbi dó 1998 tók
ég við hans hlutverki, fór að koma hingað
reglulega með mömmu,“ segir George. „Það
var ofboðslega gaman – eiginlega eins og að
fara aftur í tímann. Ég sá ekki lengur móður
mína heldur unga og lífsglaða konu. Það geisl-
aði af henni.“
Móðir hans talaði aldrei mikið um bernsku
sína á Vestfjörðum en með árunum jókst
áhugi George á sínu fólki þar, ekki síst ömmu
sinni og afa sem yfirgáfu þennan heim svo
ung. „Árið 2000 ámálgaði ég þetta við
mömmu. Lýsti áhuga mínum á því að fara
vestur í Aðalvík og skoða staðhætti. Ganga á
jörðinni sem hún og foreldrar hennar höfðu
gengið á forðum daga. Til að byrja með sýndi
mamma þessu engan áhuga, var svo sem ekk-
ert að letja mig til að fara en kvaðst ekki hafa
neinn áhuga á því að koma með. Viðhorf af
þessu tagi er dæmigert fyrir fullorðið fólk, því
finnst svona lagað ekkert merkilegt. Þá út-
skýrði ég fyrir henni að það yrði fengur í því
að hafa hana með, hún þekkti hverja þúfu á
Látrum og gæti miðlað sögu sinni og sinnar
fjölskyldu til okkar, niðja sinna. Dag einn
verður þú farin, ég farinn. Hver á þá að
fræða afkomendur okkar um upprunann á Ís-
landi? spurði ég hana. Þessar röksemdir skildi
mamma og niðurstaðan varð sú að hún slóst í
för með okkur,“ segir George.
Sameinuð á Látrum
Faðir hans hafði skilið eftir sig peninga og
George hikaði ekki við að nota þá í verkefnið.
Bauð sonum sínum þremur og fleiri ætt-
ingjum með. Alls komu tólf afkomendur
Magnúsínu frá Bandaríkjunum með til Að-
alvíkur sumarið 2000 og 24 íslenskir ætt-
ingjar, þeirra á meðal systkini hennar tvö,
Valdimar Kristinn Valdimarsson og Sigríður
Aðalsteinsdóttir. „Það mátti ekki seinna vera
en árið eftir lést Valdimar,“ segir George.
Magnúsína lést árið 2006 en Sigríður er enn á
lífi. „Þetta var í fyrsta og eina skipti sem þau
voru öll saman á Látrum frá því að mamma
fór þaðan, sextán ára gömul. Það var stór
stund.“
Strangt til tekið var þetta ekki í fyrsta
skipti sem George kom í Aðalvík en hann fór
þangað í heimsókn með móður sinni meðan
hann var barn. „Ég man ekkert eftir þeirri
heimsókn.“
George féll kylliflatur fyrir staðnum og hef-
ur komið þangað nokkrum sinnum síðan.
Áhugi hans á sögu fjölskyldunnar, einkum
ömmu sinnar, óx líka með hverju árinu og að
því kom að hann ákvað að segja söguna um
leit sína að henni í máli og myndum í bókinni
„Leitin að ömmu“ (Finding amma). Kom bak-
grunnur hans þar í góðar þarfir en George
starfaði um langt árabil sem ljósmyndari við
dagblöð og tímarit í Bandaríkjunum.
Í bókinni eru meðal annars myndir af því
þegar George og nokkrir frændur hans lögðu
stein á leiði ömmu hans í kirkjugarðinum á
Látrum árið 2010 en það hafði aldrei verið
gert. Höfðu þeir töluvert fyrir því að sækja
steininn upp í hlíðar og draga hann síðasta
spölinn, þar sem illa gekk að rúlla honum.
George dró hvergi af sér við það verk enda
þótt hann hefði gengist undir hjartaaðgerð
fjórum og hálfum mánuði áður. „Eftir á að
hyggja var það líklega ekki skynsamlegt,“
segir hann brosandi, „en svona getur kappið
hlaupið með mann í gönur.“
Í þessari sömu ferð var George með lokk
úr hári móður sinnar meðferðis og gróf hann
við leiði ömmu sinnar. Þannig sameinuðust
Linnir ekki Látrum
GEORGE VALDIMAR TIEDEMANN VARÐ SJÖTUGUR 19. JANÚAR SÍÐASTLIÐINN. ALDREI KOM ANNAÐ TIL
GREINA EN AÐ HALDA DAGINN HÁTÍÐLEGAN Í BORGINNI SEM HANN FÆDDIST Í, REYKJAVÍK, OG SÆKJA
GUÐSÞJÓNUSTU Í KIRKJUNNI SEM HANN VAR SKÍRÐUR Í OG ÞAR SEM FORELDRAR HANS GENGU Í HEILAGT
HJÓNABAND – KRISTSKIRKJU Á LANDAKOTI. MESTAR MÆTUR HEFUR ÞESSI ÍSLENSK/BANDARÍSKI LJÓSMYND-
ARI ÞÓ Á LÁTRUM Í AÐALVÍK, ÞAR SEM AMMA HANS OG AFI BÁRU BEININ FYRIR ÞRÍTUGT.
Orri Páll Ormarsson orri@mbl.is
* Mamma talaðisvo sem aldrei umþað en það hljóta að
hafa verið viðbrigði
fyrir hana, stúlkuna úr
Aðalvík, að vera allt í
einu stödd í útjaðri Sa-
hara, heitustu eyði-
merkur í heimi.
„Finding
Amma“,
fyrsta bók
George.