Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.02.2014, Blaðsíða 45

Hræddust eigin hótanir
Ríkisstjórn Steingríms og Jóhönnu var allt sitt kjör-
tímabil uppi með hótanir um að láta rannsaka sér-
staklega einkavæðingu bankanna (nema einkavæð-
ingu Útvegsbankans gamla, sem endaði síðar í
Íslandsbanka/Glitni, fyrsta bankanum sem féll, sem
ríkisstjórn sem Jóhanna og Steingrímur höfðu setið í
stóð fyrir). Slík rannsókn hafði þó þegar verið gerð
fyrir alllöngu og liggur fyrir. Þetta blað tók margoft
undir, að vildu þessi tvö láta framkvæma slíka rann-
sókn ættu þau endilega að láta verða af því, sem allra
fyrst, en sleppa innantómum hótunum sínum. Ekki
náðu þau skötuhjú að fylgja hótunum sínum eftir,
þótt hefðu heilt kjörtímabil til þess. Kannski vegna
þess að eini óttinn sem þau náðu að vekja var þeirra
sjálfra um afrakstur og niðurstöðu slíkrar rann-
sóknar.
Rannsókn á Íbúðalánasjóði var hins vegar fram-
kvæmd, en því miður birtist hún eins og illa samin og
enn verr flutt skrítla og var því tíma og miklum fjár-
munum almennings kastað þar á glæ.
Þurfa sporin að hræða?
Af þessum ástæðum eru sumir orðnir lúnir og segja
að nóg sé komið af rannsóknum. Þetta er skiljanleg
afstaða en ekki endilega rétt. Um alllanga hríð hefur
mjög margt bent til þess að stórkostleg afglöp hafi
verið gerð eftir að bankaáfallið varð, þegar neyðar-
lögunum sleppir. Það er brýn nauðsyn að fara ræki-
lega yfir það til að tryggja framtíðarró og -stöðugleika
í þjóðfélaginu. Ekki á að ganga fram í þeim tilgangi að
koma höggi á gamla stjórnmálalega andstæðinga eins
og var upphaf og endir alls hjá þeim Steingrími, Jó-
hönnu og meðreiðarsveinunum. Markmiðið á að vera
það eitt að upplýsa mál. Ef þær upplýsingar leiða til
þess að framhaldsaðgerðir séu nauðsynlegar og jafn-
vel óhjákvæmilegar, þá hljóta þar til hæfir menn að
bregðast við því. Í þessu sambandi er eingöngu verið
að hugsa til allra stærstu mála, sem verið hafa í um-
ræðu en ekki upplýst, þeirra sem leika á tugum og
hundruðum milljarða. Þar er ekki verið að sneiða að
mönnum á Íslandi fyrir að hafa ekki séð eitthvað fyrir
sem enginn eða fáir í veröldinni sáu og því síður að
þeim sem sáu furðu margt, vöruðu við en fengu litla
áheyrn.
Hér eru á ferðinni mál, þar sem ekki verður betur
séð en að um skjalfesta, sannanlega og einbeitta
framkvæmd gegn hagsmunum lands og þjóðar hafi
verið að ræða. Icesave-samningarnir makalausu eru
auðvitað hluti af því. Þá er ekki minni ástæða til að
kanna hvernig þau ósköp gátu orðið, sem skuldabréf-
ið er, sem samið var um á milli gamla og nýja Lands-
bankans. Þau mistök eru einn af ríkum þáttum í erf-
iðleikum við afnám hafta.
Vaskleiki Víglundar
Víglundur Þorsteinsson lögfræðingur og fyrrum öfl-
ugur þátttakandi í samtökum iðnrekenda og at-
vinnulífs hefur lengi reynt að fá upplýsingar um til-
tekna þætti í framgöngu fjármálaráðuneytisins á
síðasta kjörtímabili. Á meðan stjórnin sem sagðist
ætla að standa fyrir gagnsærri stjórnsýslu sat við
völd var þrjóskast við að veita nokkrar upplýsingar.
Dregið var að svara, snúið út úr spurningum og
þæfst fyrir með öllum tiltækum aðferðum, og því
haldið áfram eftir að málið gekk til nefndar um upp-
lýsingaskyldu.
Og því miður var ekki var laust við að embættis-
menn leituðust áfram við að þreyta spyrjandann til
að gefast upp eftir að stjórnarskipti höfðu orðið. Það
er hárrétt, sem segir í fróðlegri grein „Óðins“ í Við-
skiptablaðinu 30. janúar um baráttuna um að fá af-
hentar fundargerðir „stýrinefndar ríkisstjórnar Jó-
hönnu Sigurðardóttur“ og viðbrögð við birtingu
þeirra: „Fundargerðirnar sem eru frá 20. mars til 4.
ágúst 2009 eru gríðarlega merkileg heimild um
hvernig bankakerfið sem við sitjum uppi með á Ís-
landi varð til og veitir innsýn í hvernig fjölmörg
vandamál sem við eigum enn óleyst urðu til. Óðinn
er satt best að segja gapandi af undrun yfir hversu
litla eftirtekt þessar fundargerðir hafa vakið í fjöl-
miðlum, því í þeim eru fjölmörg rannsóknarefni.“ Og
í framhaldinu segir: „Í opinberri umræðu hefur gætt
tilhneigingar til að gera lítið úr þessum fund-
argerðum og jafnvel gripið til þeirrar lágkúru að
gera Víglund Þorsteinsson, sem hefur sýnt ótrúlega
þrautseigju og dugnað til að fá þessi merku gögn op-
inberuð, tortryggilegan. Sannast þá hið fornkveðna,
að þegar fingurinn bendir á tunglið horfir fíflið á
fingurinn.“
Pistill „Óðins“, sem birtur er á ábyrgð Viðskipta-
blaðsins sjálfs, er rækilegur og mjög fróðlegur. Er
full ástæða fyrir alla að kynna sér pistilinn vilji þeir fá
nasasjón af því hvernig staðið var að mikilvægustu
málum þeirra síðustu árin. Í pistlinum segir, að þrjú
atriði veki mesta athygli höfundarins: „Í fyrsta lagi
að ríkið eða ráðgjafar þess skuli hafa verið í beinum
viðræðum við kröfuhafa, í öðru lagi einbeittur vilji
margra í stjórnsýslunni til að fara á svig við neyðar-
lögin eða að minnsta kosti tilgang þeirra og í þriðja
lagi að það svigrúm sem virðist hafa skapast til að
lækka höfuðstól lána í samningaviðræðunum skuli
ekki hafa verið nýtt og það sem verra er, að það virð-
ist ekki hafa verið nýtt vegna andstöðu úr viðskipta-
ráðuneytinu.“ Þótt vissulega séu þessi atriði mikil-
væg æpa fleiri atriði í bréfi Víglundar á athugun.
Prófraun
Einar K. Guðfinnsson, forseti Alþingis, hefur sent
bréfið sem honum barst frá Víglundi til Stjórnskip-
unar- og eftirlitsnefndar, sem er eðlilegt. Meðhöndl-
un þeirrar nefndar á sjálfri stjórnarskrá landsins
var á hinn bóginn ekki traustvekjandi svo varlega sé
orðað. Vonandi ræður þessi nefnd betur við verkefni
sín á þessu kjörtímabili en hún gerði á því síðasta.
Vonandi fellur hún ekki á sínu fyrsta mikilvæga
prófi.
Forseti þingsins, sem fékk bréfið í hendur, hefur
örugglega metnað til þess að það fái fullnægjandi
meðferð. Hann hefur viðurkennt að þingið þurfi að
vinna sig í álit hjá þjóðinni og byggja upp traust.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
2.2. 2014 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 45