Morgunblaðið - Sunnudagur - 02.02.2014, Blaðsíða 54

54 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 2.2. 2014
Menning
G
estir streyma hlýlega klæddir
inn í Hallgímskirkju, margir
taka lyftuna upp í turninn
en aðrir ganga inn í kirkju-
skipið að skoða þetta mikla
guðshús. Þar sem þeir ganga um fordyri
kirkjunnar fara þeir óvænt um heim bað-
aðan sérkennilegu bleiku ljósi; til beggja
handa má sjá borð með fjölda blómapotta
og í þeim eru villtar plöntur, illgresi úr um-
dæmi Hallgrímskirkju, sem vakið hefur ver-
ið upp af dvala um miðjan vetur og komið í
skjól kirkjunnar. Þetta er myndlistarsýning
Hildar Bjarnadóttur, athyglisverð innsetning
sem var opnuð á aðventu og lýkur nú um
helgina og vekur ýmsar spurningar í huga
þess sem skoðar.
„Já, sýningin vekur til dæmis upp spurn-
ingar um vald mannsins yfir náttúrunni,
hvað sé æskilegt að krukka mikið í náttúr-
una,“ segir Hildur þar sem hún hugar að
plöntunum. „Ég hef vakið plönturnar af
værum dvala, tekið þær úr sínu náttúrulega
umhverfi og sett í allt annað samhengi hér
í kirkjunni.“
Sýning Hildar kallast Flóra illgresis. Í
150 blómapottum eru kunnuglegar plöntur,
þar á meðal hvönn, vallhumall, spánarkerf-
ill, túnfífill, haugarfi, skriðsóley og túnsúra.
Hildur safnaði í fyrrahaust fræjum og rót-
um í borgarumhverfinu og Vernharður
Gunnarsson í Gróðrarstöðinni Storð aðstoð-
aði hana við að koma þeim í potta og vekja
af værum vetrardvala um miðjan vetur;
plönturnar voru látnar halda að komið væri
sumar og settar á sýningu. Staðsetning og
efniviður kveikja strax ýmsar hugrenningar.
„Kirkjan er gróðurhús,“ skrifar séra
Birgir Ásgeirsson í texta sem fylgir sýning-
unni úr hlaði, og setur verkið í ákveðið
samhengi. Hann segir kirkjuna rækta gróð-
urinn, lífsmagn jarðar, auðga mannlífið með
aðhlynningu, tillitssemi og kærleika. „Engin
planta er svo fögur að hún sé öðrum æðri,
engin svo snauð í gerð sinni að hún búi
ekki yfir einhverri gjöf til mannlífsins. Eng-
in manneskja er svo fábreytt, veik eða
snauð, að hún eigi ekki að njóta réttlætis,
umhyggju og kærleika. Við viljum gjarnan
uppræta illgresið úr skrúðgarðinum, en
hvað er illgresi, þegar öllu er á botninn
hvolft? Þegar spurt er um tilgang og mark-
mið mannsins, verður sú spurning býsna
djúprist og ágeng. Listakonan Hildur
Bjarnadóttir fær okkur til að leita svara við
henni.“
Hæfileikaríkar eða illgresi?
„Þegar ég byrjaði að undirbúa sýninguna
var mér vissulega ofarlega í huga túlkun á
illgresinu, en svo varð verkið mun víðfeðm-
ara,“ segir Hildur. Hún er einn helsti
myndlistarmaður sinnar kynslóðar, handhafi
Sjónlistarorðunnar árið 2006, og hefur sýnt
víða um lönd og þá einkum verk sem hafa
vakið mikla athygli fyrir tök hennar á vefn-
aði, hekli og annarri persónulegri úrvinnslu
í textíl. Hildur skilgreinir illgresið í sýning-
arskránni, segir illgresi vera plöntu sem vex
á röngum stað og oft í miklu magni.
„Plöntur sem teljast til illgresis eru gjarnan
duglegar að dreifa fræjum og eru því mjög
algengar og þess vegna taldar óæskilegar.
Þær taka sér bólfestu þar sem þeim er
ekki ætlað að vaxa, eins og milli gangstétt-
arhellna, á miðjum garðbletti og í beðum,
innan um aðrar plöntur sem þykja fallegri
og minna ágengar.“ Hún bætir við að það
sé huglægur dómur fólks að flokka þær
sem illgresi, með hugarfarsbreytingu sé
hægt að sjá þær sem hæfileikaríkar plöntur
sem blómstra fallegum blómum og séu til
margs nytsamlegar. Þær séu hluti af fjöl-
breyttu samfélagi plantna sem þrífast
kringum Hallgrímskirkju.
Hver túlki á sinn hátt
„Það var mikilvægt að plönturnar kæmu
allar héðan úr hverfinu,“ segir Hildur þar
sem við virðum þær fyrir okkur, baðaðar
bleiku ljósi gróðurlampanna. „Verkið er sér-
staklega hugsað fyrir þessa kirkju, það er
staðbundið og plönturnar öðlast ákveðna
merkingu við tilfærsluna úr moldinni á
Skólavörðuholti hingað inn. Það er sjálfsagt
að hver túlki þetta á sinn hátt.“
Á sýningunni er árstíðunum snúið við.
Hún var opnuð í desemberbyrjun en þá
voru plönturnar komnar af stað rétt eins þá
væri byrjun júnímánaðar; nú er langt liðið
á júlí hjá þeim.
„Það er svo margt sem stemmir ekki
hér,“ segir Hildur. „Plönturnar eru á röng-
um stað og í röngu samhengi. Fólk rekst á
plönturnar á þessum óvænta stað. Svo
kviknaði meira líf og óvæntara; skordýr
flugu upp og um alla kirkju, hér sást reffi-
legur ánamaðkur og stór kónguló. Það kom
af stað merkilegri umræðu um stjórn
manna á lífinu. Á að berjast við flugurnar
en hleypa plöntunum inn? Svo gægðust
fleiri plöntur upp með þessum fimmtán teg-
undum, eins og hvítsmári sem er í nokkrum
pottum, og grasið; ég hafði ekki reiknað
með því en vitaskuld lifnaði það við líka.
Þetta hefur allt verið mjög lærdómsríkt.“
Með plönturnar í doktorsnámi
Hildur hefur á síðustu árum unnið með
jurtir í verkum sínum en þá hefur hún oft-
ast unnið eitthvað úr þeim. Hún hefur mál-
að með plöntulit og litað þræði sem hún
hefur heklað eða ofið úr. Er þetta nýtt
skref, að láta efniviðinn standa sjálfan?
„Já og nei,“ svarar hún. „Ég hef unnið
mikið með plöntur og hef gert tvö stór verk
með illgresi, eitt héðan úr Þingholtunum
sem sýnt var á norrænu Carnegie-
sýningunni en hitt var pantað af safni í
North Carolina í Bandaríkjunum og unnið
úr illgresi þaðan. En eins og þú segir þá
hef ég litað og ofið úr illgresi en fyrir mér
er þetta eðlilegt framhald. Ég hef alltaf
unnið með plöntur út frá samhengi stað-
arins sem þær finnast á, ekki út frá litnum
sem þær gefa. En vinnan við þetta verk
hér hefur verið afskaplega athyglisvert ferli
sem hófst árið 2010 þegar mér var boðið að
sýna.“
Um þessar mundir leggur Hildur stund á
doktorsnám í myndlist í Noregi. Tengist
þetta verk því námi á einhvern hátt?
„Já, það tengist því beint. Mitt rann-
sóknar viðfangsefni þar snýst að miklu leyti
um liti sem unnir eru úr plöntum og svæðin
þar sem plönturnar vaxa. Ég vinn með þær
á ýmsan hátt, mikið með vefnað og hand-
verk og vatnslit, en plönturnar eru í fókus.“
„Plönturnar eru á röngum stað og í röngu samhengi. Fólk rekst á plönturnar á þessum óvænta stað. Svo kviknaði meira líf og óvæntara; skordýr flugu upp og um alla kirkju,“ segir Hildur.
Morgunblaðið/Einar Falur
Í VERKI HILDAR BJARNADÓTTUR BLÓMSTRA PLÖNTUR AF SKÓLAVÖRÐUHOLTI Í HALLGRÍMSKIRKJU
Illgresi vakið upp í kirkjunni
„SÝNINGIN VEKUR TIL DÆMIS UPP SPURNINGAR UM VALD MANNSINS YFIR NÁTTÚRUNNI,“ SEGIR HILDUR BJARNADÓTTIR UM VERK SITT
Í HALLGRÍMSKIRKJU, ÞAR SEM HÚN HEFUR VAKIÐ UPP PLÖNTUR UM MIÐJAN VETUR. HÆGT ER AÐ TÚLKA VERKIÐ Á ÝMSA VEGU.
Einar Falur Ingólfsson efi@mbl.is