Læknablaðið - 15.03.2000, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR / SVÆFINGALÆKNINGAR
flóknustu aðgerðirnar og veikustu sjúklingarnir hafi
fengið meðferð. Á þessum sjúkrahúsum starfa sér-
menntaðir svæfingalæknar og svæfingahjúkrunar-
fræðingar og vakt er allan sólarhringinn. Þar eru
svæfingavélar, vaktarar og lyf með því besta sem völ
er á. Gera má ráð fyrir að svipað megi segja um önn-
ur sjúkrahús en þar eru víða sérfræðingar í svæfinga-
lækningum sem annast svæfingar og þar starfa ýmist
svæfingahjúkrunarfræðingar eða ekki. Sums staðar
önnuðust heilsugæslulæknar svæfingar og á einum
stað svæfingahjúkrunarfræðingur í samstarfi við
skurðlækni. Stundum voru fengnir sérfræðingar í
svæfingalækningum til þessara sjúkrahúsa þegar um
sérstakar skurðaðgerðir var að ræða.
Æskilegt hefði verið að svæfingar sem fram hafa
farið utan sjúkrahúsa hefðu verið kannaðar vegna
þess að þær eru fjölmargar og þannig starfsemi fer
vaxandi. Með því móti hefðu fengist betri upplýs-
ingar um þessi mál á öllu landinu. Þá má benda á að
þáttur svæfinga í dauðsföllum getur verið með
tvennu móti. Annars vegar þar sem dauðsföll eru
alfarið talin stafa af svæfingum og hins vegar þar sem
svæfingar eru taldar eiga einhvern þátt í dauðsfallinu
án þess að neitt hafi verið gert rangt eða mistök átt
sér stað. Sennilega er erfiðara að meta hið síðar-
nefnda. Til þess að fá sem gleggstar og nákvæmastar
upplýsingar um dauðsföll af völdum svæfinga þyrfti
sérstök nefnd sérfræðinga að fara yfir öll dauðsföll
þar sem svæfingar koma við sögu.
Nokkur atriði þarf að hafa í huga þegar rætt er um
áreiðanleika þessarar könnunar. Nákvæma skilgrein-
ingu skorti á því hvað teldist dauðsfall af völdum
svæfingar. Slík skilgreining var ekki heldur höfð til
hliðsjónar í þeim erlendu könnunm sem vísað hefur
verið til. Svarendum sjálfum var látið eftir að ákveða
það og verður að telja að flestir sem annast svæfingar
séu dómbærir á slíkt þó að stundum gæti komið upp
vafaatriði.
Mikilvægt er að upplýsingar sem berast séu réttar.
I því sambandi er talið mikilvægt að nafnleyndar sé
gætt varðandi þann sem veitir upplýsingar. Vegna
smæðar þjóðar okkar er slíkt erfitt vegna þess að
fréttir af dauðsföllum bærust líklega út meðal starfs-
systkina. Á hinn bóginn má segja að fámennið sé
kostur vegna þess að minni líkur eru á að upplýsing-
um sé skotið undan. Hugsanlegt er að gleymst hafi að
tilkynna tilfelli en er þó ósennilegt og ekki er dregið í
efa að allir þeir sem málið snertir hafi lagt sig fram
um að veita réttar upplýsingar. Ekkert bendir til ann-
ars og tölur um fjölda svæfinga ættu að vera réttar en
þær eru fengnar úr skýrslum sjúkrahúsanna.
Til þess að könnun af þessu tagi sé marktæk þarf
hún að taka til mikils fjölda svæfinga vegna þess hve
dauðsföll eru sjaldgæf. Erfitt er að fullyrða um það
hve háar tölur þurfi en þegar fjöldinn er kominn yfir
100.000 má telja líklegt að nokkur áreiðanleiki sé
fyrir hendi. I þessari könnun sem stóð yfir í fimm ár
voru upplýsingar um 134.762 svæfingar. Það hefði lík-
lega tekið 10 ár að ná tölunni 300.000. Hér var ákveð-
ið að láta staðar numið eftir fimm ár.
Loks má benda á það að ekki voru fengnar upp-
lýsingar frá læknum eingöngu heldur var leitað til
hjúkrunarfræðinga sem unnu á skurðstofum og við
svæfingar. Þá verður að telja líklegt að landlæknis-
embættinu hefðu borist upplýsingar um dauðsföll og
einhver mál hefðu þá komið til kasta embættisins.
Ályktun
Könnuð var tíðni á dauðsföllum af völdum svæfinga
á íslenskum sjúkrahúsum á fimm ára tímabili, 1992-
1996. Um var að ræða 134.762 svæfingar. Ekki bárust
upplýsingar um neitt dauðsfall á þessu tímabili.
Könnunin gefur til kynna að dauðsföll af völdum
svæfinga séu sjaldgæf á sjúkrahúsum hér á landi.
Samanborið við erlendar kannanir verður ástandið
að teljast gott hér á landi í þessum efnum.
Þakkir
Höfundur þakkar öllum þeim sem létu í té upplýsing-
ar, dr. Guðmundi B. Arnkelssyni dósent góðar
ábendingar og Margréti Valdimarsdóttur skrifstofu-
stjóra aðstoð við vinnslu greinarinnar.
Heimildir
1. Beecher HK. The first anesthesia death with some remarks
suggested by it on the fields of the laboratory and the clinic in
the appraisal of new anesthetic agents. Anesthesiology 1941; 2:
443-9.
2. Beecher HK, Todd DP. A study of deaths associated with
anesthesia and surgery. Ann Surg 1954; 140: 2-34.
3. Memery HN. Anesthesia mortality in private practice. JAMA
1965; 194:1185-8.
4. Hovi-Viander M. Death associated with anaesthesia in
Finland. Br J Anaesth 1980; 52:483-9.
5. Tikkanen J, Hovi-Viander M. Death associated with
anaesthesia and surgery in Flnland in 1986 compared to 1975.
Acta Anaesthesiol Scand 1995; 39:262-7.
6. Tíret L, Desmonts IM, Hatton F, Vourch G. Complications
associated with anaesthesia - a prospective survey in France.
Can Anaesth Soc J 1986; 33: 336-44.
7. Holland R. Anaesthetic mortality in New South Wales. Br J
Anaesth 1987; 59: 834-41.
8. Eagle CCP, Davis NJ. Report of the Anaesthetic Mortality
Committee of Western Australia 1990-1995. Anaesth Intens
Care 1997; 25:51-9.
9. Lunn JN, Devlin HB. Lessons from the Confidental Enquiry
into Perioperative Deaths in three NHS regions. Lancet 1987;
2 (8572): 1384-6.
10. Wang LP, Hágerdal M. Reported anaesthetic complications
during an 11 year period. A retrospective study. Acta
Anaesthesiol Scand 1992; 36: 234-40.
11. Derrington MC, Smith G. A review of studies of anaesthetic
risk, morbidity and mortality. Br J Anaesth 1987; 59: 815-33.
12. Desmonts J, M Duncan PG. A perspective on studies of
anaesthesia morbidity and mortality. Eur J Anaesth 1993;10:
33-41.
13. Sigurdsson GH, McAteer E. Morbidity and mortality associ-
ated with anaesthesia. Acta Anaesthesiol Scand 1996; 40:
1057-63.
14. Keats AS. Anesthesia mortality in perspective. Anesth Analg
1990; 71:113-9.
15. American Society of Anesthesiologists. New classification of
physical status. Anesthesiology 1963; 24:111.
Læknablaðið 2000/86 177