Læknablaðið - 15.05.2000, Qupperneq 72

MRÆÐA & FRÉTTIR / GÖ
U L LÆKNISRÁÐ
mjöl sögðu margir. Kartöflumjöl þótti
þurrka betur en hveiti. Enn eldri eru barna-
mold, barnaaska og fleira af því tagi. Nefnt
var að gamlar konur hefðu lumað á grasa-
smyrslum sem mátti nota íþessu skyni. Ala-
basturssteinn og krít voru keypt í verslun-
um og skafin niður til þessara nota.
„Fyrir löngu sagði mér gamall maður,
sem nú er látinn, að hann hefði séð móður
skipta á barni sínu, og hún hefði kuskað á
það úr þurrum torfusnepli," sagði kona úr
Rangárvallasýslu, fædd 1907. Eyfirsk heim-
ildakona segir:
„Eg heyrði stundum minnst á að það
hefði verið notuð barnamold, en vissi aldrei
hvað það var. Ég hringdi í frænku mína
rúmlega áttræða, en hún var ljósmóðir og
spurði hana um þetta. Hún sagði, að þetta
mundi hafa verið fínt ryk, sem safnað hefði
verið í eldhúsbitum. Pá hef ég heyrt að not-
aður hafi verið kerlingareldur. Svo veit ég
að notuð var aska af skraufþurrum og veðr-
uðum hrossataðskögglum. Krakkar voru
látin safna þessu út um hagann á sumrin,
þegar þurrt var. En askan varð snjóhvít,
sallafín og dúnmjúk, og mátti varla anda á
hana, svo hún ryki ekki upp í loftið. Svo
eftir að kartöflumjöl fór að flytjast inn, var
það held ég nokkuð almennt notað þangað
til barnapúður og talkum fór að fást.“
Menn eru ekki alveg sammála um hvað
orðið barnamold þýddi, en fleiri nefna að
ryk af eldhúsbitum og kerlingareldur (fýsi-
sveppur) hafi verið nýtt í þessu skyni. Kona
frá Norð-Austurlandi telur að barnamoldin
hafi verið sérstök tegund af eldfjallaösku,
þetta var kísilduft sem víða er til í mold
segir annar og kona af Ströndum segir:
„Barnamold var gráleitur leir, myndað-
ur af kísilskeljum örsmárra þörunga. Leir-
inn, sem finnst víða í tjarnarstæðum var tek-
inn og þurrkaður á pönnu yfir eldi; varð
hann þá hvítgulur og afar fínn og mjúkur.
Þessi aska var svo geymd á þurrum stað og
notuð til þess að bera á börn. Hér var þetta
duft almennt notað fram yfir aldamót."
Enn ein telur að barnamold hafi verið
græðandi jurtir sem voru þurrkaðar og svo
muldar í duft. Þingeyingur fæddur 1880 seg-
ir:
„Lengi vel var brúkuð barnamold sem
kölluð var ... Hér fyrrum var víða tekinn
mór til eldsneytis. Þá komu upp úr ruðningi
leirrendur, gamalt öskufall. Þegar það
þornaði varð það hvítt og kallaðist barna-
mold.“ Hann segir að barnamoldin hafi
reynst mun betur en hveiti og skafin krít,
sem einnig var notuð og margir nefna hér til
sögu.
Fleiri nefna ljós lög í jörð og leir. Þá er
sagt að fátækasta fólkið hafi notað móösku.
Jarðfræðingar skilgreindu snemma orðið
barnamold sem kísilgúr (skeljar kísilþör-
unga) í jarðvegi og vísast hefur það verið
algengasta jarðefnið sem menn notuðu til
húðverndar á ungbörn. Orðið virðist þó,
eins og oft verður, að einhverju leyti hafa
verið haft um efni af ýmsu tagi til að bera á
börn, rétt eins og orðið barnapúður var
seinna notað um slíkt duft af ýmsum teg-
undum.
Lífeyrissjóð lækna?
„Lífeyrissjóður lækna tryggir lífeyrisgreiðslur
til œviloka... “
• Heildareignir sjóðsins voru 11,4 milljarðar króna í ársbyijun 2000.
• 10,4% nafnávöxtun á ári að jafnaði árin 1995-1999.
Ávöxtun umfram 3,5% eykur réttindi.
Góð makalífeyrisréttindi.
Örorkutrygging við starfsorkumissi.
Hagstæð lán til sjóðfélaga.
Sjóðfélagar fá reglulega send ítarleg yfirlit.
Daglegar upplýsingar um innborganir og áunnin stig á vefnum.
, . og hjáALVÍB getur þú greitt viðbótariðgjald
og valið þá ávöxtunarleið sem þér hentar. “
Stjórn Lífeyrissjóðs lækna mælir með því að læknar jjreiði
viðbótariðgjöld í ALVÍB (séreignarsjóður í vörslu VIB), sé læknir
ekki aðili að slíkum sjóði.
• Læknar eiga fulltrúa í stjóm ALVÍB.
• Iðgjöld sjóðfélaga em færð á sérreikning þeirra auk vaxta og
verðbóta á ári hverju.
Verið velkomin!
LIFEYRISSJCJÐUR LÆKNA
Kirfcjusanduc 155 Fteyfcjavik
Smi: 560 8970. Myndsendir: 560 8910
Kirkjusandur, 155 Reykjavík. Sími: 560 8970. Myndsendir: 560 8910.
REKSTRARAÐILI: Verðbréfamarkaður íslandsbanka hf. • Kirkjusandur, 155 Reykjavík.
Sími: 560 8900. Myndsendir: 560 8910. Netfang: vib@vib.is. Veffang: www.vib.is.
388 Læknablaðið 2000/86