Læknablaðið - 15.01.2001, Blaðsíða 15

FRÆÐIGREINAR /BEINÞYNNING
Yfirlitsgrein
Greining á beinþynningu meðal aldraðra
Ágrip
Gunnar Sigurðsson
Greining á beinþynningu byggist á mælingu á
beinþéttni. Skilgreining Alþjóðaheilbrigðisstofn-
unarinnar á beinþynningu byggir á mælingu bein-
þéttni með röntgengeisla (tvíorkudofnunarmæling,
dual energy X-ray absorptiometry, DEXA) þar sem
viðmiðunin er meðalgildi 20-30 ára kvenna (T-gildi). I
klínískum tilgangi er eðlilegra að styðjast við
aldursbundinn samanburð (Z-gildi) og meta brota-
áhættuna miðað við einstaklinga í sama aldurshópi.
Nýleg beinþéttnimælitæki gefa auk þess möguleika á
að framkvæma formmælingu á hryggjarliðbolum
(morphometria) sem gefur kost á að meta fyrri
samföll af svipaðri nákvæmni og venjuleg röntgen-
mynd. Slfkt mat hefur mikið gildi þar sem einstak-
lingur með sögu um fyrri brot og lága beinþéttni hefur
margfalda áhættu á frekari brotum og þessir einstak-
lingar svara jafnframt best meðferð.
Allar aðferðir til mælingar á beinþéttni hafa vissa
skekkju í för með sér og túlkun niðurstaðnanna getur
orkað tvímælis. Slitgigt í lendhrygg, algeng meðal
aldraðra, getur valdið falskri hækkun á beinþéttni,
mældri með DEXA. Vegna þessa er mjöðmin besti
mælistaðurinn meðal aldraðra, sérstaklega þar sem
beinþéttni þar hefur best forspárgildi um mjaðmar-
brot, sem sérstaklega er áhyggjuefni meðal aldraðra.
Sneiðmyndatækni hefur þann kost að geta mælt sér-
staklega frauðbein og skelbein. Ómmæling á beini
(aðallega framkvæmd á hælbeini) kann að veita við-
bótarupplýsingar um brothættu beina. Ómun hefur
þann kost að hafa enga geislun í för með sér og
tækjabúnaður er lítill og færanlegur. Ómun kemur
hins vegar ekki í stað beinþéttnimælinga með öðrum
aðferðum enda þótt hún sé gagnleg undir vissum
kringumstæðum.
Beinumsetningarvísar, mældir með lífefnafræði-
legum aðferðum í blóði eða þvagi, koma ekki að
gagni við greiningu á beinþynningu en þeir geta verið
gagnlegir við ákvörðun á meðferð og við mat á gildi
ENGLISH SUMMARY
Lyflækningadeild Landspítala
Fossvogi. Fyrirspurnir,
bréfaskipti: Gunnar
Sigurðsson, lyflækningadeild
Landspítala Fossvogi, 108
Reykjavfk. Sími: 525 1000.
Bréfasími: 525 1552. Netfang:
gunnars@shr.is
Lykilorð: beinþynning,
greining, aldraðir, yfirlit.
Diagnosis of osteoporosis in the elderly; an
overview
Sigurðsson G
Læknablaðið 2001; 87: 15-20
Measurement of bone mineral density (BMD) is the basis
of the diagnosis of osteoporosis. WHO classification of
osteoporosis is based on duai energy X-ray
absorptiometry (DEXA) using the BMD of young women
(20-30 years) as the reference value (T-score). For clinical
purpose it is better to use age-matched control (Z-score)
to evaluate future fracture risk in relation to other
individuals of the same age. A further facility of the new
bone densitometry technique is the option of vertebral
morphometry, which makes it possible to assess previous
vertebral fractures with similar precision as conventional X-
ray. Such an assessment is of the greatest importance as
patients with previous fractures and low BMD have several
fold increased risk'of further fractures and benefit most
from medical therapy.
There are errors of accuracy in all bone densitometry
techniques and also in the interpretation of the data.
Osteoarthritis in the lumbar spine, common in the elderly,
creates false increment in BMD as measured by DEXA. For
this reason the hip is the site of choice for BMD
measurement in the elderly, especially as it predicts best
femoral fractures, a major concern in the elderly.
Quantitative computed tomography has the advantage of
measuring separately cancellous and cortical bone.
Ultrasound of bone (at present mostly in calcaneus) may
provide new measures of bone fragility. Ultrasound has the
advantage of no exposure to radiation and the equipment
is portable. Although useful bone ultrasound cannot
replace bone densitometry in the diagnosis and monitoring
of therapy.
Biochemical bone markers are not useful in the diagnosis
of osteoporosis, but they can be useful in deciding on
intervention and in monitoring the efficacy of treatment.
Biochemistry is videly used in the differential diagnosis of
secondary osteoporosis. History and physical examination
are insufficient in diagnosing osteoporosis, but they are of
utmost importance in finding individuals of high risk who
might benefit most from undergoing bone densitometry.
History and physical examination are also important in
targeting other investigations to exclude secondary forms
of osteoporosis. Although bone densitometry is usually
necessary for the diagnosis of osteoporosis intervention by
drugs should be based in addition on general assessment
of the patient taking notice of other important independent
risk factors for fractures.
Key words: osteoporosis, diagrtosis, borte dertsitometry,
geriatric, review.
Correspondence: Gunnar Sigurðsson. E-mail:
gunnars@shr.is
Læknablaðið 2001/87 15