Læknablaðið - 15.01.2001, Blaðsíða 41

FRÆÐIGREINAR / TÓBAKSVARNIR
Meðferð við tóbaksfíkn
Meðferðarvenjur heilsugœslulcekna á íslandi
Ásgeir R.
Helgason1,
Pétur Heimisson2,
Karl E. Lund'
‘Samhállsmedicine,
Stokkhólmi,
:Heilbrigðisstofnun
Austurlands, ’Statens institut
for folkehelse, Osló.
Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Asgeir R. Helgason,
Samhállsmedicine - CTP,
Box 17533,118 91
Stockholm, Sverige.
Netfang: asgeir@ce.ks.se
Lykilorð: reykingar, meðferð
við tóbaksfíkn,
heilsugœslulœknar, lœknar.
Ágrip
Tilgangur: Að kanna meðferðarvenjur heilsu-
gæslulækna við meðhöndlun á tóbaksfíkn og greina
helstu þröskulda (hindranir) sem standa í vegi fyrir
því að heilsugæslulæknar á íslandi sinni tóbaks-
vörnum.
Efniviður og aðferðir: Spurningalisti var sendur
heim til allra 167 starfandi heilsugæslulækna á íslandi
vorið 1999. Spurt var um tóbaksvarnastarf, hindranir
fyrir að sinna tóbaksvömum og eigin tóbaksneyslu
heilsugæslulækna.
Niðurstöður: Svarshlutfall var 77%. Af þeim sem
svöruðu reyktu 7% daglega og 14% af og til. Fáir
heilsugæslulæknar höfðu það sem reglu að spyrja
sjúklinga sín hvort þeir reyktu ef þeir höfðu engin
einkenni sem líklegt er að rekja megi til reykinga.
Fáir buðu sjúklingum sínum upp á stuðning við að
hætta að reykja. Flestir töldu tóbaksvarnir þó vera
innan síns verksviðs. Aðalástæðan fyrir að sinna ekki
tóbaksvörnum var tímaskortur og sú tilfinning að fáir
hætti að reykja þrátt fyrir stuðning. Mikill meirihluti
taldi æskilegt að geta vísað reykingamönnum til
sérfræðinga í reykbindindi.
Ályktauir: Auka þarf aðgengi sjúklinga og
heilsugæslulækna að sérfræðingum í reykbindindi.
Inngangur
Erlendar rannsóknir benda til þess að læknar tali
ekki um reykingar við sjúklinga sína í þeim mæli sem
umfang sjúkdóma vegna reykinga gefur tilefni til
(1,2). Tilraunir til að auka tíðni samtala um tóbak
milli lækna og sjúklinga með námskeiðum af ýmsum
toga, hafa leitt til takmarkaðra breytinga á klínísku
starfi (3-5). Nokkrar rannsóknir hafa leitt í Ijós að
læknar eru af ýmsum ástæðum tregir til að fylgja
ráðleggingum um bestu meðferð (clinical practice
guidelines) (6-9). Nýleg úttekt á ástæðum þessa
benda til að „þröskuldamir“ séu ólíkir fyrir hin ýmsu
sérsvið læknisfræðinnar og að gera þurfi úttekt á
hverju sviði fyrir sig (10).
Meginmarkmið þessarar rannsóknar var að kanna
meðferðarvenjur heilsugæslulækna við meðhöndlun
á tóbaksfíkn og greina helstu þröskulda (hindranir)
sem standa í vegi fyrir því að heilsugæslulæknar sinni
tóbaksvörnum. Rannsóknin var gerð samtímis á
íslandi, í Noregi, Finnlandi og Svíþjóð og er hluti af
átaki norrænu krabbameinsfélaganna (NCU) til að
aðstoða heilsugæslulækna í tóbaksvarnastarfi. I
ENGLISH SUMMARY
Helgason ÁR, Heimisson P, Lund KE
Treating tobacco addiction. Praxis and barriers
amongst lcelandic general practitioners
Læknablaöiö 2001; 87: 41-5
Objective: To assess praxis and identify the most
common barriers for engaging in tobacco prevention in
general practice in the Nordic countries.
Material and methods: All 167 practicing general
practitioners in lceland received a questionnaire at home
assessing praxis and barriers for systematic involvement
in tobacco prevention.
Results: The over all response rate was 77%. Few general
practitioners asked patients if they smoked if the patient
had no smoking related symptoms. Few supported
patients who wanted to stop smoking. However, a big
majority agreed that tobacco prevention was a part of their
job. The main reasons for not engaging in tobacco
prevention was lack of time and the feeling that the time
spent may not be worth the effort since few patients quit.
A big majority stated that they would prefer to reefer
smokers to smoking cessation specialist.
Conclusions: Smoking cessation expertise needs to be
more accessible to lcelandic patients and doctors.
Keywords: smoking, smoking cessation, general
practitioners, physicians, barriers.
Correspondence: Ásgeir R. Helgsaon. E-mail:
asgeir@ce.ks.se
þessari grein verður aðeins fjallað um íslensku
niðurstöðurnar. Niðurstöðurnar í heild með saman-
burði milli landanna verða birtar síðar í alþjóðlegu
vísindariti.
Efniviður og aöferöir
Spurningalisti var sendur heim til 167 starfandi
heilsugæslulækna á íslandi vorið 1999. Vísindanefnd
á vegum norrænu krabbameinsfélaganna hafði um-
sjón með rannsókninni og þróaði spurningalistann.
Listinn var þróaður í samvinnu við heilsugæslulækna
í Noregi, Svíþjóð og á íslandi. Forprófanir á réttmæti
listans voru gerðar á úrtaki heilsugæslulækna í
Noregi og Svíþjóð. Krabbameinsfélögin í hverju
Læknablaðið 2001/87 41