Læknablaðið - 15.01.2001, Blaðsíða 23

FRÆÐIGREINAR / SYKU RSTERAR
Orsakir langtímasykursteranotkunar á
Islandi og algengi forvarna gegn
beinþynningu
Ágrip
Unnsteinn I.
Júlíusson',
Friðrik Vagn
Guðjónsson2,
Björn
Guðbjörnsson1'3
Inngangur: Ótímabær beingisnun er einn af
aðalfylgikvillum langtímasykursterameðferðar. Með
virkri forvörn er hægt að draga úr afleiðingum þessa
fylgikvilla. Vaxandi þekking á þessu sviði vekur
forvitni á því hvernig sykursterar eru notaðir og
hvernig staðið er að forvörnum gegn beinþynningu
tengdri langtímanotkun þeirra hér á landi.
Efniviður og aðferðir: Upplýsingar voru fengnar
frá apótekum á Norð-Austurlandi um allar
lyfjaávísanir á prednisólón á árunum 1995 og 1996.
Sjúklingar sem fengu að minnsta kosti þriggja
mánaða samfellda meðferð með prednisólóni á
tímabilinu eða styttri meðferðarkúra, þar sem með-
ferðartíminn var samanlagður þrír mánuðir á ári,
voru teknir til rannsóknar. Upplýsingum var síðan
safnað úr sjúkraskrám á Fjórðungssjúkrahúsinu á
Akureyri og á viðeigandi heilsugæslustöð. Allir
sjúklingar fengu spurningablað varðandi lyfjanotkun
og neysluvenjur, meðal annars á kalki og D-vítamíni.
Niðurstöður: Eitt hundrað níutíu og einn einstak-
lingur uppfyllti inntökuskilyrði (0,72% af íbúum
svæðisins), 106 konur (55%) og 85 karlar (45%).
Meðalaldur var 66 ár (17-93). Gigtar- og
lungnasjúkdómar voru algengasta ábendingin fyrir
meðferðinni. Samkvæmt sjúkraskrám voru 50
sjúklingar skráðir með beinþynningu (26%) og 39
einstaklingar höfðu hlotið beinbrot (20%), þar af
höfðu 32 fengið samfall í hrygg. Alls neyttu 91%
einstaklinganna reglulega mjólkurafurða, 52% tóku
lýsi og 37% tóku reglulega kalktöflur. Tuttugu og
fjórar konur voru á uppbótarhormónameðferð eða
21% þeirra kvenna er komnar voru á tíðahvörf.
Sautján sjúklingar (9%) voru á meðferð með
bísfosfónötum, 16 þeirra voru taldir hafa
beinþynningu og höfðu fengið beinbrot áður en
bísfosfónatmeðferðin var hafin.
Alyktanir: Fylgikvillar eru algengir meðal sjúk-
linga á langtímasykursterameðferð, þar með talin
meint beinbrot vegna beinþynningar. Stór hluti
sjúklinga á langtímasykursterameðferð tryggir sér
kalk- og D-vítamíninntöku, en annarri forvarnar-
meðferð gegn beinþynningu er ábótavant. Þeir
sjúklingar er fá sérhæfða meðferð gegn beinþynningu
hefja hana fyrst eftir að alvarlegir fylgikvillar hafa
‘Lyflækningadeild
Fjóröungssjúkrahúsinu á
Akureyri,
2Heilsugæslustöðin á
Akureyri,
3Rannsóknarstofan í
gigtarsjúkdómum, Landspítala
Hringbraut.
Fyrirspurnir, bréfaskipti:
Björn Guðbjörnsson
Rannsóknarstofunni í
gigtarsjúkdómum, Landspítala
Hringbraut, 101 Reykjavík.
Sími: 560 2057; netfang:
bjorngu@rsp.is
Lykilorð: sykursterar,
beinþynning, forvarnir.
ENGLISH SUMMARY
Júlíusson Ul, Guðjónsson FV, Guðbjörnsson B
Community use of oral glucocorticosteroids in
lceland and prophylactic treatment for steroid-
induced osteoporosis in daily clinical pratice
Læknablaðið 2001; 87: 23-9
Objective: The use of oral corticosteroids is one of the
most common causes of iatrogenic osteoporosis.
Recently, therapeutic guidelines dealing with the skeletal
complication of corticosteroids have been published.
Therefore, it is of interest to evaluate indication for long-
term therapy with corticosteroids and the frequency of
active intervention against steroid induced osteoporosis in
daily clinical practise.
Material and methods: After approval by the Committee
on Medical Ethics and the Comission of Data Protection all
recipes on corticosteroids in drugstores during two years
period in the area of North-east lceland (population 26,664)
were gathered. Thereafter, information was collected from
medical records at the Health Care Centres and the local
Hospital. Patients who were takíng corticosteroids for at
least three months per year or in a repeated periods (totally
three months annually) were included in the study. These
patients also received a questionnaire concerning hormone
relpacement therapy and dieatary consumption of calcium
and D-vitamin.
Results: One hundred and ninety-one patients were
included in the study or 0.7% of the population. The mean
age was 66 years (17-93) and 55% were females.
Rheumatic and pulmonary disorders were the most
frequent indication of the corticosteroid treatment. Twenty
percents of the patients had expired an osteoporosis
related fractures and 26% of the patients had supposed
corticosteroids induced osteoporosis. Fifty-two percents of
the patients were on sublimentary D-vitamin (fish liver oil)
and 37% were taking calcium-tablets, while 91 % of the
patients were consuming milk products regularly. Nine
percents of the patients were taking bisphosphonates and
21 % of postmenopausal women were on hormone
replacement therapy.
Conclusions: Relatively few patients on long term
corticosteroids are on primary prevention against
corticosteroids induced osteoporosis, although several
patients are on D-vitamin and calcium sublimentation.
Specific treatment against osteoporosis was in most cases
instituted secondary to osteoporotic complications. Thus,
corticosteroids prescribing doctors are urged to applicate
the new therapy alternatives against corticosteroid-
induced osteoporosis to their patients.
Keywords: corticosteroids, osteoporosis, prevention.
Correspondence: Björn Guðbjörnsson. E-mail:
bjorngu@rsp.is
Læknablaðið 2001/87 23