Læknablaðið - 15.01.2001, Blaðsíða 43

FRÆÐIGREINAR / TÓBAKSVARNIR
Aðrir algengir þröskuldar voru þekkingarskortur á
efninu og að það væri óþægilegt að spyrja sjúklinga út
í reykingavenjur þeirra (tafla II). Fáir töldu þetta þó
vera utan síns verksviðs og enn færri voru ekki
fullkomlega sannfærðir um að reykingar væru stórt
heilsufarsvandamál (tafla II).
Um það bil þrír af fjórum sjúklingum heilsu-
gæslulækna voru upplýstir um gildi þess að hætta að
reykja ef læknarnir vissu að sjúklingurinn reykti
(tafla III). Algengustu ástæðurnar fyrir að upplýsa
ekki um gildi þess að hætta voru í megindráttum þær
sömu og fyrir að inna sjúklinginn ekki eftir því hvort
hann reykti (tafla II). Rúmlega níu af 10 heilsu-
gæslulæknum töldu það þó vera innan síns verksviðs
að eiga frumkvæði að því að upplýsa sjúklinga um
afleiðingar þess lífsstfls sem þeir hafa valið (tafla III).
Tiltölulega fáir heilsugæslulæknar höfðu það sem
reglu að bjóða sjúklingum sínum, sem vilja hætta að
reykja, upp á stuðning við að hætta (tafla IV). Um
það bil einn af 10 rétti sjúklingum sínum „oft“
bæklinga um reykbindindi og tveir af 10 buðu „oft“
upp á endurkomu með stuðningssamtölum. Ennþá
færri buðu „oft“ upp á námskeið í reykbindindi á
heilsugæslustöðinni og um það bil einn af 10 vísaði
sjúklingum sínum „oft“ á námskeið í reykbindindi
hjá öðrum aðilum (tafla IV). Nokkuð fleiri, eða um
það bil einn af fjórum ræddi „oft“ um hugsanlega
dagsetningu fyrir reykbindindi og lögðu upp með-
ferðaráætlun með nikótínlyfjum (tafla IV). Um það
bil sjö af 10 höfðu aldrei verið fyrirlesarar á hópnám-
skeiðum í reykbindindi og enn færri höfðu einhvern
tímann leitt slík námskeið (tafla IV).
Að meðaltali höfðu íslensku heilsugæslulæknarnir
notað tæplega tvær klukkustundir síðastliðinn mán-
uð til að ræða við sjúklinga um tóbak og reykbindindi
(tafla IV). Algengar ástæður fyrir því að sinna ekki
ráðgjöf í reykbindindi voru tímaskortur, þekkingar-
skortur og sú tilfinning að það væri ekki erfiðisins
virði að standa í svona ráðgjöf þar sem alltof fáir
hætta að reykja þrátt fyrir stuðninginn (tafla IV).
Rúmlega níu af 10 heilsugæslulæknum sögðu að
æskilegt væri að geta vísað sjúklingum á aðila sem
sérhæfa sig í tóbaksvörnum (tafla IV). Tæplega
helmingur aðspurðra (48%) hafði tekið þátt í
námskeiði eða á annan hátt reynt að auka þekkingu
sína á meðferð við tóbaksfíkn með það fyrir augum
að vera betur í stakk búinn að hjálpa sjúklingum að
hætta að reykja.
Umræöa
Heilsugæslulæknarnir inntu sjúklinga sína yfirleitt
ekki eftir því hvort þeir reyktu nema þeir hefðu
einhver einkenni sem tengd hafa verið reykingum
(tafla II). Helstu ástæðumar voru tímaskortur og sú
tilfinning að tíminn sem notaður er í að hjálpa
sjúklingum til að hætta að reykja sé ekki erfiðisins
virði þar sem fáir hætti að reykja þrátt fyrir hvatningu
Tafla III: / hvaða mæli upplýsa heilsugæslulæknar sjúklinga um gildi þess aö hætta að reykja? Meöferðarvenjur og þröskuldar.
Spurning: Ef þú veist að sjúklingurinn reykir, ræðir þú þá við hann/hana um gildi
þess að hætta að reykja? Hlutfall sjúklinga sem eru spuröir (meöaltal): % (staðalfrávik) 74% (24,13)
Þröskuldar: Hlutfall þeirra sem eru að einhverju leyti sammála fullyrðingunni það er,
eru ekki algerlega ósammála): Umræður um reykingar taka oft of langan tíma % (hlutfall) 53% (66/124)
Mér finnst ég ekki vera nógu vel að mér I efninu % (hlutfall) 35% (43/124)
Það er ekki innan míns verksviðs að ræða við fólk um reykingavenjur þess % (hlutfall) 9% (11/124)
Læknar hafa ekki rétt til að eiga frumkvæðið að því aö upplýsa sjúklinga um heilsufarslegar afleiðingar þess lífsstíls sem þeir hafa valið % (hlutfall) 9% (11/124)
Mér finnst óþægilegt að spyrja fólk út í reykingavenjur þess % (hlutfall) 30% (37/124)
Ég er ekki fullkomlega sannfærð(-ur) um aö reykingar séu stórt heilsufarsvandamál % (hlutfall) 5% (6/124)
* Fimm svöruöu ekki spurningunni.
14% (18/126)
18% (23/126)
6% (7/125)
13% (16/127)
25% (31/126)
28% (35/126)
Tafla IV: I hvaöa mæli aðstoða heilsugæslulæknar sjúklinga við að hætta að reykja?
Meöferðarvenjur og þröskuldar. *____________________________________________________
Spurning: Ef þú veist aö sjúklingurinn reykir og hefur hug á aö hætta að reykja, hve
algengt er að þú bjóöir honum/henni eftirfarandi aðstoö?
Hlutfall þeirra sem svara að þeir „oft“...
... rétti sjúklingnum bækling um reykbindindi % (hlutfall)
... bjóði upp á endurkomur meö það að markmiði að styðja
sjúklinginn í viðleitninni til að hætta að reykja % (hlutfall)
... bjóöi sjúklingnum upp á að taka þátt í
námskeiði í reykbindindi á heilsugæslustööinni
(stofunni) % (hlutfall)
... vísi sjúklingnum á námskeið hjá öðrum aðilum % (hlutfall)
... ræði um dagsetningu fyrir reykbindindið % (hlutfall)
... leggi upp meðferðaráætlun með nikótínlyfjum % (hlutfall)
Spurning: Tekur þú þátt í, eða hefur þú tekiö þátt í, að aðstoða sjúklinga við að
hætta aö reykja? Merktu við alla möguleika hér að neðan sem eiga við þig.
Hlutfall þeirra sem merkja viö hvern möguleika:
Hafa veriö fyrirlesarar á námskeiði að minnsta
kosti einu sinni % (hlutfall) 29% (37/128)
Hafa leitt hópnámskeið að minnsta kosti
einu sinni % (hlutfall) 25% (32/128)
Stutt sjúkling í reykbindindi að minnsta
kosti einu sinni % (hlutfall) 75% (96/128)
Heildartími (klukkustundir) notaður til tóbaksvarna
síöastliöinn mánuö. Meðaltal (staöalfrávik) 1,7 (2,16)
Þröskuldar: Hlutfall þeirra sem eru aö einhverju leyti sammála fullyrðingunni (það
er, eru ekki algerlega ósammála):
Æskilegast væri að geta vísað sjúklingum á aðila sem sérhæfa
sig í að aðstoða fólk viö aö hætta að reykja % (hlutfall) 91% (113/124)
Ráðgjöf í reykþindindi er alltof tímafrek % (hlutfall) 59% (74/125)
Það er ekki erfiðisins virði að standa í svona ráögjöf þar
sem alltof fáir hætta aö reykja þrátt fyrir stuðninginn % (hlutfall) 54% (68/126)
Hef ekki næga þekkingu til aö geta orðið að liði % (hlutfall) 51% (65/127)
Það er ekki innan míns verksviðs að aðstoöa sjúklinga
við að hætta að reykia % (hlutfall)_________________________________12% (15/127)
■ Nefnari er breytilegur vegna innra brottfalls.
og stuðning (tafla IV). Margir töldu sig einnig ekki
hafa nægjanlega þekkingu á því hvernig styðja á
sjúklinga í því að hætta að reykja (tafla IV) og fannst
óþægilegt að ræða við sjúklinga um reykingavenjur
þeirra (töflur II og III). Mikill meirihluti taldi
æskilegt að geta vísað sjúklingum sínum á aðila sem
eru sérhæfðir í að aðstoða fólk við að hætta að reykja
(tafla IV).
Læknablaðið 2001/87 43