Læknablaðið - 15.12.2001, Síða 23

FRÆÐIGREINAR / FÉLAGSLEGAR AÐSTÆÐUR ÖRYRKJA
hópsins en var meðal þjóðarinnar almennt, þar sem
hlutfall kvenna var nálægt helmingi. Þá var meðal-
aldur þjóðarinnar árið 1997 tæplega 35 ár, þannig að
öryrkjarnir voru að meðaltali 14 árum eldri (skrif-
legar upplýsingar til Stefáns Ólafssonar frá Hagstofu
Islands). Örorkulífeyrisþegar voru 330, örorkustyrk-
þegar 119 og endurhæfingarlífeyrisþegar 222. Um
80% svarenda voru jákvæðir í viðtalinu og um 4%
neikvæðir, en 16% voru hvorki jákvæðir né neikvæð-
ir, að mati spyrla. Tveir af hverjum þremur sögðu að
þeir hefðu átt mjög auðvelt með að svara spurning-
unum og 26% til viðbótar sögðu það hafa verið frek-
ar auðvelt. Einungis um 3% sögðu það hafa verið
erfitt að svara spurningunum. Um 97% sögðust fúsir
að taka þátt í sams konar könnun síðar meir. Þessi
svör sýna að ástand öryrkjanna var almennt ekki
þannig að það hamlaði framkvæmd könnunarinnar.
I töflum I til III eru svör nýskráðu öryrkjanna
borin saman við svör slembiúrtaks af íslendingum á
aldrinum 18 til 75 ára. Tölfræðilega marktækur mun-
ur (öryggismörk 0,0001) er á dreifingu hópanna í
þessum töflum.
í töflu I er borið saman menntunarstig nýskráðra
öryrkja og þjóðarinnar. Samanburður á tölunum
fyrir öryrkjana og þjóðina sýnir að menntunarstig ör-
yrkjanna er mun lægra en gengur og gerist hjá þjóð-
inni. Stór hluti öryrkjanna hefur horfið frá námi eftir
grunnskóla og tiltölulega fáir hafa lokið framhalds-
námi.
I töflu II eru borin saman störf öryrkja og þjóðar-
innar. í fyrsta dálki töflunnar eru sýnd aðalstörf ör-
yrkjanna eftir að skólagöngu lauk, en í öðrum dálki
hvert síðasta starf var. Þriðji dálkurinn sýnir svo
hvernig starfandi hluti þjóðarinnar á könnunartím-
anum skiptist. Nærtækast er að bera saman dálka tvö
og þrjú, en með því að líta einnig til fyrsta dálksins
má fá traustari mynd af starfsreynslu öryrkjanna al-
mennt. Nýskráðu öryrkjarnir hafa mun oftar en þjóð-
in almennt starfað sem ófaglært verkafólk eða við
sjómennsku.
í töflu III kemur fram í hvaða atvinnugrein öryrkj-
arnir starfa eða störfuðu síðast. Þar má sjá athygli-
verðan mun á öryrkjum og þjóðinni. Öryrkjar koma í
meiri mæli úr fiskveiðum og fiskvinnslu en þjóðin al-
mennt og í minni mæli úr opinberri þjónustu og bygg-
ingariðnaði. Heldur stærri hluti öryrkja starfaði við
verslun, samgöngur og þjónustu en þjóðin á árinu
1996 (14).
Tafla IV sýnir svör öryrkjanna um atvinnuþátt-
töku undanfarna sex mánuði og hvort þeir hafi verið
í launaðri vinnu þegar spurt var. Tölfræðilega mark-
tækur munur (öryggismörk 0,001) var á svörunum
við báðum spurningunum eftir örorkubótaflokkum,
en ekki eftir kyni, aldri, menntun eða fyrri störfum.
Af þeim 122 sem sögðust vera í vinnu, sögðu 32
(26,2%) vinnuviku sína undanfarinn mánuð hafa
verið 15 klukkustundir eða minna, 41 (33,6%) sagði
Table 1. Educational level: a comparison between all new recipients of disability benefits in 1997 and a random nationai sample investigated 1997.
New Random
recipients %* national sample %**
Primary and lower secondary education 55.3 34.7
Short vocational training 14.0 12.3
Vocational education 14.8 19.9
Grammar school education 9.7 16.1
University education 4.8 16.0
No answer 1.4 1.0
Total percentage 100 100
Total number 671 2166
* Age between 17 and 67.
** Age between 18 and 75.

Table II. Main occupation after leaving school and most recent occupation of new
recipients of disability benefits in 1997 as compared with occupation of a random
national sample investigated 1997.
Most recent
Main occupation occupation of Occupation of
of disability disability a random
beneficiaries % beneficiaries % national sample %
Administrators 0.9 0.7 8.0
Specialists 4.2 3.7 10.8
Technicians/office workers 15.1 13.3 13.5
Service workers (unskilled) 18.0 20.7 16.7
Skilled craftsmen 11.3 10.7 11.0
Unskilled workers 28.2 32.4 17.0
Working at home 5.5 4.6 14.7
Farmers 5.8 3.4 3.3
Seamen 9.7 7.4 2.7
No answer 1.3 3.1 2.3
Total percentage 100 100 100
Total number 671 671 2166
Table III. Most recent sector of employment. A comparison between all new recipients of disability benefits in 1997 and a random national sample investigated 1996.
New Random
recipients 1997 % national sample 1996 %*
Agriculture 5.8 5.1
Fishing 8.6 4.9
Fish processing 10.9 6.0
Construction 4.0 7.3
Other industrial work 10.2 11.1
Public service 23.5 31.9
Trade/transport/services 37.0 33.7
Total percentage 100 100
Total number 643 1602
* See (14).
Table IV. Work participation ofnew recipients ofdisability benefits.
Employment during the last six months (%) Employed now (%) Number of answers
Full disability pension 49 (16.3) 34 (11.3) 301
Partial disability pension 64 (56.6) 45 (39.8) 113
Rehabilitation pension 53 (24.8) 42 (19.6) 214
vinnuvikuna hafa verið á bilinu 16-25 klukkustundir,
35 (28,7%) sögðu hana lengri en 25 klukkustundir, en
14 (11,5%) svöruðu ekki.
Spurt var hvort öryrkinn treysti sér til að vinna
einhver störf nú. Þessu svöruðu 223 (33,2%) játandi,
Læknablaðið 2001/87 983