Læknablaðið - 15.05.2002, Qupperneq 8

RITST JÓRIUARGREINAR
Félag kvenna í læknastétt stóð til dæmis fyrir
málþingi síðastliðið vor um stöðu kvenna í lækna-
stétt á íslandi. Þar kom meðal annars fram að
mjög fáar læknismenntaðar konur voru í kennslu-
stöðum við Læknadeild Háskóla Islands og á
Landspítala var varla að finna nokkra konu í yfir-
læknisstöðu. Þetta voru tölur sem töluðu sínu
máli þó ekki væru þær tæmandi. Á síðastliðnu ári
hefur orðið mikið skrið hvað varðar stöðuveiting-
ar til kvenna og er það mjög gott.
Vonandi eiga fleiri jákvæðir atburðir eftir að
eiga sér stað á næstu misserum.
Heimildir
1. Wennerás C, Wold A. Kvinnor diskrimineras i svensk
medicinsk forskning. TFYL 1995; 595: 34-5.
2. Wennerás C, Wold A. A chair of one's own. Nature 2000;
408: 647.
3. Wennerás C, Wold A. Nepotism and sexism in peer-
review. Nature 1997; 387: 341-3.
4. Wold A. Gunstiingssystemet í forskarvárlden máste bort.
Lákartidningen 2001; 36(98): 3827-32.
5. European Commission: Science policies in the European
Union: Promoting excellence through mainstreaming
gender equality (European Technology Assessment Net-
work (ETAN) on Women and Science). ftp://ftp.cordis.
lu/pub/improving/docs/g_wo_etan_en_200101.pdf
6. Guörún Agnarsdóttir. Læknablaöið 2001; 87:142-4.
7. Ráðstefna 2001 á vegum NorFA. „Women in Academia“.
Skýrsla á slóðinni: www.norfa.no/_img/ACFB77B.pdf
8. Ráðstefna á Karolinska Insitutet, desember 2001. „Women
in the Life Science“. Videobroadcast: www.ki.se/wistool
9. Hellen Gunnarsdóttir. Morgunblaðið, 21. mars 2002: 8.
„Konur sækja í sig veðrið“.
10. Wold A. Morgunblaðið, 20. janúar 2002: 16. „Konur
standa verr að vígi í vísindum en karlar“.
11. Morgunblaðið, 22. janúar 2002: 30. Leiðari. „Kynjamis-
rétti í vísindasamfélaginu“.
12. Skýrsla um konur í vísindum á íslandi. Menntamálaráðu-
neytið, mars 2002. http://bella.mm.stjr.is/utgafur/konuri-
visindum.pdf
13. Dagens Nyheter 22/1 og 26/2 1995.
Fosamax 70 mg
MSD
TÖFLUR; M 05 B A 04
Hver tafla inniheldur: Acidum alendronatum 70 mg. Töflumar innihalda laktósu. Abendingar: Meðferð á beinþynningu eftir tíðahvörf. Fosamax dregur úr hættu á samfalli hryggjarliða og mjaðmarbrotum. Skammtar og
lyfja}»jöf: Ráðlagður skammtur er ein 70 mg tafla cinu sinni í viku. Eftirfarandi atriði eru mikilvæg til þess að frásog alendrónats verði fullnægjandi: Fosamax verður að taka á fastandi maga að morgni, a.m.k. hálfri klukkustund
áður en önnur lyf em tckin og fæðu eða drykkjar er neytt. Lyfið skal tekið inn með vatni. AÖrir drykkir (þ.á m. sódavatn), fæða og önnur lyf geta dregið úr frásogi alendrónats (sjá Milliverkanir). Sjúklingar ættu að fá kalk og
D-vítamín ef ekki er nægjanlegt magn af því í fæðunni (sjá Vamaðarorð og varúðarreglur). Notkun hjá öldmðum: í klínískum rannsóknum hafði aldur hvorki áhrif á verkun alendrónats né öryggi notkunar þess. Því er ekki
þörf á aðlögun skammta hjá öldmðum. Skert nýmastarfsemi: Aðlögun skammta er ekki nauðsynleg hjá sjúklingum með gauklasíunarhraða (GFR: Glomemlar filtration rate) meiri en 35 ml/mín. Alendrónat er ekki ráðjagt
fyrir sjúklinga með meiri skerðingu á nýmastarfsemi (GFR < 35 ml/mín) þar sem nægileg reynsla er ekki fyrir hendi. Notkun hjá bömum: Alendrónat hefur ekki verið rannsakað m.t.t. notkunar fyrir böm og á því ekki að
fefa bömum lyfið. Notkun Fosamax 70 mg taflna hefur ekki verið rannsökuð m.t.t. meðferöar við beinþynningu af völdum sykurhrífandi barkstera.
rábendingar : Öeðlilegt vélinda, eða annað scm seinkar tæmingu vélindans, s.s. þrengsli (strictura) cða vélindakrampi (achalasia), sjúklingar sem ekki gcta setið eða staðið uppréttir í a.m.k. 30 mínútur, ofnæmi fyrir alendrónati
eða einhverjum hjálparcfnanna, of lágt kalkpildi í blóði, Sjá einnig Vamaðarorð og varúðarreglur. Varnaðarorö og varúðarrcglur: Alendrónat getur valdið staðbundinni ertingu í slímhúð í efri hluta vélindans. Þar sem sá
möguleiki er fyrir hcndi að undirliggjandi sjúkdómur versni, skal gæta varúðar þegar alendrónat cr gefið sjúklingum með virka sjúkdóma í efri hluta meltingarvegar, svo sem kyngingarörðugleika, sjúkdóma í vélinda, eða
bólgusjúkdóm cða sár í maga eða skeifugöm. Ennfrcmur þeim sem hafa nýlega(á síðastliðnu ári) haft sjúkdóma í meltingarvegi svo sem sár eða blæðingu og þeim sem gengist hafa undir skurðaðgerð á efri hluta meltingarvegar,
að undanskilinni magaportslögun (pyloroplasty) (sjá Frábendingar). Aukaverkanir á vélinda (sem geta verið svo alvarlegar að sjúkrahúsinnlögn er nauðsynleg) s.s. vélindabólga, vélindasár og fleiður í vélinda sem í sjaldgæfum
tilvikum hafa lcitt tifþrcngingar í vélinda, hafa vcrið skráðar hjá sjúklingum í meðferð með alendrónati. Læknar ættu því að vera á verði gagnvart einkcnnum sem benda til áhrifa á vélinda og benda skal sjúklingunum á að
hætta að taka inn alendrónat og leita til læknis ef þcir verða varir við kyngingarörðugleika, verki við kyngingu, verk undir bringubeini eða brjóstsviða scm fer versnandi eða hefur ekki verið til staðar áður. Hættan á alvarlegum
aukaverkunum í vélinda virðist vera meiri hjá sjúklingum sem ekki taka alendrónat inn á réttan hátt og/eða halda áfram að taka inn alendrónat eftir að einkcnni koma fram sem benda tij ertingar í véjinda. Það er mjög mikilvægt
að sjúklingar fái fullnægjandi leiðbeiningar um það hvemig beri að taka lyfið inn og að þcir skilji þær til hlítar (sjá Skammtar og lyfjagjöf). Upplýsa skal sjúklinga um að sé leiðbeiningunum ekki fylgt geti það aukið hættu á
vandamálum í vélinda. Þrátt fyrir að ekki hafi komið fram aukin áhætta í víðtækum klíniskum rannsóknum, hafa maga- og skeifugamarsár í sjaldgæfum tilvikum verið skráð, við almenna notkun lyfsins, sum alvarleg og með
fylgikvillum. Orsakasamband hefur samt ckki verið útilokað. Sjúklingar skulu fá leiðbeiningar um hvað þcim beri að gera gleymi þeir að taka skammt af Fosamax, en þeir skulu taka töflu strax morguninn cftir að þeir muna
eftir því. Ekki skal taka tvær töfiur sama daginn, en halda skal áfram að taka cina töfiu einu sinni í viku á þeim degi sem upphafiega var valinn. Alendrónat er ekki ráðlagt fyrir sjúklinga með skerta nýmastarfsemi þegar
GFR er minna cn 35 ml/mín (sjá Skammtar og lyfjagjöf). íhuga skal aðrar orsakir beinþynningar en östrógenskort og aldur. Leiðrétta þarf lágt kalkgildi í blóði áður en meðferð með alendrónati er hafin (sjá Frábendingar).
Aðrar truflanir á efnaskiptum (svo sem D-vítamínskort) þarf einnig að meðhöndla á árangursríkan hátt. Þar sem alendrónat tekur þátt í að auka steinefni í beinum, getur minniháttar lækkun í styrk kalks og fosfats í sermi
komið fram, sérstaklega hjá sjúklingum sem fá sykurhrífandi barkstcra (glucocorticoids), en þeir ciga á hættu að kalkfrásog minnki. Mikilvægt er því að tryggja að sjúklingar sem taka sykurstera fái nægjanlegt kalk og D-
vítamín.Millivcrkanir: Mjög líklegt er að matur og drykkur (þ.á m. sódavatn), kalk, sýrubindandi lyf og önnur lyf dragi úr frásogi alendrónats séu þau tekin inn samtímis því. Því eiga sjúklingar að láta a.m.k. hálfa klukkustund
líða frá því að þeir taka inn alendrónat, þar til þeir taka inn önnur lyf (sjá Skammtar og lyfjagjöf og Lyfjahvörf). Ekki er búist við ncinum öðrum milliverkunum sem hafa klíníska þýðingu. Sumir sjúklinganna í klínískum
rannsóknum fengu östrógenmeðfcrð (í lcggöng, um húð eða til inntöku) á meðan þeir voru á alcndrónat mcðferð. Engar aukaverkanir komu fram í tengslum við þessa samhliða mcðferð. Þó að ekki hafi verið gerðar sérstakar
rannsóknir á milliverkunum var alcndrónat notað samhliða fjölda annarra algengra lyfja í klínískum rannsóknum, án nokkurra klínískra einkenna um aukaverkanir. Meðganga og brjóstagjöf: Fullnægjandi upplýsingar um
notkun alendrónats á meðgöngu liggja ekki fyrir. Rannsóknir á dýrum bcnda ekki til beinna skaðlegra áhrifa m.t.t. meðgöngu, fósturþroska eða þroska eftir fæðingu. Þegar alendrónat var gefið rottum á meðgöngu olli það
erfiðleikum við got í tengslum við lágt kalkgildi í blóði. Af bessum orsökum ætti ekki að nota alcndrónat á meðgöngu. Ekki er vitað hvort alendrónat skilst út í brjóstamjólk. Því ættu konur með böm á brjósti ekki að nota
alendrónat. Akstur og stjórnun vinnuvéla: Engin áhrif á aksturshæfni eða hæfni til að stjóma vélbúnaði hafa komið fram. Aukavcrkanir: Algcngar (>1%): Meltingarfæri: Kviðverkir, meltingartruflanir, hægðatregða,
niðurgangur, vindgangur, vélindasár*, blóð í hægðum (melaena), kyngingarörðugleikar*, uppþcmba, súrt bakflæði, ógleði. Stoðkerfi: Verkir í stoðkcrfi (beinum, vöðvum, liðum). Taugakerfi:Höfuðverkur.Sjaldgæfar (0,1-
1%): Almennar.Útbrot, roði. Meltingarfæri: Ógleði, uppköst, bólga í magaslímhúð, bólga í vélindaslímhúð*, fleiður í vélinda*. Mjög sjaldgæfar (<1%): Almennar: Ofnæmisviðbrögð þ.á m. ofsakláði og ofsabjúgur. Útbrot
ásamt ljósnæmi. Meltingarfæri: Þrengslamyndun í vélinda*, sár í munnkoki*, rof, sár eða blæðingar í efri hlutameltingarvegar, en ekki er hægt að útiloka að um orsakasamband sé að ræða. Sérhæfð skilningarvit: Æðahjúpsbólga
(uveitis). * Sjá Vamaðarorð og varúðarreglur og Skammtar og lyfjagiöf. Niðurstöður blóðrannsókna: í klínískum rannsóknum kom fram tímabundin, væg, einkennalaus lækkun á kalsíum- og fosfatgildum í blóði hjá u.þ.b.
18% og 10% sjúklinga í meðferð með 10 mg/dag af alendrónati, en hjá u.þ.b. 12% og 3% þeirra sem fengu lyfleysu. Þrátt fyrir það var tíðni kalsíumlækkunar í < 8,0 mg/dl (2,0 mmól/1) og fosfatlækkunar í £ 2,0 mg/dl (0,65
mmól/1) svipuð hjá báðum hópunum. Ofskömmtun: Of lágt kalsíumgildi í blóði, of lágt fosfatgildi í blóði og aukaverkanir í efri hluta meltingan’cgar, s.s. magaóþægindi, brjóstsviði, bólga í slímhúð í vélinda, bólga í
magaslímhúð eða sár geta hlotist af inntöku of stórra skammta. Engar sértækar upplýsingar eru fyrir hendi um meðferð vegna ofskömmtunar alendrónats. Gefa skal mjólk eða sýrubindandi lyf til þess að binda alendrónat.
Vegna hættu á crtingu í vélinda skal ekki framkalla uppköst og sjúklingurinn ætti að sitja eða standa uppréttur. Ppkkningur og verð (apríl, 2002): 4 stk. 5297 kr, 12 stk. 13632 kr. Afgreiðslutilhögun: Lyfseðilsskylda.
Greiðsluþátttaka: E. Handhafi markaðslcyfis: Merck Sharp & Dohmc, B.V., Haarlem, Holland. Umboðsaðili á Islandi: Farmasía ehf, Síðumúla 32, 108 Reykjavík.
384 Læknablaðið 2002/88