Læknablaðið - 15.11.2003, Síða 38

■ FRÆÐIGREINAR / HJARTA- OG ÆÐASJÚKÐÓMAR
Tafla III. Áhættuþættir hjarta- og æöasjúkdóma meöal fimmtugra á Akureyri og í Hafnarfiröi. Niöurstööur ári eftir íhlutun.
Akureyri
Konur Karlar
Fyrri hluti meöalgildl Síöari hluti meöalgildi 95% Cl* P Fyrri hluti meöalgildi Síöari hluti meöalgildi 95% Cl* P
Þyngd (kg) LÞS" (kg/m=) Kviöarummál (cm) Slagbilsþrýstingur (mmHg) Hlébilsþrýstingur (mmHg) Kólesteról (mmól/L) HDL'" (mmól/L) Blóösykur (mmól/L) 77.6 22.6 101,5 129 81 5,9 1,48 5,3 Hafnarfjöröur 78,6 29,2 97.9 129 80 5.9 1,55 5,1 0,14 til 1,81 0,19 til 1,11 1,56 til 5,8 -3,6 til 3,6 -1,5 til -2,6 -0,16 til 0,12 0,02 til 0,12 -0,10 til -0,34 0,02 0,006 0,001 0,99 0,6 0,74 0,006 0,001 88,0 28,5 99,1 132 85 5,8 1,19 5,7 88.7 28.8 99,5 129 83 5,9 1,27 5,4 -1,9 til 0,4 -0,7 til 0,05 -1,45 til 0,071 -6,63 til 0,50 -4,43 til 0,66 -0,14 til 0,19 0,04 til 0,13 -0,56 til -0,05 0,19 0,09 0,49 0,09 0,14 0,74 0,001 0,021
Konur Karlar
Fyrri hluti meöalgildi Síöari hluti meöalgildi 95% Cl* P Fyrri hluti meöalgildi Síöari hluti meöalgildi 95% Cl* P
Þyngd (kg) 71,6 71,9 -0,65 til -1,17 0,56 88,5 88,9 -0,31 til 1,24 0,23
LÞS" (kg/m2) 25,9 26 -0,17 til 0,48 0,34 27,5 27,6 -0,13 til 0,36 0,35
Kviðarummál (cm) 79,8 81,6 -0,55 til 4,07 0,13 96,1 97,7 0,14 til 2,9 0,03
Slagbilsþrýstingur (mmHg) 124 127 0,34 til 6,94 0,03 130 131 1,3 til 4,5 0,28
Hlébilsþrýstingur (mmHg) 79 81 0,17 til 3,77 0,03 84 84 -2,5 til 2,2 0,9
Kólesteról (mmól/L) 5,8 5,9 -0,09 til -0,268 0,36 6,4 6,4 -0,26 til 0,18 0,73
HDL'" (mmól/L) 1,67 1,71 -0,017 til -0,11 0,15 1,31 1,31 -0,04 til 0,06 0,58
Blóösvkur (mmól/L) 5,3 5,0 0,34 til 0,09 0,001 5,8 5,5 0,04 til 0,59 0,03
Viö úrvinnslu voru aöeins notuö gögn þeirra sem komu í báöa hluta rannsóknarinnar og eiga p-gildi og vikmörk viö breytingar sem uröu milli þessara rannsókna.
'Cl - öryggismörk (confidence interval). "LÞS - líkamsþyngdarstuöull. "'HDL - háþéttni fituprótein (high density lipoprotein).
greindust með gáttatif/flökt, annar í fyrri hluta rann-
sóknarinnar en hinn í síðara hluta.
Áhrif einfaldrar íhlutunar
Niðurstöður þeirrar einföldu íhlutunar sem beitt var
eru sýndar í töflu III. Þar kemur helst fram að fimm-
tugar konur á Akureyri þyngdust marktækt á rann-
sóknartímabilinu, LÞS þeirra jókst einnig en jákvæð-
ar breytingar áttu sér stað varðandi kviðarummál
sem fór úr 101 cm niður í tæplega 98 cm og HDL fór
úr 1,48 upp í 1,55 sem einnig er marktækt. Blóðsykur
þessa hóps, eins og annarra hópa í rannsókninni,
lækkaði jafnframt marktækt milli ára. Meðal karl-
manna á Akureyri urðu litlar breytingar milli ára,
HDL hækkaði marktækt og blóðsykur lækkaði. í
Hafnarfirði urðu einnig meiri breytingar á áhættu-
þáttum hjá konum. Þannig hækkaði bæði slag- og
hlébilsþrýstingur en þríglýceríðar og blóðsykur lækk-
uðu. Meðal hafnfirskra karlmanna jókst kviðarum-
mál um tæpa 2 cm og blóðsykur lækkaði marktækt,
eða úr 5,8 niður í 5,5 mmól/L. Þríglýceríðar hækkuðu
marktækt hjá körlum á Akureyri (p=0,026) og í
Hafnarfirði (p=0,0007). Meðal fimmtugra kvenna á
Akureyri og í Hafnarfirði varð ekki marktæk breyt-
ing á þríglýceríðum milli rannsókna.
Niðurstöður varðandi þá sem höfðu LÞS yfir 30
voru skoðaðar sérstaklega til að kanna hvort áhrif
einfaldrar íhlutunar væru meiri og betri hjá þeim sem
þurftu mest á henni að halda. Niðurstöðurnar eru
birtar í töflu IV. Hjá þessum hópi varð marktæk
breyting varðandi kviðarummál sem minnkaði úr 114
niður í 108 cm, hlébilsþrýstingur lækkaði úr 82 niður
í 79 og blóðsykur úr 5,8 niður í 5,5 mmól/L hjá akur-
eyrskum konum. Hjá fimmtugum karlmönnum á
Akureyri með LÞS >30 varð aðeins marktæk breyt-
ing varðandi HDL sem hækkaði úr 1,04 í 1,14
mmól/L. Ekki varð neinn marktækur munur milli ára
hjá Hafnfirðingum sem höfðu LÞS >30 á rannsókn-
artímanum.
Umræöur
Niðurstöður þessarar rannsóknar sýna að offita er til-
tölulega algeng og voru um 30% fimmtugra á Akur-
eyri og 17% Hafnfirðinga með LÞS >30. 16% þátt-
takenda voru með háþrýsting og 15% með of háan
blóðsykur og stór hluti með hækkaðar blóðfitur.
Fimmtugar konur á Akureyri voru með mun verri
stöðu á sínum áhættuþáttum en hafnfirskar. Reyk-
ingar voru vel undir landsmeðaltali.
Þrátt fyrir breytingar á nýgengi hjarta- og æða-
sjúkdóma á Vesturlöndum eru þeir enn í dag al-
gengasta dánarorsökin (4,6-9). Áhættuþættir hjarta-
og æðasjúkdóma eru margir hverjir vel þekktir (10-
13) og hafa augu manna sífellt meira beinst að mikil-
vægi þess að beita forvörnum til þess að koma í veg
fyrir að fólk fái hjarta- og æðasjúkdóma. Þannig hef-
ur meðal annars verið sýnt fram á að samband er á
milli lækkunar nýgengis hjarta- og æðasjúkdóma og
breylinga á áhættuþátlum (4,14).
Mörgum forvarnarverkefnum varðandi hjarta- og
862
Læknablaðið 2003/89