Læknablaðið - 15.11.2003, Blaðsíða 54

UMRÆÐA & FRÉTTIR / LANGVINN LUNGNATEPPA
Brýn nauðsyn að auka árvekni lækna
Alþjóðlegur dagur langvinnrar lungnateppu haldinn hér á landi 19. nóvember
Jón Steinar Jónsson heim-
ilislœknir (til vinstri) og
Þórarinn Gíslason lungna-
lœknir á skrifstofu þess
síðarnefnda í Fossvogi.
Á hverju ári eru 200-250 íslendingar lagðir inn á
sjúkrahús með langvinna lungnateppu og allar horf-
ur eru á að þeim fari fjölgandi á næstu árum og ára-
tugum. Þessi sjúkdómur er sjötta algengasta dánar-
orsökin og samkvæmt spá WHO má búast við því að
hann færist upp í þriðja sæti áður en langt um líður.
Það er því mikilvægt að vekja athygli almennings og
lækna á þessum sjúkdómi. Þess vegna stendur al-
þjóðlegur áhugahópur heilbrigðisstarfsmanna árlega
fyrir degi langvinnrar lungnateppu og hann verður
haldinn í annað sinn hér á landi þann 19. nóvember
næstkomandi.
Langvinn lungnateppa er samheiti ýmissa sjúk-
dóma í lungum sem eiga það sammerkt að draga úr
öndunargetu fólks. Þessir sjúkdómar eru meðal ann-
ars langvinn berkjubólga, lungnaþemba og lokastigs
asmi. Algengi langvinnar lungnateppu hefur farið
vaxandi, fyrst meðal karla en síðan hjá konum og á
undanförnum árum hafa konur verið í meirihluta
meðal þeirra sem greinast með langvinna lungna-
teppu hér á landi. Langalgengasta orsökin eru reyk-
ingar en örfáir fá sjúkdóminn sem afleiðingu af van-
greindum og/eða ómeðhöndluðum asma.
Læknar noti öndunarmælana
I áhugahópnum sem stendur að alþjóðadeginum hér
á landi eru fulltrúar ýmissa heilbrigðisstétta, þar á
meðal þeir Þórarinn Gíslason lungnalæknir í Foss-
vogi og Jón Steinar Jónsson heimilislæknir í Garða-
bæ. Þeir segja að meginstarf þeirra sem vinna á
lungnadeildum sjúkrahúsa tengist langvinnri lungna-
Þröstur Haraldsson teppu en sjúklingar sem haldnir eru þessum sjúk-
dómi komi yfirleitt seint til greiningar og meðferðar.
Þess vegna sé brýn þörf á að auka árvekni almenn-
ings, lækna og annarra heilbrigðisstétta gagnvart ein-
kennum sjúkdómsins.
„Við sem störfum í heilsugæslunni vitum að þessi
sjúkdómur greinist oft seint en við vitum líka að það
er til mjög góð meðferð sem bætir horfur sjúklingsins
verulega en hún felst í því að hann hætti að reykja.
Hins vegar virðist sjúkdómurinn oft sleppa framhjá
læknum, sjúklingurinn kynnir einkennin með þeim
hætti að við vangreinum hann eða köllum hann öðru
nafni. Þess vegna er árveknin mikilvæg því ef við
greinum sjúkdóminn snemma er hægt að bæta horf-
urnar mikið,“ segir Jón Steinar.
Þórarinn tekur undir þetta og bætir því við að á
lungnadeildir komi margir með verulega skerta önd-
unargetu eftir að hafa leitað sér aðstoðar víða í heil-
brigðiskerfinu. „Sumir eru með innan við helming
þeirrar öndunargetu sem þeir ættu að hafa en öndun-
argetan hefur aldrei áður verið mæld þótt þeir séu
með einkenni sem eru dæmigerð fyrir langvinna
lungnateppu. Þessu viljum við breyta," segir hann.
Jón Steinar segir að til þess að breyta þessu þurfi
tvennt að koma til. „Læknirinn þarf að taka niður
betri sjúkrasögu fólks og nota öndunarmæli sem er
grunnverkfæri til að greina sjúkdóminn. Nú háttar
svo til að það er nýbúið að setja öndunarmæla inn á
allar heilsugæslustöðvar en það sem vantar er að
læknar temji sér að nota þá að staðaldri. Það má líkja
þessu við notkun blóðþrýstingsmæla. Eftir að þeir
urðu algengir á sínum tíma leið nokkur tími þar til
læknar vöndust á að beita þeim. Nú gera þeir það og
við viljum að það sama gildi um öndunarmælana.
Margir læknar hafa ekki lært í námi sínu að beita
öndunarmælingum, en þurfa að tileinka sér það,“
segir hann.
Lífsgæöin verulega skert
Þórarinn segir að á síðustu tveimur áratugum hafi um
5000 manns legið á sjúkrahúsum á höfuðborgarsvæð-
inu vegna langvinnrar lungnateppu. „Konur eru í
meirihluta þeirra sem greinast með sjúkdóminn en
svo virðist sem þær þoli tóbaksreyk verr en karlar.
Þetta er ekki sjúkdómur sem fer léttum höndum um
þá sem hann fá. Allar rannsóknir, erlendar og inn-
lendar, sýna að lífsgæði þeirra sem fá langvinna
lungnateppu eru verulega skert, jafnvel þótt sjúk-
dómurinn sé ekki á háu stigi. Þeir segja að áður hafi
verið talið að 15-20% reykingamanna fengju lang-
vinna lungnateppu en að nýjustu rannsóknir þar sem
reykingafólki hafi verið fylgt eftir lengur en áður sýni
878 Læknablaðið 2003/89