Læknablaðið - 15.11.2004, Side 8

RITSTJÓRNARGREINAR
Er einhvern lærdóm hægt að draga af þessum
ferli? Tvennt kemur í huga. I fyrsta lagi má spyrja
hvort skráning okkar á nýjum lyfjum sé yfir gagnrýni
hafinn. Eru ekki nægar kröfur gerðar til lyfjafram-
leiðenda? Má þar bæði nefna rannsóknir og upplýs-
ingar sem fyrir eiga að liggja áður en lyfin eru skráð,
en ekki síður kröfur um rannsóknir eftir skráningu
(post-marketing trials). Til dæmis vekur athygli í máli
rófecoxib að mjög litlar upplýsingar lágur fyrir um
notkun lyfsins hjá sjúklingum með þekkta hjarta- og
æðasjúkdóma. Hjarta- og æðasjúkdómar eru veru-
legt lýðheilsuvandamál í hinum vestræna heimi, þar á
meðal á Islandi. Eftirlitsstofnanir, bæði austanhafs og
vestan, höfðu ekki gert kröfur um að slíkar upplýsing-
ar væru ljósar (4,5) Breytingar á þessum ferli krefjast
að sjálfsögðu alþjóðlegrar samvinnu.
I öðru lagi verðum við að spyrja okkur hvort við
sem læknar séum of ginnkeyptir fyrir nýjum lyfjum.
Sölutölur coxíblyfja benda vissulega til að svo sé. Illt
er til þess að vita að einhvers konar fótanuddstækja-
hugarfar sé við lýði hjá okkur læknum. Við höfum
áður rætt um mikilvægi þess að sýna sjálfstæði gagn-
vart lyfjafyrirtækjum og minnti formaður Læknafé-
lagsins nýlega á það á öflugan hátt (6). Auðvitað er
það óumdeilt að læknar vilja bera hag sjúklinga sinna
fyrir brjósti fyrst og fremst og bæta þekkingu sína
þeim í hag. Hins vegar er markaðssetning lyfjafyrir-
tækja öflug og opinbert heilbrigðiskerfi hefur ekki
nema brot af þeim fjármunum á að skipa til fræðslu
sem lyfjafyrirtækin hafa. Mörg rök hníga að því að
væri einungis litlu broti af þeim fjármunum sem
notaðir eru til markaðssetningar veitt til rannsókna
sem væru undir stjórn sjálfstæðra vísindamanna og
óhlutdrægrar fræðslu værum við tvímælalaust betur
sett. Hvað er til ráða? Alþjóðasamfélagið þarf að
hugleiða hvort rétt sé staðið að markaðssetningu og
kröfu til lyfjaframleiðenda eftir markaðssetningu.
Við, íslenskir læknar, þurfum að íhuga okkar stöðu
og temja okkur gagnrýnna hugarfar þegar ný lyf eru
annars vegar. Enginn vafi er á að varfærni í þessu efni
er mun affarasælli en offærni. Klínískar leiðbeiningar
eru hér einn af lausnarsteinunum. Pær þarf eindregið
að efla hér á landi og jafnframt þarf það sjónarmið
að verða ríkjandi að ákvarðanir okkar þurfi að vera
í samræmi við klínískar leiðbeiningar sem oftast, að
minnsta kosti séu þær til. Einnig er nauðsynlegt að
læknar og aðrar heilbrigðisstéttir hefji meiri umræðu
um lyf í samfélaginu, gagnsemi þeirra og aukaverk-
anir og geti þannig veitt almenningi og sjúklingum
okkar betri ráðgjöf. Mjög margt bendir til þess að ein
af ástæðunum fyrir því að hér tókst að hemja mikla
aukningu á notkun sýklalyfja var umræða í samfé-
laginu og fræðsla til almennings. Svarið við vandan-
um snýr því bæði að vitund, varfærni og fagmennsku
lækna og vitund sjúklinga.
Heimildir
1. Bombardier C, Laine L, Reicin A, Shapiro D, Burgos-Vargas R,
Davis B, et al. Comparison of upper gastrointestinal toxicity of
rofecobix and naproxen in patients with rheumatoid arthritis.
VIGOR Study Group. N Engl J Med 2000; 343:1520-8.
2. Schnitzer TJ, Burmester GR, Mysler E, Hochberg MC, Doherty
M, Ehrsam E, et al. Comparison of lumiracoxib with naproxen
and ibuprofen in the Therapeutic Arthritic Research and Gastro-
intestinal Event Trial (Target), reduction in ulcer complications:
randomised controlled trial. Lancet 2004; 364: 665-74;
3. Farkouh ME, Kirshner H, Harrington RA, Ruland S, Verheugt
FW, Schnitzer TJ, et al. Comparison of lumiracoxib with naproxen
and ibuprofen in the Therapeutic Arthritis Research and Gastro-
intestinal Event Trial (TARGET), cardiovascular outcomes: ran-
domised controlled trial. Lancet 2004; 364: 675-84).
4. Topol EJ, Falk DW. A coxib a day won’t keep the doctor away.
Lancet 2004; 364: 639-40.
5. Topol EJ. Failing the public health - rofecoxib, Merck, and the
FDA. N Engl J Med 2004; 351:1707-9
6. Sveinsson S. Mál er að linni. Læknablaðið 2004; 90: 293.
736 Læknablaðið 2004/90