Læknablaðið - 15.11.2004, Síða 13

RITSTJÓRNARGREINAR
Rekstrarvandi Landspítala
Fátt hefur verið meira til umræðu í fjölmiðlum á
þessu ári en rekstrarvandi Landspítala. Fjárþörf
hans er mikil enda hlutverkið að annast sérhæfðustu
og dýrustu læknisþjónustu sem veitt er hér á landi.
Margt bendir þó til þess að spítalinn hafi staðið allvel
að verki miðað við þær aðstæður. Skýrsla Ríkisend-
urskoðunar um sameiningu sjúkrahúsanna í Reykja-
vík sýnir að í samanburði við sjúkrahús í Bretlandi
er rekstur Landspítala sambærilegur með tilliti til
kostnaðar. Legutími sjúklinga er svipaður en árang-
ur af læknismeðferð er mun betri hér. Þá eru afköst
starfsmanna og bresks heilbrigðisstarfsfólks fyllilega
sambærileg. Landspítalinn er öfiugasta þekkingarfyr-
irtæki landsins og starfsmenn standa sig vel í alþjóð-
legum samanburði á birtingu vísindagreina. I könnun
á vegum landlæknis og HTR um „Gæði frá sjónarhóli
sjúklings” kom fram ánægja með þjónustu spítalans.
Þá hefur markviss vinna við styttingu biðlista skilað
verulegum árangri.
Lengi hefur verið ljóst að erfitt er að reka sjúkra-
húsið á föstum fjárlögum og í raun er fjármögnun
sjúkrahússins úrelt. Landspítala var gert að spara
700 milljónir á þessu ári. Aætlanir sýna að einungis
um 2/3 hlutar af sparnaðarkröfu þessa árs muni nást.
Sparnaðurinn hefur áhrif á þjónustu, nýráðningar eru
í lágmarki og nýjungar í meðferð bíða.
Skipting fjármuna milli sviða hefur valdið ágrein-
ingi, en einstök svið hafa komið verr út úr sparnað-
arkröfunni en önnur. Sérstaklega á það við um lyf-
lækningasvið I, en vandinn þar skýrist að verulegu
leyti af fjölgun sjúklinga með langvinna nýrnabilun
og nýjunga í meðferð við kransæðasjúkdómum.
Akvörðun stjórnvalda um flutning á umsýslu svokall-
aðra S-merktra lyfja frá Tryggingastofnun ríkisins
til Landspítala olli umtalsverðum kostnaði án þess
að skila hagræðingu. Sjúkrahúsið hefur því þurft að
flytja fé úr öðrum rekstri til að greiða fyrir það sem
á vantar fyrir S-merktu lyfin. Landspítali á að standa
straum af kostnaði þrátt fyrir að meðferð sé veitt utan
húss og á svipað við um greiðslur fyrir hjartagangráða
og bjargráða.
Stefnan er að efla dag- og göngudeildaþjónustu til
að færa starfsemi frá dýrum legudeildum yfir í ódýr-
ari þjónustuform. Óljóst er í hversu miklum mæli það
hefur tekist og hluti af eflingu göngudeilda hefur ver-
ið tilfærsla á verkum frá sjálfstæðum læknastöðvum
en án þess að samið hafi verið um að fjármögnun.
Sameiningu Landspítala og Sjúkrahúss Reykjavík-
ur fyrir rúmum fjórum árum var ætlað að auka skil-
virkni og gæði þjónustunnar. Til að ná því markmiði
hefði þurft að sameina alla meginstarfsemi sjúkra-
hússins á einn stað. Núverandi húsnæði var hins veg-
ar ekki talið leyfa það og því var ljóst frá byrjun að
skipting bráðaþjónustu á tvo staði myndi hamla skil-
virkni í starfsemi, bæði rekstrarlega og faglega.
Húsakostur og tækjabúnaður er víða úr sér geng-
inn á spítalanum og hefur miklu starfi og fjármunum
verið varið til endurbóta á húsnæði. Pær framkvæmd-
ir hafa hins vegar verið til bráðabirgða, uns flutt yrði
í framtíðarhúsnæði. Ljóst er að þörf verður á frekari
endurbótum á næstu árum og ekki liggur fyrir áætlun
um hvernig þær framkvæmdir geta skilað sér til fram-
tíðaruppbyggingar. Þá er ljóst að göngudeildir búa
við verulegt aðstöðuleysi og eru dreifðar víða um spít-
alann, en hagkvæmara væri að reka slíkar einingar í
sameiginlegu húsnæði. Aðgengi að húsinu er slæmt
og bílastæðavandi er mikill. í samdráttaraðgerðum
á þessu ári hefur afhjúpast að meðan bráðaþjónusta
er á tveimur stöðum er vonlítið er að ná fram hag-
ræðingu.
Vinnuálag starfsfólks er mikið og vinnuaðstaða
er ófullnægjandi. Hætta er á að starfsandi versni við
áframhaldandi samdráttaraðgerðir. Starfsmenn hafa
lagt á sig mikla umframvinnu til að reyna að viðhalda
þjónustu og ljóst er að mikill hluti vísindavinnu er
unninn í frítíma.
Að sjálfsögðu þarf að gæta fyllsta aðhalds í rekstri,
enda er spítalinn starfræktur fyrir almannafé.
Búast má við áframhaldandi aukningu útgjalda
vegna breytinga á aldurssamsetningu þjóðarinnar
og tækninýjunga. Því er mikilvægt að bregðast við
sparnaðarkröfu með hagræðingu á skipulagi starfsem-
innar, en gæta þess jafnframt að það hafi ekki áhrif á
gæði þjónustu. Möguleikar á hagræðingu felast í að:
A) ljúka sameiningu, B) skilgreina hvaða starfsemi
sjúkrahúsið veitir, C) breyta fjármögnun, og D) endur-
skoða stjórnskipulag spítalans.
A. Lokið verði við sameiningu sjúkrahúsanna.
Sjúkrahúsin í Reykjavík voru sameinuð fyrir rúm-
um fjórum árum og hvorki er faglega né rekstrarlega
stætt á öðru en að sameiningunni ljúki sem fyrst. Ekki
hefur verið gerð nákvæm áætlun um hversu mikil
fjárhagsleg hagræðing yrði af því að ljúka sameiningu
sjúkrahússins, en hún gæti verið um einn milljarður á
ári. Forsenda þess að koma megi bráðastarfsemi fyrir
á einum stað er að ný bygging rísi.
Friðbjörn
Sigurðsson
Höfundur er krabbameins-
læknir og formaður læknaráðs
Landspítala.
Læknablaðið 2004/90 741