Læknablaðið - 15.11.2004, Síða 27

FRÆÐIGREINAR / SEGULÖRVUN HEILA
Anna L. Möller
TAUGALÍFEÐLISFRÆÐINGUR
Sigurjón B.
Stefánsson
SÉRFRÆÐINGUR í GEÐ-
LÆKNINGUM OG KLÍNÍSKRI
TAUGALÍFEÐLISFRÆÐI
Taugarannsóknastofa tauga-
lækningadeildar Landspítala
Fossvogi.
Fyrirspurnir og bréfaskriftir:
Anna Möller, taugarannsókna-
stofu Landspítala Fossvogi,
108 Reykjavík.
Sími5434010,
bréfasími: 5434814.
annaltho@landspitali. is
Lykilorð: segulörvun heila,
barkar- og mœnu taugabrautir,
örvunarástand heilabarkar,
meðferð heilasjúkdóma.
Segulörvun heila
Yíirlitsgrein
Ágrip
Segulörvun heila í gegnum höfuðkúpu er notuð til
rannsókna á miðtaugakerfi. Upphaflega var þessi að-
ferð þróuð til að meta starfsemi og ástand hreyfitauga-
brauta milli heila og mænu, en er nú einnig notuð til
margvíslegra rannsókna á heilastarfsemi. Meta má
hömlunar- og örvunarástand heilabarkar sem getur
breyst vegna heilasjúkdóma og við lyfjagjöf. Með
staðbundinni truflun á starfsemi taugafrumna eftir
segulörvun hefur verið hægt að kanna tengsl milli
heilasvæða og hugrænna ferla. í ljós hefur komið
möguleg notkun segulörvunar í meðferð taugasjúk-
dóma og geðraskana. Rannsóknir hvað þetta varðar
hafa meðal annars beinst að flogaveiki, mænu- og
hnykilhrörnun og djúpri geðlægð.
Inngangur
Raflífeðlisfræðilegar aðferðir skipa stóran sess í klín-
tskri taugalífeðlisfræði (1) og er segulörvun heila
í gegnum höfuðkúpu nýleg aðferð sem er notuð til
að rannsaka starfsemi og ástand miðtaugakerfisins.
Segulörvun heila var fyrst lýst 1985 (2) og byggist á
meira en aldargömlu lögmáli Michael Faraday um
að breyting á segulsviði framkalli rafstraum í leiðara.
Tveir meginhlutar segulertisins eru rafspóla og þéttir.
Péttirinn er hlaðinn upp í 3000 V og síðan afhlaðinn
gegnum rafspóluna sem staðsett er yfir því svæði sem
á að örva. Straumur fer um rafspóluna á 100 ps og
við það myndast sterkt segulsvið (1,5-2 Tesla) sem
minnkar hratt (35 kT/s) og kemst óhindrað í gegnum
yfirborðsvefi. Segulsviðið spanar upp straum í heila
eða mænu sem er svipaður og notaður er í rafertingu
úttauga (15-20 mA/cm2). Örvunin er fyrst og fremst
talin hafa áhrif á taugafrumur í ystu lögum heila-
barkar, en óbein áhrif á taugafrumur dýpra í heila.
Segulörvun er sársaukalaus. Fyrir daga segulörvunar
hafði raförvun heila gegnum höfuðkúpu verið reynd
á vakandi einstaklingum (3). Sú aðferð er sársauka-
full og er því ekki lengur notuð.
Tíðni seguláreita ræður talsverðu um áhrifin sem
segulörvun hefur. Upphaflega var segulörvun með
lágri tíðni notuð, þar sem gefnir eru stakir áreitis-
púlsar með nokkurra sekúndna millibili. Slík segul-
örvun er áhættulaus og án aukaverkanna og er henni
mest beitt í klínískri taugalífeðlisfræði. Síðar var farið
að gera rað-segulörvun, þá er röð tíðari áreita (tíðni
>lHz) gefin reglulega í nokkurn tíma. Pessi aðferð
ENGLISH SUMMARY
Möller AL, Stefánsson SB
Transcranial magnetic stimulation
Læknablaðið 2004; 90: 755-8
Transcranial Magnetic Stimuiation (TMS) is a new
non-invasive method to investigate the central nervous
system. Initially it was used to assess the functional
integrity of the pyramidal pathways but more recently
various other aspects of brain function have been
studied including cortical excitability. By localised inter-
ference with brain function, it is possible to use TMS to
assess the relationship between various brain regions
and cognitive functions. The therapeutic effect of TMS
has been explored in the treatment of neurological
diseases and psychiatric disorders such as epilepsy,
cerebellar ataxia and depressive illness.
Key words; transcranial magnetic stimutation, corticospinat
tracts, cortical exitabiiity, neurological treatment.
Correspondence: Anna L. Möller, annaitho@iandspitati.is
getur valdið aukaverkunum eins og höfuðverk og
hefur í örfá skipti leitt til flogakasta. Settar hafa ver-
ið öryggisreglur um notkun rað-segulörvunar og frá-
bendingar tilgreindar (4). Ef öryggisreglum um styrk
og tíðni áreita er fylgt er nánast engin hætta á auka-
verkunum í kjölfar segulörvunar.
Segulörvun heila var upphaflega þróuð til að rann-
saka hreyfitaugabrautir miðtaugakerfisins hjá heil-
brigðum og síðar einnig í klínískum tilgangi. Með
segulörvun hefur komið í ljós að jafnvægi örvunar
og hömlunar í heila getur breyst í sjúkdómum og við
lyfjagjöf. Segulörvun getur haft áhrif á verkefnalausn
og skynjun og hafa slíkar rannsóknir aukið þekkingu
og skilning á hugrænni heilastarfsemi. Undanfarin ár
hefur notkun segulörvunar í meðferð heila- og tauga-
sjúkdóma verið könnuð. Á taugarannsóknastofu Land-
spítala hefur segulörvun verið í þróun síðan 2001, en
þá var keypt segulörvunartæki sem sýnt er á mynd 1.
Taugaleiðsla í út- og miðtaugakerfi
Taugarit er snar þáttur í taugalífeðlisfræðilegri skoð-
un til að meta ástand hreyfi- og skyntauga í úttauga-
kerfinu. Taug er ert með rafmagni á einum eða fleiri
Læknablaðið 2004/90 755