Læknablaðið - 15.11.2004, Síða 69

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
Nýjungar í meðferð á húðkrabbameini
Á dögunum birtist í Fréttablaðinu frétt þess efnis
að hægt sé að fækka skurðaðgerðum á húðkrabba-
meini. Það er að sjálfsögðu ónákvæmt þar sem um er
að ræða aðgerð í þeim skilningi að venjuleg skurð-
tækni er notuð í hluta meðferðarinnar. Sársauka-
laus er meðferðin ekki heldur og krefst allrar þeirrar
læknisfræðilegu þekkingar og þjálfunar sem verðug
er verkefninu. Sérlyfið Metvix var skráð hérlendis í
apríl síðastliðnum og í júní var gengið frá þátttöku
Tryggingastofnunar ríkisins í lyfjakostnaðinum. Að-
ferðin almennt séð er komin nokkuð til ára sinna þó
að markaðsetningarhugmyndin byggist á lyfjafræði-
legum grunni.
Um er að ræða nýjung í meðferð á grunnfrumu-
krabbameini og forstigsbreytingum flöguþekju-
krabbamcins í húð. Hún felst í svokallaðri Photo-
dynamic therapy (PDT)/ljósvirknimeðferð sem er
einnig skilgreind sem „Chemosurgery". Til aðgerð-
arinnar þarf sérstakan Ijósgjafa með sýnilegu Iit-
rófi innan ákveðinna bylgjulengda fyrir utan venju-
leg húðskurðlækningatól einsog skörp áhöld til
formeðhöndlunar (preparation). Annað aðalverk-
færið er krem (Metvix) sem inniheldur porfyrinaf-
leiðu (5-methyl aminolevulínsýra). Kremið er lagt
er á húðina undir þéttar umbúðir. Eftir þrjár klukk-
ustundir ná eðlilegar húðfrumur að brjóta niður lyfið
en krabbameinsfrumur ekki. Þær drepast fyrir áhrif
frírra súrefnisradíkala sem losna þegar ljósið skín á
aminólevulín sýruna. Aðgerðin er því eins „sérvalin"
(target selectiv) og hægt er. Þetta veldur minni sár-
sauka við meðferð. Minni örvefsmyndun og hraðari
bata eftir aðgerð. Aðgerðin hefur hingað til verið
metin í samanburði við Cryosurgery (frystiaðgerð) og
hefur álíka heildarárangur. Þó mun rétt að benda á að
reynslan í almennri notkun er takmörkuð og lengri
tíma þarf til að meta að fullu árangur borið saman
við aðferðir sem hafa verið í notkun áratugum saman
(1). Það hefur þó ekki komið í veg fyrir að aðferðin
er viðurkennd um mest alla Evrópu. Allir eru sam-
mála að PDT stenst ekki ýtrustu skurðaðgerðir ein-
sog „Moh's surgery" enda þeirri tækni ekki almennt
beitt hvort eð er.
PDT (ljósvirknimeðferð) er oft æskileg vegna
minni sýnilegra eftirstöðva (ör, samdrættir og lita-
breytingar) og að aðferðina er hægt að nota á stöðum
sem eru ella vandmeðhöndlaðir, jafnvel með lýta-
skurðlækningum, svo sem í andliti og í kringum op
á líkamanum einsog augu, eyru, munn og nef. Eldra
fólk sem af ýmsum ástæðum er síður fallið til eða ófúst
til hefðbundinna skurðaðgerða er þekktur markhóp-
ur en einnig yngri sjúklingar sem er umhugað um útlit
sitt enda munu slíkir oft eiga fyrir höndum margar
aðgerðir á lífsleiðinni eðli málsins samkvæmt.
Það eru að sjálfsögðu einnig til skilgreindar frá-
bendingar og því er æskilegt að læknar vanir að fást
við NMSC (Non-melanoma skin cancer) sjái um með-
ferðina. Að mínum dómi eru húðsjúkdómalæknar
þeir sérfræðingar sem besta yfirsýn hafa yfir meðferð-
arleiðir slíkra æxlistegunda og eðlilegt að sú venja
skapist að beina þessum vandamálum fyrst til þeirra.
Nýjar meðferðarleiðir við NMSC er verið að þróa og
sumar ekki einu sinni byggðar á kirurgíu (2). Læknis-
fræðin er sem sagt að nálgast þann skurðpunkt þegar
medisínskar leiðir og kírúrgískar vega salt við mat á
aðgerð útfrá hagsmunum sjúklings (3).
Ef þessi hugleiðing mín hljómar einsog óskhyggja
fyrir hönd sérgreinarinnar endurspeglar hún bara
viðhorf sem eru að festa rætur beggja vegna Atlants-
hafsins.
„Ljósvirknimeðferð", eða PDT, er einnig beint að
öðrum gerðum krabbameina í líkamanum þar sem
hægt er að koma ljósgjafa að. Það er því næsta öruggt
að við eigum eftir að sjá meira af þess háttar í fram-
tíðinni hjá þvagfærasérfræðingum, meltingarsérfræð-
ingum og taugaskurðlæknum svo eitthvað sé nefnt.
Það eru sjálfsögð og rétt viðbrögð við öllum nýj-
ungum að vera varkár og gagnrýninn og menn hvattir
til að láta í sér heyra.
Með kollegíal kveðjum,
Reykjavík 9. október 2004,
Gísli Ingvarsson
Heimildir
1. Rhodes LE, de Rie M, Enstrom Y, Groves R, Morken T, Gould-
en V, et al. Photodynamic therapy using topical methyl aminol-
evulinate vs surgery for nodular basal cell carcinoma: results of a
multicenter randomized prospective trial. Arch Dermatol 2004;
140:17-23.
2. Dummer R, Urosevic M, Kempf W, Hoek K, Hafner J, Burg
G. Department of Dermatology, University Hospital of Zurich,
Gloriastrasse 31, CH-8091 Zurich, Switzerland. Imiquimod in
basal cell carcinoma: how does it work? Br J Dermatol 2003; 149
Suppl 66: 57-8.
3. Powell AM, Russell-Jones R. Skin Tumor Unit, St John's In-
stitute of Dermatology, St Thomas' Hospital, London, United
Kingdom. Amelanotic lentigo maligna managed with topical
imiquimod as immunotherapy. J Am Acad Dermatol 2004; 50:
792-6.
Gísli Ingvarsson
Höfundur er húð- og kynsjúk-
dómalæknir og starfar
í læknastöðinni Lágmúla 5,
108 Reykjavík.
Læknablaðið 2004/90 797