Læknablaðið - 15.01.2008, Qupperneq 30

FRÆÐIGREINAR
TREFJAVEFSLUNGNAB
Ó L G A
Mynd III. Dreifing trefja- phages) á vefjasýni undir þessum kringumstæð-
vefslungnabólgu um landið. um Erfjtt getur reynst að greina annars vegar á
milli lyfs sem orsakavalds fyrir sjúkdómnum eða
hins vegar bandvefssjúkdóma, krabbameins eða
blóðsjúkdóma. Ekki síst þegar lyf sem geta valdið
trefjavefslungnabólgu eru notuð gegn sjúkdómi
eins og iktsýki sem einnig getur valdið trefjavefs-
lungnabólgu. Það að einkennin hjaðni við að lyfja-
inntaka sé stöðvuð er besta vísbendingin um að
orsakasamband sé til staðar.
Geislun: Ef upphaf sjúkdómsins er í tengslum
við geislun á brjóstkassa (og ekki er hægt að finna
aðra nærtækari skýringu) gæti verið um trefja-
vefslungnabólgu orsakaða af geislun að ræða. Það
hefur lengi verið þekkt að geislun á brjósthol getur
valdið geislunarlungnabólgu (radiation pneumo-
nitis), en trefjavefslungnabólgu hefur aðeins verið
lýst á síðustu 10-15 árum í tengslum við geislun,
sérstaklega vegna brjóstakrabbameins (21-24).
sáraristilbólga, Crohns sjúkdómur, fjölvöðvagigt,
Behcet's sjiikdómur, lifrarbólga af C gerð, Sweets
heilkenni og ýmsar gerðir blóðsjúkdóma á borð
við hvítblæði, mergmisþroska (myelodysplasia)
og mergofvöxt (myeloproliferative disorders) (sjá
töflu I) (26). í flestum tilfellum er aðeins um að
ræða fáein birt sjúkratilfelli og því óljóst hvort um
orsakasamhengi sé að ræða eða aðeins tímalegt
samhengi. Hugsanlega gæti verið um að ræða
ógreinda sýkingu eða lyf sem í raun valda trefja-
vefslungnabólgunni.
I íslensku rannsókninni voru sýkingar algeng-
asta orsökin fyrir TÞO, meðal þeirra voru bæði
bakteríu- og veirusýkingar. Lyf sem orsökuðu
TÞO voru amíódarón, nítrófurantóín, metótrexat
and búsúlfan. Brjóstakrabbamein var algeng-
asta krabbameinið í tengslum við TÞO. Einnig
voru allar þær konur sem greindust með TÞO
í tengslum við geislun með brjóstakrabbamein.
Iktsýki, fjölvöðvagigt og heilkenni Sjögrens voru
algengustu bandvefssjúkdómarnir í tengslum við
TÞO (7).
Öllum undirgerðum af TÞO í rannsókn okkar
hefur áður verið lýst (12). Enn er þó nokkuð óljóst
hver er algengasti undirhópur af TÞO. í rannsókn
Lohr et al. voru bandvefssjúkdómar algengasta
undirtegund TÞO (29). í íslensku rannsókninni
var sýking af ýmsu tagi algengasta orsökin.Teljum
við líklegt að stór hluti af trefjavefslungnabólgu af
óþekktri orsök sé einnig orsakaður af sýkingu, það
er að sýking setji ferilinn í gang. Af hverju greinist
þá ekki trefjavefslungnabólga eftir sýkingu oftar?
Líklega eru tvær ástæður. í fyrsta lagi er ekki
alltaf leitað nógu ítarlega, til að mynda með blóð-
vatnsprófum og mótefnamælingum. í öðru lagi er
líklegt að sýkingin og jafnvel ummerki hennar séu
gengin yfir.
Trefjavefslungnabólga af þekktri orsök við
ákveðnar kringumstæður
Bandvefssjúkdómar: Þekkt er að margir band-
vefssjúkdómar geta lagst á lungun og meðal
annars valdið trefjavefslungnabólgu. Helst eru
það iktsýki, Sjögrens heilkenni og vöðvabólgu-
sjúkdómar (inflammatory myopathies) sem valda
trefjavefslungnabólgu en rauðir úlfar eða hersl-
ishúð (scleroderma) síður, en þekkist þó (25-28).
Nauðsynlegt er að um virkan bandvefssjúkdóm sé
að ræða ef greina á trefjavefslungnabólgu.
Aðrar kringumstæður
Trefjavefslungnabólga er þekkt í tengslum við
fjölda annarra sjúkdóma. Meðal þeirra eru
Faraldsfræði og lýðfræðilegir þættir
Ekki eru til margar rannsóknir á faraldsfræði
trefjavefslungnabólgu og stærsta og eina faralds-
fræðirannsóknin sem gerð hefur verið á heilli þjóð,
svo vitað sé, er á íslandi (5). Um að ræða rannsókn
sem tók yfir 20 ára tímabil, frá 1984-2003 og greind-
ust 104 sjúklingar með trefjavefslungnabólgu, þar
af 58 með TÓO og 46 með TÞO. í rannsókninni
mældist meðalnýgengi trefjavefslungnabólgu 1,97
á hverja 100.000 íbúa yfir tímabilið þar af 1,10 fyrir
TÓO og 0,87 fyrir TÞO. Fór nýgengið stigvaxandi
allt tímabilið og var komið í 3,06 síðustu fjögur
ár rannsóknirnar. Jókst því nýgengið marktækt á
tímabilinu (p<0,0001), í það heila um 8,1% á ári
yfir tímabilið. Sýndi rannsóknin því fram á hærra
nýgengi trefjavefslungnabólgu en fyrri rannsóknir
hafa gert þrátt fyrir að nota ströng skilmerki. í
30 LÆKNAblaðið 2008/94