Læknablaðið - 15.12.2011, Side 54

LYFJASPURNINGIN
Eru serótónín endurupptökuhemlar
öruggir í notkun á meðgöngu?
Elín I. Jacobsen
lyfjafræðingur,
verkefnastjóri
Miðstöðvar
lyfjaupplýsinga
Landspftala
eHnjac@landspitaH.is
Einar S.
Björnsson
meltingarlæknir og
formaður lyfjanefndar
Landspitala
einarsb@landspitali. is
Höfundar taka fúslega við athugasemdum
frá lesendum um pistlana og önnur lyfjatengd efni.
Fyrir nokkrum vikum var þeirri frétt
slegið upp í dönskum fjölmiðlum að
notkun þunglyndislyfja á meðgöngu hefði
valdið fósturskaða í þónokkrum tilvikum
þar í landi. Hvergi kom þó fram í fréttinni
hvaða lyf hefði verið um að ræða, annað
en að þetta hefðu verið „lykkepiller". í
framhaldinu hafði fréttamaður Ríkisút-
varpsins samband við Miðstöð lyfjaupp-
lýsinga og vildi vita hvort við vissum af
tilvikum á íslandi þar sem vitað væri að
þunglyndislyf hefði valdið fósturskaða.
Fréttamaðurinn vissi ekki hvaða lyf hefði
verið um að ræða í dönsku fréttinni.
Þegar talað er um„lykkepiller" koma
serótónín endurupptökuhemlar (SSRI-lyf)
óhjákvæmilega upp í hugann. Við ákváð-
um því að skoða hvað nýjustu upplýsingar
segðu um notkun SSRI-lyfja á meðgöngu.
Á vef dönsku lyfjastofnunarinnar segir
að stofnuninni hafi frá júní til október
2011 borist 12 tilkynningar um 21 mögu-
lega aukaverkun af ýmsum toga á börn
mæðra sem höfðu tekið SSRI-lyf á með-
göngu.1 Mjög mikilvægt er að hafa í huga
að ekki hefur verið sannað orsakasam-
band í þessum tilfellum en stofnunin hef-
ur sent þetta mikilvæga mál til umfjöllun-
ar í nefnd evrópsku lyfjastofnunarinnar
um lyfjagát (EMA-Pharmacovigilance
Working Party). Vert er að fylgjast með
framgangi mála þar.
Áhrif SSRI-lyfja á meðgöngu hafa
verið mikið rannsökuð en niðurstöður
um mögulega aukna hættu á fósturskaða
eru misvísandi.2 Þekktur er mögulegur
viðvarandi lungnaháþrýstingur og tíma-
bundin fráhvarfseinkenni hjá nýfæddum
börnum mæðra sem tóku SSRI-lyf seint
á meðgöngu.3 Nokkrar faraldsfræðilegar
rannsóknir hafa verið birtar á þessu ári
um áhrif SSRI-lyfja á fóstur. I finnskri
afturskyggnri ferilrannsókn2 voru gögn
úr fæðingarskrám og lyfjagagnagrunni
notuð til að bera saman börn mæðra sem
höfðu tekið SSRI-lyf á fyrsta þriðjungi
meðgöngu og börn annarra mæðra.
Niðurstöður bentu til lítillega hækkaðrar
tíðni sleglaskiptagalla (ventriculcir septal
defects) vegna flúoxetíns og aukinnar tíðni
galla í útflæðisrás hægri slegils (right
ventricular outflow tract defect) vegna pa-
roxetíns. í nýrri yfirlitsgrein3 þar sem rýnt
var í þær rannsóknir sem birst hafa um
áhrif SSRI-lyfja á meðgöngu og aðferða-
fræði skoðuð sérstaklega, segir að niður-
stöður rannsókna séu misvísandi og ým-
islegt athugavert við aðferðafræði þeirra.
Aðeins lítill hluti rannsókna taki tillit til
undirliggjandi sjúkdóma mæðra og áhrifa
þeirra á fóstur. í rannsóknum þar sem
tekið er tillit til slíks er þýðið oft lítið og
styrkur rannsóknar því ekki nægur til
að draga tölfræðilega marktækar álykt-
anir. Þá sé ekki nægjanlega tekið tillit til
aukinnar tíðni reykinga, áfengisneyslu
og lyfjamisnotkunar þunglyndra mæðra
og ekki heldur skammta SSRI-lyfjanna,
meðferðarlengdar, annarrar lyfjanotk-
unar og fleiri þátta sem gætu haft áhrif á
meðgöngu og afdrif fósturs.3 Þessi atriði
eru grundvallaratriði við mat á orsaka-
tengslum lyfja og mögulegra aukaverkana
samkvæmt stöðlum Alþjóðaheilbrigðis-
stofnunarinnar um orsakatengsl.4
Þess ber að geta að í gangi er samnor-
ræn rannsókn sem ísland er aðili að, þar
sem rannsökuð eru tengsl á milli notkun-
ar geðdeyfðarlyfja á meðgöngu og áhrifa
á fóstur með því að bera saman gögn úr
fæðingarskrám við lyfjagagnagrunna.
Samantekt: Ekki er vitað til þess að tilfelli
fósturskaða vegna SSRI-lyfja hafi verið
tilkynnt á íslandi. Meðferð við þunglyndi
á meðgöngu er stundum nauðsynleg,
einnig með SSRI-lyfjum. Niðurstöður far-
aldsfræðilegra rannsókna eru misvísandi
og rannsóknir stundum ekki nægilega
vandaðar hvað varðar aðra undirliggjandi
þætti. Ekki hefur tekist að sýna fram á
fósturskaða með óyggjandi hætti. Nýjar
rannsóknir benda til aðeins hækkaðrar
tíðni hjartagalla vegna flúoxetín og parox-
etín á fyrsta þriðjungi meðgöngu. Mikil-
vægt er að læknar tilkynni mögulegar
aukaverkanir lyfja á meðgöngu til Lyfja-
stofnunar.
Heimildir
1. Lægemiddelstyrelsen. laegemiddelstyrelsen.dk/en/
topics/side-effects-and-trials/side-effects/news/
adverse-reaction-reports-on-antidepressa - nóvember
2011.
2. Malm H, Artama M, Gissler M, Ritvanen A. Selective
serotonin reuptake inhibitors and risk for major
congenital anomalies. Obstet Gynecol 2011; 118:111-20.
3. Grzeskowiak LE, Gilbert AL, Morrison JL. Investigating
outcomes following the use of selective serotonin
reuptake inhibitors for treating depression in pregnancy:
a focus on methodological issues. Drug Saf 2011; 34:
1027-48.
4. The Uppsala Monitoring Centre. who-umc.org/
Graphics/24734.pdf - nóvember 2011.
718 LÆKNAblaðið 2011/97