Læknablaðið - 15.04.2012, Blaðsíða 38

UMFJOLLUN O G GREINAR
Ómur barnshjartans
í eyöimörkinni
Við stöndum við vegarkantinn í eyðimörk-
inni og gónum út í buskann. Sandurinn er
gráleitari en ég átti von á, svona grágulur
og teygir sig svo langt sem augað eygir.
Engir úlfaldar, engir asnar, engin Bedúína-
tjöld. Bara þessi þráðbeini vegur einsog
blýantsstrik á gráum pappír. Það er 20
stiga hiti í janúar og ég velti fyrir mér hvað
ég hafi verið að hugsa þegar ég ákvað að
ferðast hingað í flíspeysu.
Við bíðum eftir lögreglufylgdinni sem
hafði átt að fylgja okkur frá flugvellinum
í Basra til Nasiriyah, þangað sem ferðinni
er heitið. Þar höfðu bara tekið á móti okkur
tveir skeggjaðir menn í jakkafötum. Ég
ferðaðist hingað samferða Don, sem er
perfusionisti frá Chicago og var að koma í
annað sinn. Frá fyrri ferðinni kannaðist
hann við annan manninn, Ahmed, sem
gekk beint að Don, kyssti hann á báðar
kinnar og sagði: „I love you". Ég sá ekki
betur en að það kæmi hálfgert fát á Don
við þessar innilegu móttökur. Ég fékk hins
vegar engan koss og öngva ástarjátningu.
Svo héldum við af stað útí eyðimörkina á
lúnu rúgbrauði. Þegar við höfðum keyrt í
hálftíma hringdi lögreglufylgdin og spurði
hvar í fjandanum við værum.
Við beygjum okkur niður og skoðum
litla steina í sandinum. Þeir eru sléttir og
líta út einsog þeir hafi verið pússaðir, sem
þeir eru einmitt. Sandblásnir í aldanna rás.
Ég kasta grænleitri steinvölu í sandinn. Nú
er í gangi trúarhátíð sía-múslíma í Irak,
þegar pílagrímar úr þeirra hópi ganga
til borgarinnar Karballa til að minnast
dauða Hússein ibn Ali, sem var frændi
Múhammeðs spámanns. Nýlegt sprengju-
tilræði sem beint var gegn pílagrímum
hefur gert það að verkum að margir
þeirra ganga hvítklæddir, í einskonar lík-
klæðum, því þeir vilja vera reiðubúnir
ef þeir skyldu láta lífið á göngunni. Ég
minnist á sprengjutilræðið við Don. Hann
hafði heyrt það frá innfæddum í síðustu
ferð að oft séu hryðjuverkamennirnir ekki
endilega með nein sérstök skotmörk í
sigti. Þeir fari bara út að keyra og bíði eftir
að þeir sjái eitthvað sem er þess virði að
skjóta á eða sprengja í loft upp. „Einsog
t.d. tvo bleiknefja," hugsa ég. „Tvo full-
trúa hinna viljugu þjóða, sem svitna í
vegarkantinum." Þrátt fyrir flíspeysuna
og hitann úti snöggkólnar mér við þessar
upplýsingar og langar helst að skríða aftur
inní bíl. Kannski fela mig undir sæti.
International Chlldren's Heart Foundation og
móralskar vangaveltur
Við erum mættir til írak sem hluti af
teymi á vegum International Children's
Heart Foundation (www.babyheart.org).
Þetta eru samtök sem stofnuð voru 1993 af
William Novick, barnahjartaskurðlækni
frá Memphis. Tilgangurinn er að með-
höndla börn með meðfædda hjartagalla í
vanþróuðum löndum og þjálfa starfsfólk
á hverjum stað, svo það geti á nokkrum
árum öðlast þá þekkingu og reynslu
sem þarf til að meðhöndla börnin án
utanaðkomandi aðstoðar. Árið 2011 voru
farnar 32 tveggja vikna ferðir á vegum
samtakanna, til 12 landa, og framkvæmdar
um það bil 450 hjartaaðgerðir. Ég fann
þessi samtök á netinu og fór í mína fyrstu
ferð til Hondúras í október 2010. Hondúras
er fátækt land í Mið-Ameríku sem varð
illa úti í fellibylnum Mitch sem gekk yfir
landið 1998. 5000 manns misstu lífið auk
þess sem 33.000 hús og 70% af vegakerfinu
eyðilögðust. í fyrstu var ég á báðum áttum
hvort ég ætti að ganga til liðs við þessi
sérhæfðu samtök eða einhver önnur sem
sinna algengari vandamálum. Sjúkdómar
einsog meðfæddir hjartagallar eru mjög
sérhæfðir og meðhöndlun þeirra er dýr.
Þannig kostar hver aðgerð á vegum ICHF
að meðaltali 250.000 krónur sem er mun
meira en meðferð margra algengra og al-
varlegra kvilla, svo sem lungnabólgu, nið-
urgangs og malaríu, þó að í samanburði
við Vesturlönd séu þessar hjartaaðgerðir
ódýrar (sex milljónir króna í Lundi, Sví-
þjóð). Ég velti fyrir mér hversu mörgum
börnum með þessi vandamál væri hægt
að bjarga fyrir hverja hjartaaðgerð sem
væri framkvæmd. Einfaldir hlutir eins og
bólusetningar, aðgangur að hreinu vatni,
notkun flugnaneta og sýklalyfja gætu
þannig bjargað mun fleiri mannslífum en
hjartaaðgerðir á börnum. Ég sá það líka
á fyrsta degi mínum í Hondúras hversu
hrikaleg umferðarmenningin var og hugs-
aði með mér að líklega væri affarasælast
að eyða okkar sjóðum í umferðarfræðslu.
Þannig gætum við sjálfsagt bjargað miklu
fleiri mannslífum en með því að gera að-
gerðir á nokkrum hjartveikum börnum. En
eitt útilokar ekki annað. Til eru ógrynni
hjálparsamtaka sem safna fé til meðhöndl-
unar á ólíkum sjúkdómum. Það sá maður
vel á flugvellinum í Tegucigalpa í Hond-
úras, þar sem fjöldi manns gekk á milli
minjagripabúða í litlum hópum, klædd í
samstæða stuttermaboli - oft með merki
hjálparsamtaka á brjóstinu og ritningarorð
á bakinu - allir komnir til að sinna ein-
hverjum ákveðnum sjúklingahópi sem þeir
höfðu tekið uppá sína arma. Fyrsta daginn
sem ég vann á spítalanum mættu ráð-
herrahjón nokkur með myndatökumenn
frá þremur sjónvarpsstöðvum í eftirdragi.
Þau voru heilbrigðið uppmálað í stífpress-
uðum fötum og með nýbótoxuð andlit. Og
einsog stjórnmálamönnum einum er lagið,
þegar þeir standa frammi fyrir mynda-
vélum, gripu þau fyrsta barnið sem þau
sáu úr fangi móður sinnar og kysstu það.
Stúlkan varð auðvitað skelfingu lostin
og grenjaði hástöfum. Hún lét hvorki
múta sér með sleikjó né sápukúlum, svo
fljótlega missti PR-deildin áhugann. Þegar
hjónin brunuðu burt, hvort í sínum Range-
rovernum og við stóðum kófsveitt við að
róa barnið, velti ég því fyrir mér hvort ekki
væri hætt við að fátæk ríki einsog Hond-
úras, þar sem 65% þjóðarinnar lifa undir
fátæktarmörkum, yrðu háð ölmusunni. Að
ráðamenn verði svo ánægðir með að stór
hluti heilbrigðiskerfisins sé fjármagnaður
J
230 LÆKNAblaðið 2012/98