Læknablaðið - 15.04.2012, Blaðsíða 66

Ritstjórn vill fá fleiri raddir kolleganna til að hljóma. í þessu skyni hefur
blaðið kallað eftir pistlum frá formönnum sérgreinafélaga og undirdeilda
Læknafélags íslands og Reykjavíkur.|»w^,
Fyrir yöar iður
„Félag meltingarfræða" var formlega
stofnað 1970. Fyrsti formaður þess var
Ólafur Gunnlaugsson en Tómas Árni
Jónasson tók við formennskunni 1972-
1975. Á þessum árum hittust lærifeður
okkar reglulega á tilfellafundum, skoðuðu
myndir teknar með hálfstífri „gastro-
cameru" og röntgenmyndir ásamt Ás-
mundi Brekkan röntgenlækni á Borgar-
spítalanum.
Meltingarlæknar á Islandi voru flestir
24 árið 2009, þar af fjórir meltingarlæknar
barna. Síðustu tvö ár hafa 5 flutt til út-
landa. Nokkrir eru búnir með sérnám en
hafa frestað heimför.
Ellefu meltingarlæknar starfa á Land-
spítala, 9 í hlutastarfi. Fjórir þeirra koma
frá St. Jósefsspítala. Mikill missir er að
góðri starfsemi sem þar var rekin í mörg
ár. Fimm meltingarlæknar búa og starfa á
landsbyggðinni, á Akureyri, Húsavík og
ísafirði. Þrír starfa á Akureyri, þar af einn
barnalæknir. Meltingarlæknar búsettir í
Reykjavík vinna hlutastarf á sjúkrahúsun-
um á Akranesi, Selfossi og Suðurnesjum.
Nickolas Cariglia (Nick) kom fyrst til
Islands 1972, læknanemi í sumarfríi. Hann
var þá ráðinn sem aðstoðarlæknir á hand-
lækningadeild FSA (Akureyri) og flutti
sem meltingarlæknir til Islands 1979. Nick
fór snemma að nota maga- og ristilspegl-
anir auk gallvegaþræðinga (ERCP) í starfi
sínu. Hann er ábyrgur fyrir því að undir-
ritaður valdi sér þessa sérgrein.
Tæknin við greiningu meltingar-
sjúkdóma er sífellt að batna. Nú má sjá
minnstu æðar og slímhúðaryfirborð
með stafrænni tækni við maga- og ristil-
speglanir. Auðvelt er að snara sepa í ristli
og fyrirbyggja þannig krabbamein. Með
ERCP má oft fjarlægja steina eða losa
um illkynja flæðishindrun í gallvegum.
Ómskoðun við speglun (EUS) hjálpar við
stigun illkynja meina. Holsjárskoðun með
hylki gerir mögulegt að finna minnstu
smáblæðingar frá smáþörmum. Góðar
tölvusneiðmyndir og segulómun gera
ástungur oft óþarfar.
Sannleikurinn er síbreytilegur. Einu
sinni var jörðin flöt. Við fengum magasár
af stressi. Erfitt var að lækna sárin og
þau komu sífellt aftur. Sjúklingar dvöldu
á sjúkradeildum á sérfæði og rúmlegu
vikum og jafnvel mánuðum saman. Oft
þurfti að skera burt stóran hluta magans
og klippt var á Vagustaugina.
Þegar áströlsku læknarnir Marshall og
Warren komu með kenningu sína 1982 um
Helicobacter Pylori (HP) sem orsök maga-
og skeifugarnarsára trúðu þeim fáir. Þeir
fengu Nóbelsverðlaunin í læknisfræði
árið 2005 fyrir þessa uppgötvun. Nú eru
flest magasár læknuð með sýklalyfjum.
Ákveðna tegund lymphoma í maga
„MALT-oma" má einnig rekja til HP-
sýkingar. Margir vonuðu að fleiri bólgu-
og sjálfsofnæmissjúkdóma mætti rekja til
sýkinga en erfitt hefur reynst að sanna
orsakatengslin.
Síðustu áratugi hefur meðferð á flestum
sjúkdómum í meltingarfærum batnað.
Öflugir prótondæluhemlar bæta sýrutengd
* mein. Erfiða bólgusjúkdóma í þörmum
má oft hemja með ónæmisbælandi með-
ferð þar sem mótefni gegn TNF-alfa hafa
reynst vel, líkt og við gigt- og húðsjúk-
dómum.
Skurðaðgerðir við magasárum eru
nú mjög sjaldgæfar og oftast duga öfl-
ugir sýruhemlar við bakflæði. Gömlu
gigtarlyfin valda þó enn maga- og þarma-
blæðingum og jafnvel götun (perforation)
sem þarfnast skurðaðgerðar. Mikilvægir
samstarfsfélagar meltingarlækna eru enn
skurðlæknar meltingarfæra. Oftast vegna
illkynja meina. Ristilkrabbamein er langal-
gengasta og mikilvægasta illkynja mein
sem meltingarlæknar fást við. Fáir efast
um gagnsemi þess að leita skipulega að
ristilkrabbameini með hægðaprufum eða
Trausti Valdimarsson
formaður Félags sérfræðinga
í meltingarsjúkdómum
trausti. valdimarsson@hve.is
ristilspeglunum. Reiknað hefur verið af
heilsuhagfræðingum að slík leit margborgi
sig og tryggingafélög í Bandaríkjunum
greiða fyrir ristilspeglun tryggingartaka
sinna.
Smáþarmar okkar eru duglegir við
að sjúga hitaeiningar úr næringunni.
Varaforði verður vandamál. Nútímalífsstíll
með bílum og öðrum þægindum veldur
því að við hreyfum okkur sífellt minna.
Öll þiggjum við hreyfiþörf í vöggugjöf.
Mörgum tekst að bæla þessa þörf. Lyftur
sem voru hannaðar fyrir hreyfihamlaða
og vöruflutninga eru notaðar af frískum.
Allt bilar sem ekki er notað. Ef þú hættir
að gera það þá hættir þú að geta það! Hjá
flestum jarðarbúum er enn mikið framboð
á mat. Þegar önnur ráð duga ekki hefur
hjáveituaðgerð (ileal bypass) reynst mörg-
um vel. Er ekki öfugsnúið að við þurfum
að takmarka frábæra starfsemi þarmanna?
Oftast má greina og meðhöndla sjúk-
dóma í meltingarfærum án innlagnar á
sjúkrahús. Sjúkrarúmum hefur fækkað
mikið síðustu árin og flestir meltingar-
læknar starfa mest á göngudeildum eða
læknamóttökum utan sjúkrahúsa.
Meltingarlæknar hittast enn á tilfella-
fundum og í árlegum vor- og/eða haust-
ferðum. Norræna þingið í meltingarsjúk-
dómum verður haldið á Islandi 12.-15. júní
2012, heimasíða þingsins er: ngc2012.com.
Það hefur verið haldið 6 sinnum á íslandi
síðan 1975. Þátttaka síðustu ár hefur farið
minnkandi. Margir sækja frekar stærri
ráðstefnur og því hefur verið ákveðið að
þingið í sumar verði það síðasta í röðinni.
Einar S. Björnsson yfirlæknir og prófessor
verður forseti þingsins. Meltingarlæknar
í undirbúningsnefnd eru staðráðnir í að
gera veg þess sem mestan.
Vinir meltingarfræða munu ekki hætta
að hittast. Fyrir yðar iður!
258 LÆKNAblaðið 2012/98