Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 13

INNLENT
Umframbirgðir eru gífurlegar, enda er
kjöt flutt út með mikilli meðgjöf og því
jafnvel hent.
virðisrétti hefur af mörgum verið kallað
„kosningavíxillinn'* og könnuðust flestir við-
mælenda Þjóðlífs við þá nafngift. Bréfið kom
til bænda skömmu áður en kosningar gengu í
garð.
En þessi ákvörðun átti eftir að draga dilk á
eftir sér, því samkvæmt skilningi stjórnar
Framleiðnisjóðs gat sjóðurinn ekki tekið að
sér þennan viðbótarfullvirðisrétt fyrr en
honum tækist að losa sig að fullu við þau 800
tonn sem sjóðurinn tók fjárhagslega ábyrgð á
með búvörusamningnum 1986. Viðbótarút-
hlutun þessi á fullvirðisrétti var því ekki
„réttlætanleg" með tilvísun til nýgerðs bú-
vörusamnings.
Svo virðist vera sem landbúnaðarráðherra
hafi ekki gert sér grein fyrir að fjárhagslegar
forsendur skorti fyrir viðbótarúthlutuninni á
fullvirðisréttinum fyrr en hann skrifaði
stjórn Framleiðnisjóðs bréf, dagsett 2. júní
1987, þar sem farið var fram á það við stjórn
sjóðsins að hann tæki á sig verðábyrgð þeirra
17.000 ærgilda sem úthlutað var og kæmu til
slátrunar haustið 1988.
í svarbréfi Framleiðnisjóðs, dagsettu 3.
júní 1987 féllst stjórn sjóðsins á þessi tilmæli
ráðherra en þó með því skilyrði að sjóðnum
yrðu útvegaðir sérstakir peningar til þessa,
þannig að geta sjóðsins til að sinna lög-
bundnum verkefnum sínum yrði ekki þrengd
eða skert umfram það sem þegar hafði verið
gert. Að sögn Jóhannesar Torfasonar,
stjórnarformanns sjóðsins hafa enn engin
viðbrögð við þessu svarbréfi komið frá ráðu-
neytinu og því álítur sjóðsstjórnin að þessi
viðbótarúthlutun komi honum fjárhagslega
ekkert við.
Fjárhagslega forsendu skorti
Samkvæmt orðum Jóhannesar er ljóst að
fjárhagsleg forsenda þessarar viðbótarút-
hlutunar var ekki fyrir hendi hjá Framleiðni-
sjóði. í samtali við Þjólíf viðurkenndi Jón
Helgason að hann hafi ekki verið búinn að
ganga endanlega frá fjárhagslegri hlið þess-
arar ákvörðunar þegar hann lét af embætti
landbúnaðarráðherra sl. haust. „Hugmynd-
in var að Framleiðnisjóður tæki þennan full-
virðisrétt á sig og að hann losaði sig síðan við
hann með uppkaupum á fullvirðisrétti. Ég
man að ætlunin var síðan að bæta sjóðnum
þessa auknu byrði með því að endurgreiða
honum kjarnfóðursskatt. Þegar haustið 1987
var fullvirðisrétturinn skorinn niður hjá
hverjum framleiðanda um 0.3 til 0.6% til að
mæta hluta þessarar umframúthlutunar.
Þetta var að mínu mati nauðsynleg leiðrétt-
ing en ekki einhver kosningavfxill eins og
sumir hafa látið í veðri vaka. Framkvæmdin
byggðist á grundvelli reglugerðarbreytingar
á reglugerðinni um fullvirðisrétt og það var
tekið tillit til þessa í búvörusamningnum
1987.“
Samkvæmt þeim upplýsingum sem Þjóðlíf
hefur aflað sér þá hefði endurgreiðslan á
kjarnfóðursskatti í mesta lagi numið um 10 til
15 miljónum og því dugað Framleiðnisjóði
skammt. Hins vegar var sú leið fær að mæta
þessari umframúthlutun með því að taka
þann fullvirðisrétt sem bændur nýttu sér ekki
til framleiðslu sauðfjárafurða á árunum 1987
til 1988 og nýta hann á móti þessum um-
framrétti. En fyrir þessa lausn lokaði Jón
Helgason snemma árs 1988 er hann heimilaði
Framkvæmdanefnd búvörusamninganna að
greiða bændum af útflutningsbótafé fyrir
ónotaðan fullvirðisrétt vegna haustslátrun-
arinnar haustið 1987. Eftir stendur að Jón
Helgason gerði í raun engar ráðstafanir til að
mæta greiðslum vegna þessarar umframút-
hlutunar.
„Kosningavíxillinn“ greiddur
Þáverandi ríkisstjórn undir forsæti Stein-
gríms Hermannssonar hafði engar ráðstaf-
anir gert til að mæta fjárútlátum vegna
„kosningavíxilsins", hvorki með lagasetn-
ingu né öðru, þegar hún fór frá sumarið 1987.
Víxillinn „gjaldféll" að hluta við haustslátr-
unina 1988 og var greiddur af fjármálaráðun-
eytinu sl. haust vegna tilmæla núverandi
landbúnaðarráðherra, Steingríms J. Sigfús-
sonar.
Að sögn Þórhalls Arasonar í fjármála-
ráðuneytinu kom beiðni um aukafjárveit-
ingu uppá 60 milljónir króna vegna þessa til
ráðuneytisins sl. haust. „Fjármálaráðuneyt-
ið varð við þessu þótt um það startdi reyndar
deilur hvort þessi aukafjárveiting rúmist inn-
an ramma búvörusamnings, en strangt til
tekið er ekki svo“.
Ljóst er að nokkur eftirmáli mun verða af
þessari greiðslu ríkissjóðs. Verði ekki gripið
til einhverra ráðstafana er fyrirsjáanlegt að
ríkissjóður muni verða að greiða hundruð
milljónir á næstu árum án þess að fyrir því
séu lagalegar heimildir. í samtali við Þjóðlíf
kvaðst Sighvatur Björgvinsson, formaður
fjárveitingarnefndar líta þetta mál mjög al-
varlegum augum og kvað einsýnt að Alþingi
yrði að fjalla um málið. Að sögn Jóhannesar
Torfasonar má ætla að einungis í ár geti út-
flutningsbótaþörfin vegna þessa orðið um
100 miljónir.
Ríkisstjórnin ráðvillt
Svo virðist vera sem þörfin á aukafjárveit-
ingunni sl. haust hafi komið núverandi land-
búnaðarráðherra, Steingrími J. Sigfússyni, í
opna skjöldu, enda kynnti hann málið þegar
fyrir ríkisstjórninni og fól Ríkisendurskoðun
að yfirfara framkvæmd búvörusamning-
anna. Og svo virðist vera sem núverandi rík-
isstjórn Steingríms Hermannssonar hafi vilj-
að leysa þetta mál til bráðabirgða í kyrrþey,
því í skýrslu fjármálaráðherra, Ólafs Ragn-
ars Grímssonar, yfir aukafjárveitingar sl.
haust er þessi aukafjárveiting sett undir lið-
inn „Ákvæði samninga" og er þar skírskotað
til búvörusamningsins. í fjármálaráðuneyt-
inu fékkst engin skýring á því hvers vegna
þetta var gert, þegar Þjóðlíf spurðist fyrir um
þetta.
Óhjákvæmilega vekur sá pólitíski hringl-
andaháttur sem virðist hafa einkennt full-
virðisréttarfyrirkomulagið í landbúnaðinum
upp áleitnar spurningar um kerfið.
I ljósi þess að í gildandi búvörusamningi er
ekki gert ráð fyrir samdrætti í kindakjöts-
neyslu á samningstímanum, sem fyrst rennur
út árið 1992, er ljóst að ríkið hefur komið sér í
ákaflega stóra klemmu. Með undirskrift
Jóns Helgasonar skuldbatt ríkið sig í raun til
að afsetja allt það framleiðslumagn sem var
umfram innanlandsþarfir 5 ár fram í tímann,
án þess að magnstærðin væri ákvörðuð. Það
er í raun óskiljanlegt hvers vegna ekki var
gert ráð fyrir minnkandi neyslu, því að á
árunum á undan hafði hún farið minnkandi
ár frá ári. Það má því segja að þessi samning-
ur hafi þegar í upphafi verið óraunhæfur og
úr tengslum við markaðslegar forsendur,
þrátt fyrir fyrirmæli búvörulaganna um slíkt.
Og ekki bætti ákvörðunin um stóraukna
framleiðslu umfram ákvæði búvörusamning-
anna stöðu ríkisins í málinu.
Kristján Ari.
13