Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 56

MENNING
ofan af öllum afskiptum af verkalýðsmálum.
Mér er í minni ein slík aðför þegar húsfreyja
á heimili útgerðarmanns kom að Auðsstöð-
um. Eg hafði farið til dyra og fylgt konunni
inn, en þær stóðu hvor andspænis annarri
þegar húsfreyjan sagði af miklum móði: „Ég
fer ekki oftar með prjónaskap til þín Guð-
rún, ef þú ætlar að halda áfram að skipta þér
af þessum vöskunarkerlingum." Svarið var
stutt og fylgdi því ákveðin bending: „Dyrnar
standa opnar."
Fleiri efnaðir viðskiptavinir drógu að sér
höndina þó þeir gæfu engar yfirlýsingar þar
um.
í stjórnum og nefndum á
kreppuárunum
Formennsku í Kvennadeild V.D. fyldi
seta í stjórn Verkamannafélagsins og einnig
seta í nefndum á þeim vettvangi. En verka-
fólk í Vestmannaeyjum átti einnig í baráttu
um verslunina. f>ar hafa starfað kaupfélög og
þar á meðal Kaupfélag verkamanna sem ís-
leifur Högnason stjórnaði. Par var Guðrún í
stjórn frá upphafi og þar til hún flutti úr
Eyjum.
Pau samtök sem hér um ræðir voru undir
leiðsögn vinstri manna í Alþýðuflokki og eft-
ir 1930 Kommúnistaflokksins. Félagsstörfin
mótuðust því mjög af því að málin voru rædd
og ákvarðanir teknar í þröngum hópi áður en
þau voru tekin til almennrar umræðu í félög-
unum. Petta gat orðið býsna snúið og ekki
bætti það úr skák að fyrir kom að allt breytt-
ist eftir að bréf kom að sunnan eða að um
málefnið var ritað í Verkalýðsblaðinu.
Pessar aðstæður urðu meðal annars til
þess að Guðrún sótti um inntöku í Kommún-
istaflokkinn. Af því varð japl og jaml og
fuður, því leiðandi menn töldu hana eðlileg-
an tengilið milli flokksdeildarinnar og verka-
kvenna sem ekki voru taldar nægilega „skól-
aðar“ til þess að taka mikilvægar ákvarðanir
án leiðsagnar og e.t.v. notuðu þær ekki
heppilega „taktik“. En hvort sem þetta var
rætt lengur eða skemur þá lét Guðrún ekki af
þeirri ákvörðun sinni að ef henni væri treyst
til forystu, þá ætti hún rétt á að vera aðili að
ákvarðanatöku um stefnu og starfshætti.
Hún varð meðlimur og stjórnarmaður í Vest-
mannaeyjadeild K.F.Í. og kiknaði hvergi
undir kommúnistanafninu.
Fyrir þá lesendur sem ekki vita að Komm-
únistaflokkur Islands var öflugt stjórnmála-
afl á fjórða tugi aldarinnar, er rétt að rifja
upp tölu bæjarfulltrúa í Vestmannaeyjum á
þessum árum. I kosningum 1930 voru kjörnir
6 menn af lista Sjálfstæðisflokks og 3 menn af
lista Alþýðuflokks, en a.m.k. tveir þeir efstu
á þeim lista voru í vinstri armi Alþýðuflokks-
ins. Fjórum árum síðar, eða 1934 skiptust
bæjarfulltrúar þannig: Sjálfstæðisflokkur
fékk 5 menn, Alþýðuflokkur 1 mann og
Kommúnistaflokkur 3 menn.
Þetta var tímaskeið bræðravíga í íslenskri
verkalýðshreyfingu og ein atlagan var stofn-
un Verkakvennafélagsins Snótar árið 1932.
Þá var Verkakvennadeildin með 150-60
meðlimi en Snót var stofnuð af 15 konum og
komst félagatalan upp í 30 á árinu. Af þess-
um átökum bárust fréttir
og meðal annars fékk
skopblaðið Spegillinn
veður af þessu og birti
teikningu af þáverandi er-
indreka ASÍ og fríðleiks-
konu úr Eyjum þar sem
þau stóðu upp úr þvögu
fundarkvenna, bentu
hvort á annað og hrópuðu:
„Þú hefur klofið!“ „Nei,
þú hefur klofið!“
Mikil vinna var lögð í
sættagerð á milli félag-
anna, Verkakvennadeild-
in gerð að sjálfstæðu fé-
lagi, óháðu Drífanda og
margir möguleikar skoð-
aðir til sameiningar bæði
verkakvenna og einnig
sjómannafélaganna sem
orðin voru tvö. Því starfi
var ekki lokið fyrr en 1937,
þegar félögin sameinuðust
undir nafni Snótar.
Aratugimir milli heims-
styrjaldanna voru vaxtar-
og umbrotaskeið í sögu ís-
lenskrar verkalýðshreyf-
ingar. Konur báru enn skarðan hlut frá borði
en höfðu sýnt djörfung og hæfni til þess að
skipuleggja samtök sín. Samningsréttur
verkalýðsfélaga var viðurkenndur af at-
vinnurekendum og stjórnvöldum svo og
verkfallsréttur í vinnudeilum. Þrátt fyrir
þessa sigra hafði samtökum verkafólks ekki
tekist að koma í veg fyrir atvinnusviptingu og
margskonar búsifjar sem forystufólki í
verkalýðsbaráttunni voru búnar af valda-
mönnum.
Guðrún á Auðsstöðum flutti frá Vest-
mannaeyjum árið 1933 og fylgdi henni
hlýhugur verkafólks og virðing þeirra sem
hún hafði átt í átökum við. Hún lést í Reykja-
vík 1955 og var jarðsett í Vestmannaeyjum.
Reykjavík, apríl 1989
Þórunn Magnúsdóttir sagnfræðingur
Við samantekt vegna aldarminningar móður
minnar Guðrúnar Jónsdóttur frá Auðsstöð-
um hef ég stuðst við endurminningar mínar
frá œskuárum og ritaðar heimildir s.s.: Ljós-
rit af fundagerðabók Verkakvennafélagsins
Hvatar, Þingtíðindi 7.þings ASÍ 1926,
Skýrsla til Alþýðusambands íslands frá
verkakvennafélaginu Hvöt, Vestmannaeyj-
um, ásamt bréfi dagsettu 10. nóv.1926, undir-
rituðu af Kristínu Jacobsen og Guðrúnu
Jónsdóttur. Jón Rafnsson: Vor í verum,
Reykjavík 1957.
Þórunn Magnúsdóttir
56