Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 16
Hagnaður
hjá
milliliðum
Stofnlánadcild landbúnaðarins, Búvöru-
deild Sambandsins, Mjólkursanisalan og
Osta- og smjörsalan skiluðu dágóðum hagn-
aði á sl. ári.
í samtali við Þjóðlíf upplýsti Leifur Jó-
hannesson, forstöðumaður Stofnlánadeildar
Landbúnaðarins að hagnaður deildarinnar
árið 1987 nam um 160 milljónum króna og á
árinu 1988 um 150 milljónum króna. „Stofn-
lánadeildin er rekin á bankagrundvelli. Lán
til bænda eru verðtryggð með 2% vöxtum.
Lán til vinnslustöðva bera 6 til 8 % vexti og
eru til hálfs gengistryggð og hálfs verð-
tryggð.“
Sömu sögu er að segja um fleiri stofnanir
og fyrirtæki er tengjast landbúnaðinum.
Pannig segir t.d. í nýlegri fréttatilkynningu
frá Upplýsingaþjónustu landbúnaðarins að á
síðasta ári var 5.7 millj. króna hagnaður af
rekstri Búvörudeildar Sambandsins. Og á
aðalfundi Mjólkursamsölunnar, sem haldinn
var 17. mars sl., kom í ljós að árið 1988 var
einnig mjög hagstætt fyrir það fyrirtæki. í
INNLENT
máli Guðlaugs Björgvinssonar, forstjóra
fyrirtækisins kom í ljós að veltan sl. ár var alls
tæplega 3 milljarðar krónur og að rekstrar-
tekjurnar voru 2.7 milljarðar. Eignir fyrir-
tækisins voru í árslok metnar á 2.4 milljarða
og eigið fé fyrirtækisins í árslok 1988 var
tæplega 1.4 milljarður.
Ekki var afkoma Osta- og smjörsölunnar
sf. heldur slök á árinu 1988. Heildarsala
fyrirtækisins á árinu nam rúmum 2.5 millj-
örðum króna og afskrifaðar voru viðskipta-
skuldir að upphæð 25 milljónir króna. Eignir
Osta- og smjörsölunnar í árslok voru metnar
á rúmlega 550 milljónir, skammtímaskuld-
Osta og smjörsalan er rekin með góðum
hagnaði.
irnar námu rúmum 280 milljónum en lang-
tímaskuldirnar tæpum 2 milljónum. Eigið fé
fyrirtækisins í árslok var 274 milljónir.
Kristján Ari.
■iljMrtria
Greiddar útfluttnlngsbætur 1985 tll 1988
uppmiknaftar til vertllags ársins 1988 mi6a6 vi6 þróun
framfœrsluvlsilölu.
f gildundi búvörulögum sem sett voru 1985. er gert ráö fyrir að ríkið greiði alls 9% af heildarverðmæt-
um búvöruframleiðslunnar í útflutningsbætur. Gert er ráð fyrir að hluti þeirra renni í Framleiðnisjóð
landbúnaðarins. Þrátt fyrir markmið laganna að lækka greiðslu útflutningsbúta, hefur framkvæmd
þeirra lcitt til |)ess gagnstæöa. Frá því lögin tóku gildi hafa útflutningsbæturnar hækkað um tæp 30%
aö raunvirði. Á síðastliðnum tveim árum hafa verið greiddar samtals rúmlega 510 milljónir í útflutn-
ingshætur umfram það sem búvörulögin gera ráð fyrir. (Ofangreindir útreikningar byggja á upp-
lýsingum sem Þjóðlíf aflaði sér hjá Hagstofu íslands og Fjármálaráðuneytinu. Rétt er aö taka fram að
endanleg tala um heildaverðmæti búvöruframleiðslunnar verðlagsárið 1987-88 liggja ekki enn fyrir.
Hcr er hún áætluð 10,5 milljarðar, en að sögn Hallgríms Snorrasonar Hagstofustjóra gæti hún orðið
500 millj. hærri. Færi svoyrðu útflutningsbótagreiðslunnar árið 1988 „einungis“rúmlega 300 milljónir
umfram ákvæði búvörulaga).
2.5 milljarðar á
/
Utflutningsbœtur
sprengja heimild
laga
Árin 1987 og 1988 voru greiddar útflutnings-
bætur sem samtals námu um 2.5 milljaröi
króna eða 500 milljónum króna umfram það
sem búvörulögin kveða á um.
Samkvæmt búvörulögunum er gert ráð
fyrir að útflutningsbætur ríkissjóðs skiptist í
tvo hluta, annarsvegar til að greiða niður
útflutninginn og hinsvegar sem framlag til
Framleiðnisjóðs. Gert er ráð fyrir að útflutn-
ingsbæturnar ár hvert nemi alls 9% af heild-
arverðmæti búvöruframleiðslunnar. Á árinu
1987 áttu 6% af heildarverðmætinu að renna
í hreinar útflutningsbætur en 3% sem fram-
lag til Framleiðnisjóðs. Á árunum 1988 til
tveimur árum
1992 átti skiptingin hins vegar að vera 5% í
útflutningsbætur og 4% í Framleiðnisjóð.
Hjá Hallgrími Snorrasyni, Hagstofu-
stjóra, fengust þær upplýsingar að heildar-
verðmæti búvöruframleiðslunnar á verðlags-
árinu 1986 til 1987 nam um 9.4 milljörðum
króna og á verðlagsárinu 1987 til 1988 um
10.5 milljörðum. Uppreiknað til verðlags
ársins 1988 hefðu því heildarútflutningsbæt-
urnar fyrir árin 1987 og 1988 átt að nema
rúmum 2 milljörðum. í raun voru greiddar
útflutningsbætur árin 1987 og 1988, reiknuð á
verðlagi ársins 1988 rúmlega hálfum milljarði
• hærri en búvörulögin kveða á um, eða alls
um 2.5 milljarðar. Útflutningsbæturnar sl.
tvö ár hafa því m.ö.o. verið 25% hærri en lög
gera ráð fyrir. Útflutningsbæturnar hafa
hækkað um tæp 30% frá því að búvörulögin
voru sett 1985.
Kristján Ari.
INNLENT
300 tonna
víxillinn
Vorið 1987 var hópi bænda send tilkynning
um aukinn fullvirðisrétt. Úthlutað var með
þessum hætti fullvirðisrétti sem nemur sam-
tals 300 tonnum af kindakjöti á ári. Hvorki
búvörulögin né gildandi búvörusamningur
gera ráð fyrir þessu framleiðslumagni. Út-
hlutun þessi gengur undir nafninu „kosn-
ingavíxillinn“ og þýðir útgjaldaauka upp á
hundruð milljónir fyrir ríkissjóð, utan laga.
Þegar Þjóðlíf grennslaðist fyrir um það
hvernig staðið var að viðbótarúthlutuninni
var fátt um svör í landbúnaðarráðuneytinu.
Að sögn Guðmundar Sigþórssonar, skrif-
stofustjóra í ráðuneytinu og formanns Fram-
kvæmdanefndar búvörusamningsins, var
ákvörðunin um þessa viðbótarúthlutun tekin
af ráðuneytinu en að öðru leyti hafi ráðu-
neytið ekki komið nálægt framkvæmdinni.
„Framkvæmdin var alfarið í höndum Fram-
leiðsluráðs“ sagði Guðmundur. Varðandi
fjármögnunina á þessari viðbótarúthlutun
kvað hann þáverandi landbúnaðarráðherra
hafi falið Framleiðnisjóði að annast hana.
Þessum skilningi Guðmundar höfnuðu
hinsvegar fulltrúar Framleiðsluráðs og
Framleiðnisjóðs algjörlega í samtölum við
Þjóðlíf. Að sögn Jóhannesar Torfasonar,
formanns stjórnar Framleiðnisjóðs, ber sjóð-
urinn enga fjárhagslega ábyrgð vegna þess-
arar úthlutunar. Að sögn Árna Jónassonar,
fulltrúa hjá Framleiðsluráði var framkvæmd-
in alfarið í höndum ráðuneytisins. „Reyndar
fékk ráðuneytið einn starfsmann okkar, Jón
Viðar Jónmundsson, lánaðan til verksins
vegna sérfræðiþekkingar hans, en hann vann
ekki að úthlutuninni á vegum Framleiðslu-
ráðs.“
í samtali við Þjóðlíf tók Jón Viðar undir
orð Árna. „Framleiðsluráð kom ekki á neinn
formlegan hátt inn í þessa viðbótarúthlutun.
Hinsvegar fékk Landbúnaðarráðuneytið
mig til aðstoðar við framkvæmdina til upp-
lýsingaöflunar. Þó svo að ég hafi verið starfs-
maður ráðsins þá starfaði ég ekki sem slíkur
fyrir ráðuneytið."
Að sögn Hauks Halldórssonar, formanns
Stéttarsambands bænda, var viðbótarúthlut-
unin á fullvirðisréttinum alfarið í höndum
landbúnaðarráðuneytisins, sem hafði ekki
samráð við Stéttarsambandið um ákvörðun-
ina. „Ég man að ég frétti fyrst af þessari
viðbótarúthlutun frá formanni eins héraðs-
sambandanna. Hann hafði samband við mig
og skýrði mér frá þvi að hann hefði fengið
sendan lista með nöfnum nokkurra bænda í
Aukaúthlutunin frá Landbúnaðarráðu-
neytinu var samtals upp á 13.500 ærgildi
með 3 til 4 þúsund ærgilda til leiðrétting-
ar, og jók heildarframleiðsluna upp á 300
tonn á ári.
héraðinu, sem ráðuneytinu teldist til að ættu
rétt á viðbótarúthlutun. Þetta bréf var sent
viðkomandi héraðssamböndum sem trúnað-
armál og í því var leitað eftir umsögn um
listann, hvort einhverjir aðrir í viðkomandi
héraði ættu meiri rétt.“
„Ráðuneytið bar ábyrgðina“
Eftir því sem Þjóðlíf kemst næst gerðist
það í málinu að ráðuneytið ákvað upp á sitt
eindæmi að útbúa lista yfir nöfn þeirra
bænda sem „talið var“ að ættu rétt á viðbót-
arúthlutun á fullvirðisrétti vegna sauðfjár-
framleiðslu. Þegar þetta fréttist til Stéttar-
sambands bænda og Framleiðsluráðs, sem
skv. lögum á að stjórna framleiðslunni, varð
uppi fótur og fit, og í kjölfarið gerði ráðið
tillögu um nokkra aðila sem „þurftu" á auka-
úthlutun að halda, en voru ekki á lista ráðu-
neytisins.
Ljóst er að landbúnaðarráðuneytið, og þá-
verandi landbúnaðarráðherra, Jón Helga-
son, báru fulla ábyrgð á viðbótarúthlutun-
inni. Aukaúthlutun þessa framkvæmdi
Landbúnaðarráðuneytið á grundvelli reglu-
gerðarbreytingarinnar frá 6. apríl 1987 og í
þeirri „trú“ að Framleiðnisjóður myndi taka
á sig greiðslur útflutningsbóta vegna þeirrar
framleiðslu sem af þessu hlytist. í þessari
„trú“ var hópi bænda send tilkynning um
aukinn fullvirðisrétt, samtals upp á 13.500
ærgildi. Að auki var úthlutað með þessum
hætti milli 3 og 4 þúsund ærgildum vegna
leiðréttingar á fyrri úthlutun. Þessi aukni
fullvirðisréttur hefur í för neð sér fram-
leiðsluaukningu á kindakjöti um rúmlega
300 tonn á ári.
Kristján Ari
16
17