Þjóðlíf - 01.05.1989, Blaðsíða 32

ERLENT
Samkeppni um
sjúklingana
Kenneth Clarke heilbrigðisráðherra hampar nýútkomnum til-
lögum um breytingar í heilbrigðismálum.
Breytingar í vændum
á heilbrigðiskerfi
Breta
í Brctlandi hefur stjórnin boðað
róttækustu breytingar í heil-
brigðismálum síðan opinbera
heilbrigðiskerfinu var komið á
fót þar í landi árið 1948. Ef af
þeim verður munu markaðsöflin
eiga greiðari aðgang að heil-
brigðisþjónustunni og hlutur
einkaaðila mun aukast frá því
sem nú er. Ennþá er verið að
móta og útfæra tillögurnar, en
Kenneth Clarke, hcilbrigðisráð-
herra gerir ráð fyrir að þeim
verði smám saman hrint í fram-
kvæmd á næstu þremur árum.
Breytingunum er ætlað að
koma í veg fyrir frekari útgjalda-
hækkun í heilbrigðismálum og
veita betri þjónustu. Það verður
höfuðverkur stjórnarinnar að
reyna að samræma þetta tvennt,
ekki síst þar sem heilbrigðis-
stofnanir í Bretlandi hafa búið
við mikinn fjárskort að undan-
förnu.
Helsta nýmæli í tillögum
Clarkes er hugmyndin um
„markað innan heilbrigðiskerfis-
ins“. Heimilislæknum stendur til
boða að hefja sjálfstæðan rekstur
með sérstakan fjárhag sem þeir
bera ábyrgð á. Gjaldtöku af
sjúklingum á að auka og er stefnt
að því að hlutfall slíkrar tekjuöfl-
unar hækki úr 47% í 60% af tekj-
um heimilislækna. Að öðru leyti
fá þeir borgað fyrir hvern sjúkl-
ing frá ríkinu og ræðst upphæðin
af aldri hans og félagslegum að-
stæðum. Læknarnir eiga að
keppa hver við annan um sjúkl-
inga með því að bjóða þeim sem
hagstæðast verð fyrir þjónustu
sína. Þurfi sjúklingur á sjúkra-
húsþjónustu að halda leitar lækn-
irinn tilboða hjá sjúkrahúsum og
sendir sjúkling til þess sem best
býður. í fyrstu verður þetta
aðeins bundið við afmarkaðan
fjölda lækna og tiltekna þjónustu
en á síðan að breiðast út. Yfir-
stjórn heilbrigðismála mun
áfram borga fyrir sérhæfða og
dýra þjónustu t.d. líffæraflutn-
inga og umönnun eyðnisjúkl-
inga.
Öll sjúkrahús eiga kost á — og
eru hvött til þess af stjóninni —
að losa sig undan yfirráðum
sveitarfélaga og gerast sjálfseign-
arstofnanir með sjálfstæðan fjár-
hag, en þó undir eftirliti ríkisins.
Þau afla sér tekna með því að
selja heilbrigðisyfirvöldum á sínu
svæði, heimilislæknum og ein-
stökum sjúklingum þjónustu
sína. Þá munu þau fá vald til að
semja um launakjör við starfsfólk
sitt.
Heilbrigðisyfirvöld á hverju
svæði eiga að verða kaupendur
læknisþjónustu í stað þess að
annast hana sjálf og þeim ber að
kaupa hana hjá einkaaðilum ef
þeir geta boðið betur en opinber-
ar stofnanir. Dregið verður úr
áhrifum sveitarfélaga sem munu
missa fulltrúa sína í svæðastjórn-
um heilbrigðismála. Þessar
svæðastjórnir verða hliðstæðar
framkvæmdastjórnum fyrirtækja
og kaupa þjónustu eigin sjúkra-
húsa, sjálfseignarsjúkrahúsa og
einkaaðila.
Til að auka aðhald í rekstri
verður viðhöfð nákvæmari end-
urskoðun reikninga og tillögum
endurskoðunarmanna um úrbæt-
ur fylgt betur eftir. Læknar eiga
að fá í hendur viðmiðunarskrár
um lyf en lyfjakostnaður hefur
vaxið jafnt og þétt. Á síðasta ári
nam hann tæpum 2 milljónum
sterlingspunda eða álíka miklu
og laun allra lækna.
Eldfimt mál
Þessar djörfu tillögur eru
dæmigerðar fyrir pólitískan stíl
Thatcher-stjórnarinnar sem áv-
allt hefur talið að sókn sé besta
vörnin. Þær sýna líka í hversu
sterkri stöðu ríkisstjórnin telur
sig vera. Það þarf hugrekki til að
ráðast í þessar umdeildu stór-
breytingar á heilbrigðisþjónust-
unni því þær hljóta að vekja
mikla andstöðu hjá almenningi
og efasemdir sjúklinga. Lækna-
samtökin hafa þegar gagnrýnt
þessar hugmyndir og segjast ætla
að berjast gegn þeim. Og skoð-
anakannanir sýna að hugmynd-
irnar eiga ekki miklum vinsæld-
um að fagna.
Stjórnin bendir á — og fáir
draga í efa — að hægt sé að koma
við sparnaði í heilbrigðiskerfinu
sem er með stærstu útgjaldalið-
um á fjárlögum. Sjúkrahús eru
afar misjafnlega nýtt, sem bendir
til þess að sum þeirra séu slælega
rekin. Ávísun lyfja er afar breyti-
leg eftir læknum og eins er mikill
munur á því hversu oft þeir leggja
sjúklinga inn á sjúkrahús. Með
nýja fyrirkomulaginu telur
stjórnin að læknar verði meðvit-
aðri um kostnað þjónustu sinnar
og sjúkrahús geti ráðstafað efn-
um sínum á miklu hagkvæmari
hátt en áður. Heilbrigðisstofnan-
ir eigi til dæmis miklar landar-
eignir og lóðir sem þær hafi ekki
þörf fyrir og geti selt til að fjár-
magna starfsemi sína.
Afleiðingar þessara breytinga
eru ófyrirséðar og telja margir að
hér sé stórt skref stigið í þá átt að
grafa undan opinbera heilbrigð-
iskerfinu. Gagnrýnendur halda
því að minnsta kosti fram að
valfrelsi lækna og sjúklinga muni
ekki aukast. Þvert á móti munu
hinir fyrrnefndu hafa ófrjálsari
hendur um að velja læknismeð-
ferð vegna fjárhagslegra sjónar-
miða. Þeir síðarnefndu eigi á
hættu að verða metnir „efna-
hagslega óhagkvæmir sjúkling-
ar“, einkum gamalmenni, fatlað-
ir eða fólk með langvarandi sjúk-
dóma og læknar vísi þeim frá af
þeim sökum. Og ófært sé að
sjúklingar verði sendir langt frá
heimilum sínum ef þar er að
finna ódýrari þjónustu en á
heimaslóðum. Sparnaði megi
vissulega ná í heilbrigðiskerfinu.
Ætli menn hins vegar að bæta
þjónustuna að einhverju ráði
verður að auka fjárveitingar til
hennar en útgjöld til heilbrigðis-
mála eru lægri á hvern mann í
Bretlandi en í flestum öðrum
Evrópuríkjum.
Stjórnin hefur ekki útfært til-
lögur sínar nákvæmlega og á eftir
að skýra fjölmörg álitamál sem
þær hafa í för með sér. En megin-
hugmyndirnar hafa verið kynnt-
ar og er útlit fyrir að þeim verði
komið í framkvæmd að stórum
hluta fyrir næstu kosningar, sem
flestir giska á að verði í maí eða
júní 1991.
Guðmundur Jónsson/
Bretlandi
32