Frjáls verslun - 01.10.2012, Síða 6

6 FRJÁLS VERSLUN 11. 2012
H
eitstrengingar íslensku bankanna um
þessi áramót ættu að vera megrun. Ekki
eingöngu vegna þess að kostnaður
þeirra er allt of mikill heldur ekki síður
vegna þess að á næstu árum verður
um allan heim mjög líklega lögð áhersla á að bankar
verði smærri og fleiri svo gjaldþrot einstakra banka setji
ekki allt á annan endann og ógni þjóðarbúskap ríkja.
Umræðan er um það hvort skattborgarar eigi og geti
bjargað stórum bönkum; að þeir taki á sig tap banka
en eigendur og starfsmenn hirði gróðann. Græðgin
kemur sömuleiðis við sögu. Eftir því sem bankar eru
stærri, feitari og þurftameiri því gráðugri verða þeir – og
um leið aukast líkurnar á að þeir fari yfir línuna yfir á
gráa svæðið og noti blinda augað gagnvart svikum og
prettum. Græðgin var uppspretta bankabólunnar sem
reið yfir heiminn. Þráinn Eggertsson, prófessor í hag­
fræði, orðar það svo í viðtali við Frjálsa verslun hér á
öðrum stað í blaðinu, að venjulegir viðskiptabankar víða
um heim hafi fengið heimild til að reka „spilavíti“ – þ.e.
starfa sem fjárfestingabankar – og að opinberir að ilar
hafi eftir sem áður tryggt innistæður í bönkunum. Kraf an
um aðskilnað hefðbundinna viðskiptabanka og fjár fest ­
ingarbanka er að hitna.
Ekki veit ég hvort tískukúrar duga á banka. Meg r­unarkúrar eru oft sagðir gefast illa og hver man t.d. ekki eftir Atkins­kúrnum sem var í tísku
fyrir nokkrum árum og byggist upp á miklu magni af
próteinum, fitu og litlu magni af kolvetni. Bankar fara
ekki á Atkins­kúrinn en þeir þurfa að fara í megrun.
Þeir þurfa að breyta um lífsstíl; annars fitna þeir fljótt
aftur. Líklegt er að sá lífsstíll gangi út á að smátt sé
fagurt – þ.e. að bankar verði fleiri og smærri og ekki
eins þurftafrekir. Flestir telja t.d. ólíklegt að stóru bank ­
arnir þrír á Íslandi fái að sameinast en þeir hafa skrifað
undir samkomulag um að þeir megi ekki taka yfir aðrar
fjármálastofnanir fyrr en seint á árinu 2014. Það er þá
sem þeir mega taka upp símann. Þegar rætt er um hag ­
ræðingu í bankakerfinu er yfirleitt fyrst spurt að því
hverjir geti sameinast fremur en hvernig sé hægt að
skera niður.
Það er kúltúr í bankakerfinu á Íslandi að hafa háa
útlánsvexti. Ekki er langt síðan bankar lánuðu verð tryggð
lán með 9 til 12% vöxtum ofan á verð trygg ing una. Þetta
er galið. Þegar rætt er um að afnema verð tryggingu
bregðast ráðamenn við og segja að þá þurfi að hækka
nafn vextina á móti um það sem nemi verðbólgunni.
Auðvitað hefur engan tilgang að afnema verðtryggingu
ef hún helst áfram á öðru formi. Fjármagnskostnaður á
Íslandi er kæfandi fyrir fjölskyldur og fyrirtæki. Eigna­
bruni heimila eftir hrun er hluti af þeirri umræðu og
líkja má við hamfarir.
Kostnaður bankakerfisins á Íslandi er 70 til 75 millj­
arðar króna á ári og hefur aukist um meira en 30% að
raungildi síðustu tvö árin. Laun eru hærri í bönkum
en flestum öðrum atvinnugreinum og hafa hækkað
meira en annars staðar. Þá er vaxtamunurinn í íslenska
bankakerfinu í kringum 4 til 5% miðað við 1 til 3% víða
erlendis. Enda er það svo að fé er fast í bönkunum þótt
raunvextir séu lágir og jafnvel neikvæðir. Stjórnvöld
tryggja innlánsreikninga. Fjórðungur af rekstrarkostnaði
banka er vegna upplýsingatækni og er hlutfallið hærra
en í nágrannalöndunum.
Fjöldi bankastarfsmanna á Íslandi er nánast sá sami
og fyrir hrun, eða um 5% af vinnumarkaðnum.
Hvern ig má það vera? Sambærileg hlutföll erlendis eru
3 til 4%. Ef jafna ætti stöðuna gæti þurft að segja allt
að 1.700 manns upp í bankakerfinu. Það getur orðið
erfi tt þegar allt verður vitlaust þegar tveggja manna
útibú er lagt niður úti á landi. Eigendur bankanna hafa
gefið það út að arðsemiskrafan sé um 15% af eigin fé.
Eigið fé bankanna er núna um 500 milljarðar og til að
ná ávöxtunarkröfunni þurfa bankarnir að skila um 75
milljarða hagnaði á ári fyrir eigendur sína. Með öðr um
orðum; framlegð bankanna fyrir 75 milljarða rekstr ­
ar kostnað og 75 milljarða hagnað þarf að vera 150
milljarðar króna á ári. Atvinnulífið stendur ekki undir
slíkri kröfu. Stærð bankakerfisins er núna um 2.500
milljarðar eða 1,7­föld landsframleiðsla. Í bankabólunni
var stærðin tíföld landsframleiðsla og ógnaði þjóðar­
búskapnum.
Þráinn Eggertsson segir í áðurnefndu viðtali að hann hafi nýlega séð grein þar sem höfundurinn hélt því fram að fjórar fjármálastofnanir í Banda­
ríkjunum hefðu náð þeirri stærð að hrun þeirra væri
ógnun við þjóðarbúskapinn vestra en jafnframt væru
þessir bankar svo stórir í sniðum að ríkið hefði ekki
bolmagn til að bjarga þeim. Too big to fail, too big to
save, sagði höfundurinn.
Mótmælahreyfingin Occupy Wall Street hefur feng ið byr
út um allan heim. Hún mótmælir því að skatt borg arar
bjargi bönkum og taki á sig tapið en eigendur þeirra
og starfsmenn hirði gróðann. Þess vegna er krafan um
fleiri og smærri banka, til að bankar geti farið á höf uð ­
ið, eins og hver önnur fyrirtæki, án þess að skatt borg ­
arar hlaupi alltaf til og bjargi þeim. En þetta er fín lína;
það er ógn við atvinnufrelsi að skipta sér of mikið af
stærð fyrirtækja þegar heimurinn allur er vett vangur
viðskiptanna.
Áramótaheit bankanna um þessi áramót blasir
við; megrun. Atkins­kúrinn? Varla. En megrun er
það. Hvers kon ar banka kerfi er það þar sem framlegð
bankanna fyrir rekstr arkostnað og hagnað þarf að vera
um 150 millj arð ar króna á ári? Það er of dýrt kerfi!
Bankar á Atkins-kúrinn?
Jón G. Hauksson
Áramótaheit
bankanna um
þessi áramót
blasir víða við;
megrun.
Atkins-kúrinn?
Varla.
En megrun
er það.
Leiðari
E
N
N
E
M
M
/
S
ÍA
/
N
M
5
5
4
8
5
Við bjóðum
góða þjónustu islandsbanki.is | Sími 440 4000
Gleðilegt nýtt ár!
Við óskum landsmönnum öllum farsældar á nýju ári og þökkum
viðskiptin á árinu sem er að líða.
Starfsfólk Íslandsbanka um land allt.