Þjóðlíf - 01.12.1990, Page 27

Dr. Robin Okey. Eins og sakir standa er ekki hægt að koma á sáttum milli lýðveldanna.
(Mynd: Dickon Mager)
orustu, og höfuðaðsetur serbnesku rétt-
trúnaðarkirkjunnar var í héraðinu um ald-
ir til miðbiks þeirrar átjándu, að Tyrkir
tóku fyrir það. Serbar segja að með full-
tingi Tyrkja hafi Albanar gengið milli bols
og höfuðs á þeim, og flæmt þá úr Kosovó.
— í öðru lagi atburðir síðustu ára:
Serbar fullyrða að árið 1968 hafi Tító, for-
seti Júgóslavíu, friðþægt Albana eftir
blóðugar óeirðir. Kosovó varð eins og lýð-
veldi eitt og sér. Leyft var að nota
kennslubækur frá Albaníu og háskólanum
í höfuðborginni Prisníu var stjórnað ein-
göngu af Albönum, svo dæmi séu tekin.
Við vorum heimskir og gáfum engu gaum,
sífra Serbar í dag. Öfgakennd þjóðernis-
hyggja fékk byr undir báða vængi, Alban-
ar hugðust hafa Kosovó fyrir sig eina.
— Ég held að það sé eitthvað til í þessu
hjá Serbum, og menn hljóta að skilja af-
stöðu þeirra. Getur ein og hálf milljón
Albana sagt tvöhundruð þúsund Serbum
að þeir séu fyrir og verði að fara? Albanar
svara að Serbar vilji fara og búa með öðr-
um Serbum, þeim sé ekki þröngvað til
eins eða neins. Það er að mörgu leyti rétt,
og Serbum til lasts verður að segja, að
ljótir kynþáttafordómar koma einnig til:
„Þeir fjölga sér eins og kanínur“ hnussa
þeir til að mynda. Albanar hafa langhæstu
fæðingartíðni í Evrópu. Serbum gremst
þetta sýnu meir í dag vegna þess að áður
fyrr mátti ekki kvarta, Júgóslavar áttu jú
að elska hver annan.
— En á hinn bóginn er ekkert undar-
legt að Albanar séu róttækir. Efnahagur
Kosovó er hrikalegur, miklu verri en ann-
arstaðar í Júgóslavíu, og Serbar hafa alls
engan friðarvilja sýnt í málinu. 1981 kröfð-
ust Albanar eigin lýðveldis, en Serbar
brutu þær tilraunir harkalega á bak aftur.
Nokkrir Albanar voru skotnir til bana.
Nú, síðastliðið sumar afnámu Serbar í
raun sjálfsstjórn héraðsins, í ár hafa þeir
bannað dagblað og sjónvarp Albana, og í
sumar leystu þeir þing þeirra upp. Alban-
ar hafa engin réttindi lengur.
Ekki er allt upp talið enn: Slóvenía,
nyrsta lýðveldið, hefur lýst yfir fullveldi
eins og Króatía. Þar að auki ákváðu Sló-
venar að taka landvarnir lýðveldisins í
eigin hendur. Júgóslavneski herinn hét
að bregðast fljótt við......
og tók á sitt vald varnarmálaskrifstof-
una í höfuðborginni Ljúbljana. En Sló-
venar komu krók á móti bragði, þeir
höfðu áður flutt höfuðstöðvar sínar annað.
Þetta var ágætis málamiðlun, báðir geta
sagst hafa staðið við orð sín. Hér sést
greinilega munurinn á ástandinu í Slóven-
íu og Króatíu, og svo í Kosovó. Þar eru
engar lausnir mögulegar, engir samning-
ar.
Maður verður samt að spyrja núna
hvernig standi á því að Júgóslavía sé enn
ein heild?
— Tvennt kemur til: Hinn kosturinn
og sterk staða kommúnista. í seinna stríð-
inu var valkosturinn vitaskuld ferlega
slæmur, Slóveníu skipt milli ítala og Þjóð-
verja, Króatar höfðu að vísu sitt leppríki,
Serbía dróst saman og varð að héraði í
kringum Belgrad, Búlgarar tóku Mak-
edóníu, ítalir Svartfjallaland, og Kosvó,
undir leppstjórn í Albaníu. Sjáðu til þetta
var ekkert freistandi.
— Kommúnistar buðu betri tíð, með
Tító í broddi fylkingar. Og hann var klók-
ur. Þeir hömpuðu ekki kommúnisma
heldur frjálsri Júgóslavíu. Tító rauf svo
allan vinskap við Stalín og Sovétríkin,
hætti við að þjóðnýta bújarðir, og Júgósla-
vía óx til vegs og virðingar, mikið til hans
vegna. Efnahagur landsins tók umtals-
verðum framförum, og það var mun frjáls-
ara en önnur ríki Austur-Evrópu.
Enda var Tító hafinn upp til skýjanna?
— Seiseijú mikil ósköp. T.d. var ég
þarna árið 1982, á annarri ártíð hans. Lofi
um Tító rigndi yfir mann. „Er ég hugsa til
ÞJÓÐLÍF 27