Frjáls verslun - 01.03.2015, Side 22

22 FRJÁLS VERSLUN 3 tbl. 2015
L
andsnet hf. er fyrirtæki
í opinberri eigu.
Hlut verk fyrirtækisins
er að tengja saman
raforkuframleiðend­
ur og raforkunotendur með
raflínum. Þessar tengingar hefur
Landsnet kosið að leggja með
svokölluðum loftlínum, oft miklum
háspennumöstrum sem allir
þekkja. Mörgum finnst þessi
möstur og rafstrengir lýta mjög
umhverfið auk annarra meintra
neikvæðra áhrifa. Fyrir liggur
að þessa rafstrengi sé hægt að
leggja í jörðu með miklu minni
umhverfisspjöllum. Landsnet vill
það hins vegar ekki og ber því
við að jarðlínur séu miklu dýrari.
Sú fullyrðing er þó umdeild. Sé
því á hinn bóginn trúað snýst
málið greinilega um hvort um­
hverfistjónið af loftlínunum vegi
þennan mun upp eða ekki.
Til eru þróaðar aðferðir til að
meta umhverfistjón til fjár. Þess­
um aðferðum er í ríkum mæli
beitt í nágrannaríkjum okkar og
iðulega skipulagsbundinn hluti
af ákvarðanatöku um opinberar
framkvæmdir. Kostnaður við
svona mat er óverulegur miðað
við framkvæmdakostnað og
hugsanlegt umhverfistjón. Það
er því hægur vandi og tiltölulega
ódýrt að slá mati á umhverfistjón
vegna loftlína. Þetta hefur Lands­
net látið undir höfuð leggjast.
Afleiðingarnar eru annars vegar
þær að vera kann að ýmsar
raflínulagnir Landsnets séu bein­
línis þjóðhagslega óhagkvæmar.
Hins vegar eru afleiðingarnar að
kynt er undir óþarfa ágreiningi
og deilum um atriði sem eru í
rauninni reikningsdæmi. Gera
verður þá kröfu til opin berra
fyrir tækja að þau leitist ávallt við
að haga starfi sínu í sam ræmi
við þjóðarhag. Þjóðarhagur
er réttlæting opinbers rekstrar
yfirleitt. Með því að Landsnet
hefur kosið að taka umhverfistjón
af framkvæmdum sínum ekki
með í reikninginn hefur fyrirtækið
í raun ákveðið að skeyta ekki um
þjóðarhag í starfi sínu. Það er illt,
en því miður er Landsnet ekki eina
opinbera fyrirtækið sem geng ur
fram með þessum hætti.“
TexTi: Svava JónSdóTTir
ragnar árnaSon
prófessor í hagfræði við Háskóla Íslands
EFNAHAGSMÁL
Landsnet og þjóðarhagur
álitsgjafar
„Gera verður þá kröfu til
opin berra fyrirtækja að
þau leitist ávallt við að
haga starfi sínu í sam ­
ræmi við þjóðarhag.“