Frjáls verslun - 01.04.2011, Blaðsíða 18

18 FRJÁLS VERSLUN 4.tbl.2011
Gjaldeyrishöftin
Áætlun Seðlabankans um af nám gjaldeyris­hafta byggist á mjög
takmörkuðum upplýsingum,
er­seinvirk,­flókin­og­skort­
ir tímasetningar og skýr
viðmið. Í 19. tbl. tímaritsins
Vísbending ar á þessu ári
lögðum við því til eftirfarandi
leið sem miðar að skjótu
afnámi haftanna án óþarfa
áhættu:
Ákveðnar tímasetningar
eiga að varða leiðina
Tímasetningum ætti ein­
ungis að vera hægt að
hnika ef breytingar verða
á mikilvægum og fyrirfram
tilgreindum forsendum.
Hleypa á öllum
krónueigend um að borðinu
Ef öllum krónueigendum er
hleypt að borðinu kemur
einfaldlega í ljós hverjir
vilja helst selja krónuna og á
hvaða verði.
Ákveðinn hluti
gjaldeyrisforð ans boðinn
til kaups
Um yrði að ræða takmark­
aðan hluta gjaldeyrisforðans.
Forðinn­er­hins­vegar­ríflegur­
og gæta verður að nægilegt
magn gjald eyris sé boðið til
kaups til að tryggja að gagn­
legar upplý s ingar fáist sem
fyrst um styrk krónunnar.
Álag á verð erlends
gjaldeyris í afnámsferlinu
Álagið í fyrsta útboði gæti t.d.
verið 25% ofan á opinbera
geng ið en farið lækkandi
í síðari út boðum. Um væri
að ræða skatt sem rynni í
ríkissjóð.
Ganga á rösklega til verks
Stefna ætti að afnámi hafta á
6­9 mánuðum.
Betri leið
Aflandsgengi­íslensku­krónu nnar hefur skipað stóran sess í umræðu
um gjaldeyr ishöftin og hefur
gjarnan verið lit ið til þess
sem vísbendingar um hvert
gengi krónunnar myndi leita
ef­höftum­yrði­aflétt.­„Þetta­
er það sem útlendingar vilja
borga fyrir krónuna“ er sagt í
umræðu manna á milli. Gengi
krónunn­ar­á­aflands­markaði­
hefur verið miklu lægra en opin­
bera gengið undanfarið. Þannig
hefur evran kostað 40­70%
fleiri­krónur­á­aflandsmarkaði­
en hérlendis undanfarna 18
mánuði. Það er því engin furða
að almenn ingur virðist hugsa
með hryllingi til þess sem gæti
gerst við afnám gjaldeyrishafta.
Aflandsgengið­segir­sem­betur­
fer ekkert til um það.
Af­hverju­er­aflandsgengið­
mark laus mælir á styrk krónunn­
ar? Breyting sem gerð var á
gjald eyris reglum í lok október
2009 fól í sér grundvall arbreyt­
ingu­á­aflands­krónunni.­Með­
henni­var­tekið­fyrir­innflutning­
á­aflandskrónum.­Notagildi­
aflands­krónunnar­snar­minnk­
aði við þetta. Fæst af því sem
hægt er að gera með „venju­
legri“ krónu má gera með
aflandskrónu.­Aflandskrón­
unni var því eiginlega breytt í
„afleita“­krónu,­mjög­frábrugð­
na þeirri krónu sem verslað
verður með eftir afnám hafta.
Fyrir þessa breytingu
aflandskrón­unnar­í­„afleitu“­
krónuna­hafði­innflutningur­
á­aflandskrónum­haft­það­
í för með sér að munur á
afl­andsgengi­og­opinberu­
gengi krónunnar hafði farið
minnkandi. Þannig kostaði
evran í október 2009 um 15%
fleiri­krónur­á­afl­ands­markaði­
en á innanlandsmarkaði.
Eftir breytinguna á gjald eyris­
reglunum snarlækkaði gengi
aflandskrónunnar­á­nokkrum­
vikum, eins og við mátti búast,
og kostaði evran um 50%
meira­á­aflandsmarkaði­en­
hérlendis í lok árs 2009. Hefur
munurinn haldist mikill síðan.
Að því leyti sem við viljum
yfirleitt­taka­mark­á­aflands­
markaðnum (og um það eru
áhöld vegna takmarkaðra
viðskipta) verður að túlka mun­
inn á opinberu innanlands­
gengi­og­aflandsgengi­fyrst­
og fremst sem mælikvarða á
notagildi­aflandskrónunnar­í­
samanburði við innanlands­
krónuna og væntingar um
breytingar á því. Ef vænting­
ar­skapast­um­að­aflands­
krónan muni senn líkjast
innanlandskrón unni meira ætti
munurinn á gengi þeirra að
minnka. Eitt af því sem getur
skapað slíkar væntingar eru
skref til losunar á höftum.
Styrking­aflandsgengisins­í­
kjölfar tilkynning ar Seðlabank­
ans 23. maí sl. um fyrirhuguð
aflandskrónukaup­kom­því­
ekki á óvart.
AflAndsgengið er mArklAus mælir
Rauði þráðurinn í áætlun um losun gjaldeyris hafta er að koma „óstöð ugum“ krónueignum erlendra aðila í hendur langtíma fjárfesta. Seðlabankinn metur að þessar eignir
séu um 465 ma. kr. Í umræðunni um gjald eyrishöft hefur stund­
um verið vísað til þessara eigna sem snjóhengju. Með þessari
mynd­líkingu­er­gefið­í­skyn­svo­ekki­verður­um­villst­að­þessar­
eignir séu varasamar, bresti varnirnar sé líklegt að snjóhengjan
falli­á­okkur­með­óskaplegum­afleiðingum.­Ýmsir­hafa­einnig­
bent á að lausar eignir sumra innlendra aðila gætu verið allt
eins hvikular. Þá kom fram á fundi nýverið að greining Arion
banka hefur áhyggjur af því að innlendar eignir sem erlendir
að ilar fá við skiptingu þrotabúa gömlu bankanna gætu verið
sama merki brenndar.
Reyndar er það svo að við höfum einungis mjög takmark aðar
vísbendingar um hversu hvikular þessar eignir væru ef á reyndi.
Hræðsla­við­fjármagns­flótta­byggist­á­getgátum.­Engar­upplý­s­
ingar hafa verið á borð bornar sem styðja að þessi hræðsla eigi
við rök að styðjast og grundvallarhagstærðir, s.s. mikill viðskipta­
afgangur og lágt gengi krónunn ar í sögulegu samhengi, gefa
þvert á móti ástæðu til að ætla að krónan eigi inni styrkingu.
Greiningardeild­JP­Morgan­lýsti­því­yfir­í­apríl­sl.­að­hún­teldi­
Seðlabankann fullsvartsýnan varðandi mögulegan fjármagns­
flótta­erlendra­krónueigenda­og­að­hægt­væri­að­hleypa­þeim­
út­sem­vildu­tiltölulega­fljótt.­Krónan­væri­jafnframt­of­lágt­
skráð. Greining Danske Bank tók undir þessi sjónarmið í sama
mánuði, gengi krónunnar væri langt undir sannvirði og þetta
lága gengi myndi draga verulega úr áhuga erlendra fjárfesta á
að selja hana við losun hafta. Greining sænska SEB­bankans
kannaði afstöðu erlendra krónueigenda haustið 2009, um ári
eftir­hrun.­Hann­greindi­enga­skelfingu­meðal­þeirra­enda­teldu­
þeir krónuna vanmetna.
En­lykilatriðið­er­þó­að­óþarfi­er­að­vera­með­miklar­getgát­ur­um­
þetta. Réttast væri einfaldlega að komast að því með út boðum af
veglegri stærð sem öllum krónueigendum væru opin. Þá kæmi í
ljós hverjir kysu helst að skipta krónum og hefðu mestan hag af
því að losna. Seðlabankinn gæti m.a.s. búið þann ig um hnút­
ana að ríkið hefði nokkrar tekjur upp úr krafsinu. Skilvirkari og
fljótlegri­leið­úr­höftunum­stendur­til­boða.­
Eru krónuEignir
ErlEndra aðila „óstöðugar“?
Signý Kolbeinsdóttir hönnuður
20 mismunandi bækur sem
dæma þarf af kápunni
UMHVERFISVOTTUÐ
PRENTSMIÐJA
Prentun frá A til Ö
Oddi – umhverfisvottuð prentsmiðja.
Höfðabakka 7, 110 Reykjavík, sími 515 5000, www.oddi.is
Oddi fyrir þig, þegar hentar,
eins og þér hentar.
texti: Páll og magnús Harðarsynir