Frjáls verslun - 01.04.2011, Blaðsíða 74

74 FRJÁLS VERSLUN 4.tbl.2011
Ættartengsl í samtímanum
„Á þessum tíma, árið 2005, var ekki mikið
fjallað um að Björgúlfur Thor Björgúlfsson
væri afkomandi Thors Jensen og amma
hans væri systir Ólafs Thors,“ segir Guð­
mundur. „Það gerðist síðar og í bókinni
voru þessi ættartengsl aukaatriði og aðeins
nefnd stuttlega undir lokin.“
Þau tengsl áttu þó eftir að hafa áhrif á
útgáfu bókarinnar.
„Ég réðst í að skrifa um Thorsarana af
eigin hvötum eingöngu. Enginn bað mig
að skrifa sögu þeirra,“ segir Guðmundur.
„Ég var þá nýbúinn að skrifa bæði sögu
Eimskipafélagsins og Vinnuveitendasam­
bandsins og þar komu Thorsarar mjög við
sögu. Ég var því kunnugur efninu, fannst
saga þeirra liggja vel við, og skrifaði bókina
á stuttum tíma og að hluta í hjáverkum á
einu ári.“
Guðmundur var því ósáttur við gagnrýni
um að hann hefði verið fenginn til að „reisa
bautastein“ yfir Thorsarana og bókin væri
lofrulla um þá. „Öðru nær. Þarna koma
fram upplýsingar sem enginn „helgisagna­
höfundur“ hefði birt,“ segir hann.
Fyrsta upplagi eytt
„Aðalatriðið var að nýta frumheimildir
sem ég komst í bæði hjá fjölskyldunni og
í Landsbankanum – og naut þar meðal
annars velvilja Björgúlfs Gumundssonar,“
segir Guðmundur. Almenna bókafélagið,
þá í eigu Björgúlfs og undir stjórn Páls
Braga Kristjónssonar, gaf bókina út og þar
hljóp snurða á þráðinn.
Fyrstu prentun var eytt á kostnað for­
lagsins vegna þess að „rangt handrit fór í
prentun“ eins og það hét í frétt Morgun­
blaðsins. Svo var þó ekki heldur hafði
enginn gert við það athugasemdir við
vinnslu bókarinnar að þar var kafli um
fyrri eiginmann Þóru, konu Björgúlfs
Guð mundssonar. Það var hinn umdeildi
banda ríski nasistaforingi George Lincoln
Rockwell.
„Þetta var stuttur kafli og hafður með
sem hluti af ættarsögunni en varðaði ekki
sjálft meginefni bókarinnar, sem var auður,
völd og áhrif Thorsara í íslensku þjóð­
fél agi,“ segir Guðmundur. „Það var því
mér að meinalausu þótt þessu yrði sleppt
enda byggðist þessi hluti frásagnarinnar
á alkunn um heimildum af netinu. Fyrsta
upplagi var því eytt.“
aukaatriði
En svo kom bókin út fyrir jólin 2005, seldist
vel eða í um 15.000 eintökum þá og næstu
misseri, kom m.a. út í pappírskilju, og vakti
umtal – meðal annars vegna þess að sögur
spunnust um af hverju fyrsta upplagi hefði
verið eytt. Hafði Björgúlfur, sem útgefandi,
skipt sér af innihaldi bókarinnar? Getur
auð maður verið útgefandi að bók þegar
efn ið tengist honum sjálfum?
Guðmundur segir að það sé rétt að Björg­
úlfur hafi haft afskipti af innihaldinu en
bara vegna eins afmarkaðs tifinningamáls
fyrir fjölskyldu hans en ekki vegna nýrra
uppljóstrana í bókinni um valdakerfi, fjár­
mál og viðskipti Thorsara.
„Á endanum verður höfundur að
gera upp við sig hvort hann samþykkir
breyt ingar af þessu tagi eða ekki,“ segir
Guð mundur. „Allir sem skrifa bækur af
þessu tagi standa á einhverju stigi frammi
fyrir svona málum. Þau eru leyst meðan á
ritun stendur, en þarna misfórst það. Fyrir
mig var það ekkert stórmál því breytingin
breytti engu um efni og innihald sjálfrar
bókarinnar.“
leynireikningar og mútur
Guðmundur segir að aðeins fáir ritdómar­
ar hafi áttað sig á þeim margvíslegu nýju
upplýsingum sem í bókinni var að finna.
„Helgi Skúli Kjartansson prófessor sá þetta
þó strax og benti á það í umsögn sinni um
bókina. Líka Guðni Th. Jóhannesson,“ segir
hann.
Það kom honum á óvart að ýmsar upp­
ljóstranir um Thorsarana skyldu ekki vekja
meira umtal.
„Ég komst í heimildir sem fyrir 30­40
ár um hefðu verið stórbomba en nú var
eins og ásakanir á hendur Thorsurum
væru gleymdar,“ segir Guðmundur. Þarna
vísar hann í sögur um að Thorsarar hefðu
stund að vafasöm viðskipti og átt leynilega
bankareikninga erlendis. Þjóðviljinn hafði
skrifað um þetta. Einnig að einkaneysla
fjölskyldunnar væri tekin út úr Kveldúlfi
hf., stærsta útgerðarfyrirtæki landsins.
„Hugsanlega væru áherslur
í bók um Thorsarana aðrar í
dag en þær voru árið 2005.“
„Þetta var stuttur kafli og
hafður með sem hluti af ætt­
ar sögunni en varðaði ekki
sjálft meginefni bókarinn ar.“
tilsvör ólafs thors:
Ólafur Thors varð mjög sjóaður funda­
maður og flestar sögur af honum eru
einmitt af stjórnmálafundum. Hann
hafði lag á að snúa aðstæðum sér í
hag, einnig fyrir fundi. Ein frægasta
sag an af honum gerist einmitt fyrir
fund í Keflavík 1953.
Gera átti aðsúg að Ólafi þegar hann
kom til fundar í bíl sínum. Hann vatt sér
út og sagði:
„Hvar get ég pissað, strákar?“
Þar með fór aðförin út um þúfur.
ævisaGan eftir á að hyGGja – Guðmundur maGnússon um thorsarana
Ólafur sat allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna árin 1947 og 1948 og sagði þá reynslu hafa haft mikil
áhrif á afstöðu sína til utanríkismála. Á myndinni má sjá hvar bróðir Ólafs, Thor Thors sem var sendiherra
Íslands í Washington 1944­1965, tekur á móti bróður sínum í New York.