Frjáls verslun - 01.04.2011, Blaðsíða 16

16 FRJÁLS VERSLUN 4.tbl.2011
Páll Harðarson, forstjóri NASDAQ OMX kauphallarinnar á Íslandi, og bróðir hans, Magnús, forstöðumaður
viðskiptasviðs hjá Kauphöllinni, skrifa hér um mikilvægi þess að afnema gjaldeyrishöftin sem fyrst.
TexTi: Páll oG MaGnús Harðarsynir Mynd: Geir ólafsson
Sú leið sem valin verður við losun gjaldeyrishafta mun hafa víðtæk áhrif á rekstur fyrir tækja, uppbyggingu at vinnustarfsemi, athafna­frelsi og lífskjör landsmanna. Fyrir liggjandi áætlun Seðla ­
bankans er það plagg sem lagt er til grund ­
vallar frumvarpi til laga um að festa hér í
sessi gjaldeyrishöft til margra ára. Þegar
um ræðir áætlun um að fram lengja og lög­
festa svo íþyngjandi regl ur væri eðlilegt
að hún byggðist á traust um upp lýsingum,
fjallaði um kostnað þjóð ar innar af fram­
lengingu haftanna og færði traust rök
fyrir því að betri leiðir stæðu ekki til boða.
Áætlunin stenst ekkert þess ara skilyrða.
Undanfarið hafa komið fram ýmsar upp­
örvandi upplýsingar um stöðu íslensks
efnahagslífs og fjármálakerfis. Undir liggj ­
andi afgangur á viðskiptajöfnuði er gríðar­
lega mikill, sem styður það sjónar mið að
krónan sé nú þegar heldur lágt verð lögð.
Krónan er núna einnig afar lág í sögulegu
samhengi. Gjaldeyrisforði Seðlabankans er
í methæðum og auka má hann umtalsvert
með því að draga frekar á lán frá AGS
og Norðurlöndunum. Undirliggjandi
skulda staða þjóðarinnar hefur ekki verið
jafn góð um langt árabil. Lausafjárstaða
bankakerfisins er firnasterk. Góður árangur
hefur náðst í ríkis fjármálum.
Eftir að áætlunin var birt í lok mars sl. hafa
bæði S&P og Moody’s staðfest fyrra láns ­
hæfis mat ríkissjóðs og viðbrögð við boði
Seðlabankans um uppkaup á ríkis bréfum
í evrum gefa ekki tilefni til svartsýni. Allt
bendir þetta í sömu átt, að skilyrði fyrir
skjótu afnámi hafta séu hag stæð.
Á hverju strandar?
Á hverju strandar þá? Í skýrslu Seðla bank­
ans er því haldið fram að lágt gengi krónu
á aflandsmarkaði, þ.e. „aflandskrónunnar“
svokölluðu, sýni takmarkað traust erlendra
aðila á krónunni. Þessi fullyrðing er ekki
byggð á traustum grunni. Gengi aflands­
krónunnar er afleitur mælikvarði á styrk
krónunnar eins og færð eru rök fyrir í grein
á næstu opnu. En krónur í eigu útlendinga
eru þó það sem Seðlabankinn telur stærstu
hind runina fyrir afnámi hafta. Eins og
vikið er að hér á öðrum stað er al gjörlega
óljóst hvort krónueign erlendra aðila er
vandamál. Fullyrðingar um það virðast
eingöngu byggðar á ágiskunum. Hagvísar
sem og greining ýmissa sérfróðra aðila
styðja ekki þá skoðun að vænta megi dýfu
krónunnar vegna stórfellds flótta erlendra
krónueigenda (eða annarra).
Þrátt fyrir hagstæð skilyrði gerum við
ekki tillögu um að höftin verði afnumin
fyrir varalaust. Á hinn bóginn teljum við
enga ástæðu til annars en að ganga rösk ­
lega til verks og álítum að afnema megi
gjaldeyrishöftin á fáum mánuðum. Ferlið
sem við leggjum til felur í sér aga og skýr
viðmið, sem ekki er að finna í áætlun
Seðla bankans, gerir ráð fyrir skilvirkri upp­
lýs ingaöflun um stöðu krónunnar og er
varkárt.
Kostnaður við höftin
Kostnaður við framlengingu hafta er afar
margvíslegur og í skýrslu Seðlabankans
hefði átt að reifa í hverju hann felst þar sem
hann er óumdeilanlega umtalsverður og
vex eftir því sem höftin vara lengur. Einnig
hefði bankinn með réttu átt að leggja mat
á hvort til boða stæðu betri leiðir til að ná
þeim markmiðum sem að er stefnt. Enginn
vafi er á því að gjaldeyrishöftin draga úr
fjárfestingu, takmarka samkeppni, skýla
stjórnvöldum fyrir afleiðingum rangra
ákvarðana (og gera þær þar með líklegri),
beina einstaklingum og fyrirtækjum úr
arð bærum verkefnum og draga athygli
þeirra að því hvernig megi lifa með og
græða á höftunum. Það er heldur eng um
vafa undirorpið að höftin grafa undan
viðskiptasiðferði og valda því að at hafna­
frelsi er skert. Jafnræði einstaklinga og
fyrirtækja er teflt í tvísýnu, ekki síst fyrir
þær sakir að Seðlabankanum er veitt víð­
tækt vald, t.a.m. til að veita undanþágur
frá höftunum, en hann lýtur á hinn bóginn
litlu ytra aðhaldi.
Skýrari og skjótvirkari áætlun mundi
veita stjórnvöldum aðhald og væri til þess
fallin að auka trúverðugleika efna hags­
stefn unnar. Það er alvarlegur mis skilingur
sem kemur fram í áætlun Seðla bankans
að ekki sé hægt að byggja af námið á vel
skilgreindum viðmiðum og dag setningum.
Áætlunin verður þannig agalaus og háð
geðþótta. Með því er ýtt undir væntingar
um langvarandi höft og kostnaðurinn við
höftin magnast.
Aðstæður eru hagstæðar
Gjaldeyrishöftunum sem sett voru á árið
2008 var ætlað að vera til bráðabirgða enda
voru þau viðbrögð við neyðarástandi, eins
konar neyðarhemill. Þótt umdeild væru
mátti færa rök fyrir notkun þessa neyðar­
hemils við aðstæður eins og þær sem
sköp uðust við bankahrunið. Slík rök eru
hins vegar vandfundin í dag, tveimur og
hálfu ári síðar. Enn erfiðara er að rökstyðja
að neyðarhemlinum verði beitt í fjögur
ár í viðbót. Þvert á móti benda hagvísar til
þess að aðstæður til afnáms hafta séu nú
hagstæðar og öll rök hníga að því að skjótt
afnám virki sem vítamínsprauta á efna ­
hagslífið og bæti lífskjör. Það er stórt hags ­
munamál þjóðarinnar að áætlun Seðla bank ­
ans verði endurskoðuð og hug að verði að
öðr um leiðum til afnáms gjald eyrishafta.
FramlEnging haFta
skErðir líFskjör
NúNA Er LAg
undirliggjandi afgangur á viðskiptajöfn uði er
gríðarlega mikill, sem styður það sjónarmið að
krónan sé nú þegar heldur lágt verðlögð.
Krónan er núna einnig afar lág í sögu legu
samhengi.
gjaldeyrisforði Seðlabankans er í met hæðum
og auka má hann umtalsvert með því að draga
frekar á lán frá AGS og Norðurlöndunum.
undirliggjandi skuldastaða þjóðarinnar hefur
ekki verið jafngóð um langt árabil.
lausafjárstaða bankakerfisins er firna sterk.
góður árangur hefur náðst í ríkisfjármálum
gjALdEyriSHöFtiN
Draga úr fjárfestingu.
takmarka samkeppni.
skýla stjórnvöldum fyrir afleiðingum rangra
ákvarðana (og gera þær þar með líklegri).
Beina einstaklingum og fyrirtækjum úr arð bær­
um verkefnum og draga athygli þeirra að því
hvernig megi lifa með og græða á höftunum.