Frjáls verslun - 01.05.2009, Síða 99

F R J Á L S V E R S L U N • 5 . T B L . 2 0 0 9 99
s t j ó r n u n - s á l f r æ ð i
upplifana sem hafa áhrif á skynfærin, þó að maður breyti aldrei nöld-
ursegg í flissgjarna persónu). Hér er átt við atriði eins og að njóta
líðandi stundar; 2) helga sig meira því sem maður er að fást við og
komast oftar í hugflæðiástand; og 3) að finna leiðir til að gera lífið
innihaldsríkara með því að þekkja styrkleika sína og nota þá í þágu
annarra.
Það eru ýmsar leiðir til að örva eða auka eigið hamingjustig. Ein
leið að sögn Sonju Lyubomirsky, sálfræðings við háskóla Kaliforníu
við Riverside, er að halda þakklætisdagbók þar sem þátttakendur
skrifa niður allt það sem þeir eru þakklátir fyrir. Lyubomirsky hefur
komist að því að það að taka frá tíma vikulega til að þakka með-
vitað fyrir það sem maður er ánægður með og þakklátur fyrir, eykur
almenna ánægju fólks með lífið næstu sex vikurnar á eftir, á meðan
samanburðarhópurinn sem ekki hélt dagbækur sýndi ekki sömu við-
brögð.
Þakklætisæfingar geta gert meira en að lyfta skapi manns. Robert
Emmons, sálfræðingur við háskóla Kaliforníu við
Davis, komst að því að þær bæta líkamlega heilsu,
auka orkustig og draga úr verkjum og þreytu. „Þeir
sem græddu mest á æfingunum voru þeir sem voru
ítarlegri í lýsingum sínum og höfðu fleiri atriði sem
þeir voru þakklátir fyrir,“ segir Emmons.
Önnur leið til að örva hamingjuna, að sögn
jákvæðnisálfræðinga, er að sýna fórnfýsi eða góð-
mennsku – að heimsækja hjúkrunarheimili,
aðstoða barn vinar með próflesturinn, slá grasið
fyrir nágrannana, skrifa bréf til ömmu eða afa. Að
sinna slíkum verkefnum fimm sinnum í viku, sér-
staklega ef þau eru öll framkvæmd á eina og sama
deginum, eykur hamingjuna á marktækan hátt, að
sögn Lyubomirsky.

Þakklætisheimsókn og þrjár blessanir
Seligman hefur prófað svipuð inngrip í tilraunum við Penn-háskóla
og í yfirgripsmiklum rannsóknum á netinu. „Áhrifaríkasta leiðin til
að auka ánægjuna“, segir hann, „er að fara í það sem hann kallar
þakklætisheimsókn. Þetta þýðir að maður skrifar þakkarbréf til kenn-
ara, foreldris eða vinar – einhvers sem maður er óendanlega þakk-
látur – og síðan heimsækir maður viðkomandi og les þakkarbréfið
fyrir hann/hana. „Það merkilega er,“ segir Seligman, „að fólk sem
gerir þetta aðeins einu sinni er marktækt hamingjusamara og minna
þunglynt mánuði seinna. En áhrifin vara ekki því að þremur mán-
uðum seinna hafa þau fjarað út.“ Minna áhrifaríkt en varanlegra er
æfing sem hann kallar þrjár blessanir – að taka frá tíma daglega til að
skrifa niður þrjú atriði sem gengu vel og hvers vegna. „Fólk er minna
þunglynt og hamingjusamara þremur mánuðum seinna og sex mán-
uðum seinna.“
Seligman vinnur ötullega að rannsóknum sínum á styrkleikum
fólks og að því að finna nýjar leiðir til að nýta þá. Hann hefur und-
anfarið beint athygli sinni að því að skilgreina persónulega styrkleika
og eiginleika eins og örlæti, húmor, þakklæti og áhuga og reynt að
komast að því hvernig þeir tengist hamingju. „Sem prófessor er ég
ekki beint hrifinn af því,“ segir Seligman, „en dyggðirnar sem varða
heilann, eins og forvitni og að elska að læra, tengjast ekki hamingju
jafnsterkt og gæska, þakklæti og hæfileikinn til að elska.“
En hvers vegna auka þessi atriði hamingjustigið? „Ástæðan fyrir
því er að það að gefa lætur okkur líða vel,“ segir fræðimaðurinn Pet-
erson. „Þegar við erum í sjálfboðavinnu drögum við athyglina frá
okkar eigin tilvist, og það er heillavænlegt. Það að gefa gefur lífinu
tilgang. Þú hefur tilgang af því að þú skiptir aðra máli. Nánast allar
hamingjuæfingar sem jákvæðnisálfræðingar hafa prófað tengja fólk
betur saman,“ segir hann.

náin samskipti og góðmennska skapa hamingju
Þetta virðast vera meginniðurstöður hamingjuvísindanna. „Nánast
allir einstaklingar upplifa meiri hamingju þegar þeir eru með öðru
fólki,“ segir Mihaly Csikszentmihalyi. „Það er
mótsagnarkennt þar sem margir geta ekki beðið
eftir að komast heim og vera einir án þess að hafa
nokkuð að gera, en það er versta atburðarásin
sem hægt er að hugsa sér. Ef þú ert einn heima og
hefur ekkert að gera, dregur úr gæðum upplifunar
þinnar.“
En getur einfari orðið félagslyndari í gegnum
góðmennsku-æfingar? Getur svartsýnismaður lært
að sjá glasið hálffullt? Geta þakklætisdagbækur
virkað til lengri tíma? Og hversu mörg okkar gætu
haldið áfram að fylla þær af ferskum þakklæt-
ishugsunum ár eftir ár? Lyubomirsky telur að þetta
sé allt hægt. „Maður þarf að helga sig hamingju alla
daga ársins. Hvern einasta dag þarf maður að end-
urnýja helgunina. Vonandi verður sumt að venju
með tímanum og ekki mikil fyrirhöfn.“
Aðrir sálfræðingar hafa meiri efasemdir. Sumir efa það einfaldlega
að persónuleiki fólks sé sveigjanlegur eða að einstaklingar geti breytt
hefðbundnum viðbrögðum sínum. „Ef þú ert svartsýnismaður sem
hugsar raunverulega um allt það sem gæti farið úrskeiðis,“ segir Julie
Norem, sálfræðingur við Wellesley College og höfundur bókarinnar
The Positive Power of Negative Thinking, „þá er það leið sem virkar
mjög vel fyrir þig. Það gæti jafnvel ruglað þig að reyna að setja jákvætt
viðhorf í staðinn fyrir það neikvæða.“ Norem hefur áhyggjur af því
að skilaboð jákvæðnisálfræðinnar muni styrkja bandaríska hlutdrægni
um það hvernig einstaklingsfrumkvæði og jákvætt viðhorf geti leyst
flókin vandamál.
Hver hefur rétt fyrir sér? Þetta er tilraun sem við getum öll tekið
þátt í. Það er lítil hætta fólgin í því að prófa aukið þakklæti og góð-
mennsku, og afraksturinn, ef hann verður einhver, er umbun í sjálfu
sér.
David lykken fann
að breytilegir þættir
eins og tekjur,
hjúskaparstaða, trú
og menntun stuðla
aðeins um 8% að
almennri vellíðan
fólks. Afgangurinn er
þau atriði sem lífið
færir okkur í fang.