Frjáls verslun - 01.09.2005, Síða 72

72 F R J Á L S V E R S L U N • 9 . T B L . 2 0 0 5
SPÆNSKIR DAGAR
Múhameð spámaður kom í heiminn í Mekka
árið 570. Þeir sem vildu verða bandamenn
hans urðu að snúast til múhameðstrúar, eða
islam, og viðurkenna hann sem spámann.
Eftir dauða hans árið 632 fjölgaði þeim
hratt sem snerust til islam og á 7. öld flykkt-
ust Arabar bæði í austur og vestur til að
breiða út trú sína og stofnuðu ríki m.a. í Írak,
Íran og Egyptalandi.
Múhameðstrúarmenn voru ekki lengi að
leggja Spán undir sig. Þeir gáfu þessu nýja
héraði sínu nafnið „al-Andalus“.
Á árunum 711-718 lögðu múhameðstrú-
armenn undir sig næstum því allan Íberíu-
skagann.
Margir kristnir menn snerust til
múhameðstrúar eftir landvinningana. Þeir
fengu eftir það sama rétt og múhameðstrúar-
menn og sumir skiptu um trú til að forðast
skatta eða þrældóm.
Arabísk menning var á háu stigi á
þessum tíma. Múhameðstrúarmenn höfðu
m.a. áhuga á vísindum og grískri heimspeki.
Toledo, sem er lítil borg á hásléttunni í
Castilla, varð mikilvæg í þessu tilliti. Þar
voru þýdd mörg arabísk og grísk verk. Á 12.
öld söfnuðust þýðendur saman í Toledo og
þýddu bækur um stærðfræði, stjörnufræði,
læknisfræði, gullgerðarlist, eðlisfræði og
heimspeki en á meðal arabískra vísinda eru
einmitt gullgerðarlist, lyfjafræði, eðlisfræði
og læknisfræði.
Menntamenn frá Englandi, Frakklandi,
Ítalíu, Þýskalandi og fleiri löndum fóru til
Spánar til að læra í arabískum skólum. Þar
lærðu þeir arabísku eða þá að þeir einbeittu
sér að þýðingum og auðvelduðu þar með
útbreiðslu á arabískum vísindum í Evrópu.
Arabar rannsökuðu beinagrindur apa frá
Afríku og vegna rannsókna þeirra og kenn-
inga varð mikil framför í meinafræði, eða sjúk-
dómafræði, og lækningafræði.
Þá má ekki gleyma arabískum áhrifum
í byggingarlist. Frægust er höllin Alhambra
(al-Hamra) í Granada sem var fullbyggð á
14. öld. Flestir sem skoða höllina muna
eftir El Patio de los Leones - Húsagarði ljón-
anna. Þess konar garður sem umkringdur
er múrveggjum táknar paradís í hugum
múhameðstrúarmanna.
Þá er moskan í Córdoba (La Mezquita
de Córdoba) annar mikilvægur minnis-
varði um þetta tímabil. Í borginni er brú
yfir ána Guadalquivir (al-wadi-l-kabir) sem
múhameðstrúarmenn byggðu. Eftir að
múhameðstrúarmenn misstu völd sín á Spáni
létu prinsar og erkibiskupar byggja hallir í
arabískum stíl.
Arabar komu með pappír úr austrinu og
fóru að nota hann í stað kálfskinns og pap-
írus. Þetta varð til þess að útgáfa jókst og
verð á bókum lækkaði.
Landbúnaður dafnaði á tímum
múhameðstrúarmannanna á Spáni. Þeir rækt-
uðu m.a. olífutré, appelsínutré og sítrónutré.
Þá komu þeir með nýjungar eins og hrísgrjón
og eggaldinjurt. Einnig kynntust Spánverjar
bómull í gegnum Arabana.
Arabar réðu lögum og lofum í tæpar átta
aldir eða til ársins 1492. Það er því ekki að
undra að tæplega 4000 spænsk orð eru af
arabískum uppruna, s.s. „arroz“ (hrísgrjón),
„aduana“ (tollur), „alcalde“ (borgarstjóri) og
„sandía“ (vatnsmelóna).
Eftirfarandi ensk orð eru af arabískum upp-
runa: „Algebra“, „alcohol“, „orange“, „sugar“,
„lemon“ og „alchemy“.
Nokkur íslensk orð eru af arabískum upp-
runa. „Kaðall“ er komið af arabíska orðinu
„kabli“, „basar“ og „magasín“ eru komin
af arabísku orðunum „bazar“ og magazini“.
Þá má nefna orðin „damask“, „satín“, „skar-
lat“, „aprikósa“, „túlipani“, „kaffi“, „síróp“,
„sykur“, „dívan“, „almanak“ og „sófi“.
EIMSKIP
með umsvif um allan heim
ARABÍSK ÁHRIF
El Patio de los Leones í Alhambra.