Tímarit Máls og menningar - 01.08.1940, Page 41

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
127
Öðru máli er að gegna heima. Þar þykir enn þá endur-
sýning á Skuggasveini eða Ævintýri á gönguför stórum
meiri viðburður en frumsýning á kvikmynd eins og Emile
Zola. Um leiksýningarnar er skrifað langt mál, um leik
hinna einstöku leikenda, uppsetningu, leiktjöld o. s. frv.,
en um kvikmyndirnar láta hlöðin sér nægja hin marg-
upptuggnu og innihaldslausu glamuryrði auglýsinganna:
„hugðnæm og efnisrik", „bráðskemmtileg og spennandi“,
„leikin af hinum vinsælu leikurum“. Iívikmyndastjóra
(regissörs) er nær aldrei getið, og eru þó nöfn manna
eins og' Fritz Langs eða Réné Clairs miklu meiri trygg-
íng fvrir góðri kvikmynd en nöfn eins og Greta Garbo
eða Gary Cooper. Og hér með er ég kominn inn á ann-
að atriðið, er ég áðan nefndi, sem sé það skilningsleysi
á eðli kvikmyndalistarinnar, sem virðist svo allt of al-
mennt heima.
Kvikmyndalistin er sjálfstæð list og fylgir eigin lista-
lögmálum. Þessi staðreynd er forsenda fyrir skilningi
á kvikmyndalistinni. Mörgum liættir við að dæma kvik-
myndir sem væri þær kvikmyndaðir sjónleikir. Þetta er
alrangt. Það er liægt að gera góða, listræna kvikmynd
án nokkurs leikara, og kvikmvnd getur verið nauða-
ómerkileg sem slík, þrátt fyrir góðan leik leikendanna.
Ivvikmyndin byggist á túlkunartækni frábrugðinni þeirri,
er sjónleikurinn byggist á. Hún er miklu minna háð ein-
ingu tíma, rúms og viðburða en sjónleikurinn. Listgildi
kvikmyndarinnar byggist, auk leiksins sem slíks, fyrst
og fremst á tvennu: Ijósmyndun og skeyting (montage)
Ljósmyndunin í víðri merkingu: stilling, skerpa, skipti
ljóss og skugga, nær og fjærmynda, skapar hlæ kvik-
myndarinnar, gerir hana ljóðræna eða hversdagslega,
hjarta eða drungalega o. s. frv. — Með tilbreytni nær
og fjærmynda hefur kvikmyndastjórinn þann dásam-
lega möguleika, er sjónleikstjórinn hefur ekki, — að
geta sýnt það stóra i þvi smáa. Hann getur með nær-
mynd einbeint athygli áliorfenda að skjálfandi laufblaðj