Tímarit Máls og menningar - 01.08.1940, Blaðsíða 87

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
173
al sem sjálfstætt félag og nafn þess gert að „attandíngsi" á Menn-
ingarsjóði, mitt í útgáfu þess á hinu ágætasta verki, verki sem var
öllum ástvinum íslenzkra bókmennta kærkominn dýrgripur, Bréf-
um Stephans G. Stephanssonar. í þessu „stórkostlega“ bókagjafa-
fyrirtæki ríkisins mátti ekki heyrast nefnt, að nokkur bók væri
útgefin eftir islenzkan mann, og sakir áfergjunnar í að troða
brezkum heimsvaldaáróðri upp á landsmenn, var slíkum höfuð-
íslendingi og Stephani G. Stephanssyni náttúrlega kastað eins
og hundi út um sömu dyr og búið var að kasta Jóni Sigurðssyni.
Það er að vísu dálítið leiðinlegt fyrir okkur i Máli og menn-
íngu að liafa orðið óbein orsök i því, að Þjóðvinafélagi Jóns
Sigurðssonar skyldi i ráðsturlun hafa verið fórnað sem sjálf-
stæðu og sann-bókmenntalegu íslenzku bókmenntafélagi, en hið
sama á við um Þjóðvináfélagið og lönd þau, sem saklaus hafa
verið lineppt í herfjötra ófriðarríkja á stríðstímum: vinir þess-
ara landa vona, að sú komi tíð, að þau muni aftur upp rísa í
meiri ljóma en nokkru sinni fyrr. í svip ber þó einkum brýna
nauðsyn til þess, að menn með skynsemi, og aðrir, sem ein-
hvers meta bókmennlir á Islandi, sameinist gegn þvi óhæfu-
verki, þeim opinbera menníngarfjandskap, sem lýsir sér í því
að stöðva Bréf Stephans G. Stephanssonar.
Nú eru sem sagt fram komnar fyrstu bækur þessa undar-
lega ríkisfyrirtækis, og um leið þær, sem íslenzka ríkinu hefur
þótt brýnust nauðsyn á að dreifa i 13000 staði á landinu, en
það eru: Viktoría drottníng eftir Lytton Strachey, Markmið
og leiðir eftir Aldous Huxley og — til smekkbætis? — skáld-
sagan Sultur eftir Knut Hamsun. Þar næst er von á lofriti um
hinn þekkta agent brezka heimsveldisins, Lawrence of Arabia
(eftir hann sjálfan).
Bókin um Viktoríu eftir L. Strachey (þýdd af Kristjáni Al-
bertssyni) er merkileg einkum fyrir þá sök, hve vel höfund-
inum tekst að skrifa svo um þessa lánglífu og leiðinlegu drottn-
ingu, að hvorki hann sjálfur né lesendur hans verði nokkru
nær um þau öfl, sem voru að verki í breska heimsveldinu á
þessu blómaskeiði auðvaldsins; um þær stoðir, sem runnu undir
það; um hinn heimssögulega veruleik, þar sem drottning þessi
stendur í brennipúnkti. Maður er allt að þvi ófróðari en áður
um hið öfgafulla heimsveldi kaupmanna og víkinga, eftir að
hafa lesið bók Stracheys um þá persónu, sem var að ýmsu
leyli tákn og holdgaður andi þess framt að þrem mannsöldr-
um. Stundum gæti manni jafnvel dottið í hug, að ýmsir hégóm-
legustu og ófróðlegustu þættir persónusögunnar væru liafðir hér