Tímarit Máls og menningar - 01.12.1944, Side 20

194
TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
Margt hverfur honum í hug. Örlögþræðir þjóðar og lands rakna
sundur fyrir skyggnum sjónum skáldsins, rakna og renna saman á
ný. — Iiann situr álútur á hestinum, horfir fram fyrir sig og raular
eitthvað fyrir munni sér öðru hverju. Öðar en varir taka hugsan-
irnar að leita sér forms, orðin að hrynja í hendingar og stuðla.
Þannig skapast kvæði Jónasar um Skjaldbreið.
Seint um nóttina nær hann loks í Efri-Brunna við Kaldadalsveg.
Þar sleppir hann hestinum á haga. Sjálfur hefur hann ekkert að
borða, en hverju skiptir það? Hann hefur þá einhvern tíma verið
matarlitill fyrr. Nóttin er svöl, en hann fáklæddur. Samt leggst hann
niður milli tveggja þúfna og rakkinn hringar sig við hlið hans. Svo
sofnar hann svefni hinna réttlátu. — Við skulum lofa honum að
njóta drauma sinna.
Austur frá Brunnum rís Skjaldbreiður við eldingu morgunsins.
Hvers hefur Jónas orðið vísari um þelta fjall á ferð sinni? Við
skulum fyrst líta á frásögnina í dagbókinni hans. Hún er á þessa
leið í þýðingu, nokkuð styttri: „Skjaldbreiður er meðalhátt fjall,
hallalítið og jafnt aðlíðandi á alla vegu. Allt er það þakið hraun-
um, svo að undirstaðan kemur hvergi í ljós. Hraunin eru ólík að
aldri og gerð, og má greina þau í þrjá höfuðstrauma. Elzta hraunið
hefur fallið suðaustur af fjallinu og tekur yfir nærri því fjórðung
þess, þó getur vel verið, að það hafi í upphafi runnið út til allra
hliða, en síðar hulizt hinum yngri hraunum annars staðar en þarna.
Það er ævagamalt, gráleitt og holótt, líkist mjög grágrýti, en þó er
mér óhætt að fullyrða, að það sé sama eðlis sem önnur hraun, er
almennt kallast brunahraun á íslandi. Allt er það hulið heiðarmó-
um, svo langt upp eftir sem gróður getur þrifizt, og sést því hvergi
nema í vatnsrásum og hólum. En uppi í hlíðunum, milli snjóskafl-
anna, sem verða að samfelldri fannbreiðu efst á fjallinu, liggur
hraunið bert.
Næst eftir þetta hefur komið hið mikla hraunflóð, sem fallið
hefur í mörgum kvíslum til suðurs og suðvesturs og skapað Þing-
vallahraunin. Allt þetta hraun ber þess ótvíræð merki, að það sé
ungt, og er það augljóst hverjum manni, jafnvel í fjarska. Samt er
það gróið að mestu og sums staðar vaxið skógi. Þriðja og yngsta
hraunflóðið, sem hlýtur þó að vera eldra en byggðin á landinu, úr